شهر خطی

معمارشهر: عامل اصلی ایجاد مجتمعهای خطی شکل می‌تواند، راهها، ارتباطات، رودها و سواحل دریاها باشد که شهر در کنار آنها بصورت خطی شکل می‌گیرد و توسعه می‌یابد.

یکی از معایب این شهرها فاصله گرفتن فضاهای شهری و نواحی مختلف از مرکز  شهر است که با توجه به خطی بودن آن ایجاد تأسیسات زیربنایی و همچنین ارتباطات از نظر سرمایه‌گذاری (با توجه به ارائه خدمات در عمق کم) مقرون به صرفه نیست.

ایده شهر خطی که از فرمهای قدیم است برای توسعه چند شهر مهم دنیا از جمله لندن،‌ مادرید،ورشو و … پیشنهاد گردیده است.

پیرو شهر خطی سوریا (برای مادرید در اسپانیا) نمونه شهر خطی بلژیکی (تصویر قبل) مطرح می‌گردد که قسمت ساختمانی این طرح به سه بخش مسکونی، تجاری و صنعتی (ساختمانهای عمومی و خدماتی در مرکز مجموعه قرار دارند) تقسیم می‌شود و همانگونه که ملاحظه می‌گردد شبکه اصلی ضمن ارتباط شبکه‌های عرضی و فضاهای بازی و ورزشی  به خارج از شهر و داخل جنگلها هدایت می‌گردد.

یک سازماندهی خطی لزوما‌ً از مجموعه‌ای فضا تشکیل شده است.

این فضاها می‌توانند مستقیماً در رابطه با یکدیگر باشند و یا توسط یک فضا خطی جدا و متمایز با یکدیگر مربوط شوند.

یک سازماندهی خطی معمولاُ‌ از تکرار فضاهایی که در اندازه فرم و عملکرد یکسان هستند تشکیل می‌شود ولی در عین حال می‌تواند متشکل از فضا خطی‌ای باشد که در طول خود مجموعه فضاهایی را که در اندازه،‌ فرم یا عملکرد متفاوت هستند سازماندهی کرده است.

در هر دو مورد، هر یک از فضاها در طول این ترتیب دارای نمودی خارجی هستند.

فضاهایی که از نظر عملکردی یا سمبلیکی در این سازماندهی مهم هستند در هر جای این ترتیب خطی می‌توانند واقع شوند و به وسیله تفاوت اندازه و فرمشان تفکیک و حائز اهمیت گردند. میزان اهمیت آنها به وسیله مکانشان نیز می‌تواند تشدید شود. با قرار گرفتن در انتهای ترتیب خطی، بیرون‌زدگی از سازماندهی خطی یا قرار‌گیری در نقاط راس یک فرم خطی شکسته.

سازماندهیهای خطی، به خاطر ویژگی طولشان معرف جهت هستند و بر حرکت، تداوم و رشد دلالت دارند. برای محدود نمودن رشد و گسترش سازماندهیهای خطی می‌توان یک فرم یا یک فضای غالب را در انتهای آنها قرار داد یا وردی دقیق یا تفکیک شده‌ای را برای آنها تعبیه نمود و یا آنها را با فرم دیگری از بنا یا با توپوگرافی محل ترکیب کرد.

نوعاُ سازماندهی خطی از نظر فرم انعطاف‌پذیر است و به آسانی می‌تواند با شرایط مختلف سایت خود را تطبیق دهد. فرم آن می‌تواند با تغییرات توپوگرافی مطابق شود، حجم آب یا محل درختان را دور بزند یا به جهتی بچرخد که فضاهای آن از دید و نور مستقیم آفتاب بهره‌مند شوند. فرم آن می‌تواند به صورت مستقیم یا منحنی باشد.

این فرم می‌تواند به شکل افقی در سراسر سایت گسترده شود یا به صورت مورب یک سربالایی را طی نماید، و یا مانند یک برج به حالت عمودی قرار گیرد.

فرم یک سازماندهی خطی به طریق زیر می‌تواند با دیگر فرمهای محیطیش ارتباط برقرار کند. آنها را به خود پیوند دهد و در طول خود سازماندهی کند.

بصورت دیوار یا سدی عمل کند و آنان را در دو محدوده مختلف از هم جدا کند.

آنها را در درون یک محدوده فضایی محیط و محصور کند.

فرمهای منحنی و شکسته متعلق به سازماندهیهای خطی در سمت فرورفته خود محدوده‌ای از فضای خارج را محصور می‌کند و به فضاهای خود جهتی به طرف مرکز محدوده می‌دهند. این فرمها در طرف برآمده بنظر می‌رسند که در مقابل خارج  قرار گرفته‌اند و محدوده خود را از آن جدا می‌کنند.

 ایده آن توسط سوریا ایماتا مطرح گشت (طرح تکمیل شده هنری جورج)

 قرارگیری شهرها به موازات خطوط حمل و نقل (رودخانه، خطوط آهن، منطقه ساحلی یا رشته کوه ها)

 تهیه خدمات و تسهیلات لازم برای انتقال کالاها از یک نوع حمل و نقل به نوع دیگر (دریایی به ریلی)

 ستون فقرات شهر: خیابانی به عرض ۴۰ متر که از مرکز آن راه آهن عبور می کند.

 آخرین اصل تصریح شده در طرح ایماتا، طرح تقسیم عادلانه زمین است.

 معایب: فاصله گرفتن فضاهای شهری از مرکز شهر است که با توجه به خطی بودن شهر، سرمایه گذاری برای ایجاد تأسیسات مقرون به صرفه نیست.

نمونه ها: استالینگراد، نود گورد. این ایده در طرح لندن، کپنهاک، واشنگتن، پاریس و استکهلم نیز بکار گرفته شده است.