المیرا اکرمی- شهروند| ٨٢درصد از ساختمان‌ها در مناطق شهری استان کرمانشاه بدون اسکلت هستند. گزارشی که مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در اختیار «شهروند» قرار داده، نشان می‌دهد در این استان که حالا گرفتار تبعات ناشی از زلزله یکشنبه‌شب است، ٢١١هزار واحد از ساختمان‌های شهری اسکلت ندارند، اما در این استان، وضع خانه‌های روستایی هم بدتر است و ٩٣درصد از ساختمان‌های روستاها یعنی ١١٠هزار واحد از مصالح بنایی ساخته شده است.
اما درحالی تعداد زیادی از واحدهای مسکن مهر در شهرهایی مثل سرپل ذهاب در زلزله چند روز پیش تخریب شده‌اند که گزارش مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی هم حاکی از خرابی‌های وسیع در پروژه‌های مسکن مهر مناطق زلزله‌زده است. تا این‌جای کار ٢نفر از ساکنان مسکن مهر در مناطق زلزله‌زده فوت کرده‌اند و احتمال افزایش فوتی‌ها وجود دارد و خیلی از ساکنان این خانه‌های فاقد ایمنی هم، حالا بی‌خانمان شده‌اند.
در همین حال سخنگوی کمیسیون عمران مجلس از معرفی سازندگان متخلف مسکن مهر کرمانشاه به قوه‌قضائیه خبر داده است، ولی آنطور که رئیس سازمان نظام مهندسی تهران می‌گوید، این سازمان در جریان چگونگی ساخت واحدهای مسکن مهر نبوده و نیست و برای ساخت مسکن مهر از سازمان نظام مهندسی درخواست مجری و مهندس ناظر نشد.اما صابر پیربرناش، کارشناس ارشد سازه در گفت‌وگو با «شهروند» تاکید می کند که باید تخلفاتی که در ساخت مسکن مهر صورت گرفته، مورد بررسی و رسیدگی قرار بگیرد.
به گفته پیربرناش عمق فاجعه در کیفیت ساخت‌وساز برخی پروژه‌های مسکن مهر به حدی بالاست که مثلا در شهرستان پیشوا ٢هزار و ٧٠٠ واحد مسکن مهر ٨٠سانت نشست عمودی داشته و بعضی بلوک‌ها حرکت طولی یک‌متری و بعضی دیگر از بلوک‌ها حرکت عرضی یک‌متری داشته و هر آن امکان تخریب و ریزش آن وجود دارد.
اما به گفته سخنگوی کمیسیون عمران مجلس درحالی قرار است اعضای این کمیسیون سفری را به استان کرمانشاه داشته باشند که از طرف علی لاریجانی رئیس مجلس شورای اسلامی ماموریت دارند که ابعاد عمرانی حادثه ازجمله جاده‌ها، فروریزی ساختمان‌های مهم و حساس مثل بیمارستان، پادگان و غیره را بررسی کنند.آنطور که بدری می‌گوید، در این سفر وضع ساختمان‌های مسکن مهر، روستایی و شهری هم بررسی می‌شود و چنانچه قصوری از سوی سازندگان صورت گرفته باشد، بررسی و اگر نیاز باشد، به قوه‌قضائیه معرفی می‌شود.
٣٢٠هزار خانه در کرمانشاه بدون اسکلت هستند
زلزله شامگاه یکشنبه در مرز ایران و عراق که منجر به خسارات گسترده‌ای در استان کرمانشاه شد، طبق گزارش مرکز لرزه‌نگاری کشور در طول جغرافیایی ٤٥,٩ درجه شرقی و عرض جغرافیایی ٣٤.٨٤ درجه شمالی و عمق ١١کیلومتری اتفاق افتاده است. این زلزله در ٢٥کیلومتری تازه‌آباد کرمانشاه و ٣٧کیلومتری باینگاه کرمانشاه رخ داد. گزارشی که مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در اختیار «شهروند» قرار داده، نشان می‌دهد که در استان کرمانشاه ٣٢٠هزار واحد مسکونی بدون اسکلت و در حدود ٧٠هزار واحد مسکونی اسکلت‌دار وجود دارد.
در استان کرمانشاه ٨٢درصد از ساختمان‌ها از مصالح بنایی ساخته شده‌اند یا به عبارتی بدون اسکلت هستند. البته باید درنظر داشت که ساختمان‌های ساخته‌شده از مصالح بنایی هم چنانچه مطابق مقررات ملی ساختمان و استاندارد ٢٨٠٠ طراحی و اجرا شوند، می‌توانند از مقاومت لرزه‌ای کافی برخوردار باشند. در چنین ساختمان‌هایی در صورتی که کلاف‌های افقی و عمودی به تعداد کافی وجود داشته باشد، یکپارچگی سازه‌ای تامین می‌شود.
اما در استان کرمانشاه حدود ٨٠درصد از ساختمان‌های شهری که چیزی حدود ٢١١هزار واحد می‌شود و ٩٣درصد از ساختمان‌های مناطق روستایی یعنی ١١٠هزار واحد از مصالح بنایی ساخته شده است، اما نکته قابل توجه این است که ساختمان‌های ساخته‌شده از مصالح بنایی در روستاها عمدتا از نوع بدون کلاف بوده و از پایداری لرزه‌های کمی برخوردار هستند، همچنین وزن بالای مصالح مصرفی موجب افزایش نیروی جذب‌شده از زلزله و در نتیجه افزایش تلفات می‌شود.البته هرچند که ساختمان‌های اسکلت‌دار را نمی‌توان به‌طور کامل ایمن درنظر گرفت، همان‌طور که در همین زلزله هم شاهد خسارات گسترده به ساختمان‌های اسکلت‌دار بودیم اما در یک آمار تقریبی، جمعیت ساکن در ساختمان‌های بدون اسکلت می‌تواند نمادی از جمعیت درمعرض خطر باشد.
این درحالی است که در استان کرمانشاه بیشتر از یک‌میلیون و ١٠٠هزار نفر در واحدهای مسکونی بدون اسکلت سکونت دارند. درصورتی که شاخص کیفیت ساختمان‌ها را به نسبت ساختمان‌های اسکلت‌دار به ساختمان‌های بدون اسکلت درنظر بگیریم، این شاخص در کل استان کرمانشاه ٠,٢١ است که در مقایسه با استان‌های همجوار مقدار کمی به شمار می‌رود. به تعبیر دیگر، در مقایسه با استان‌های همجوار به جز ایلام نسبت ساختمان‌های اسکلت‌دار به ساختمان‌های بدون اسکلت در استان کرمانشاه
کمتر است.
در مسکن مهر از نظام مهندسی درخواست مجری و ناظر نشد
اما حسن قربانخانی، رئیس سازمان نظام مهندسی تهران روایت جالبی از نظارت بر ساخت واحدهای مسکن مهر دارد. به گفته او، این سازمان در جریان چگونگی ساخت واحدهای مسکن مهر نبوده و نیست و برای ساخت مسکن مهر از سازمان نظام مهندسی درخواست مجری و مهندس ناظر نشد.آن‌گونه که قربانخانی می‌گوید، از زمان ساخت واحدهای مسکن مهر هیچ ارجاع کاری از سوی سازندگان برای نظارت و معرفی مهندس ناظر از سوی سازمان نظام مهندسی به آنها و پروژه‌های مسکن مهر صورت نگرفته است.
به گفته رئیس سازمان نظام مهندسی تهران، سازمان نظام مهندسی هیچ نظارتی در ساخت واحدهای مسکن مهر نداشته و هیچ مهندس ناظری هم از سوی این سازمان برای واحدهای مسکن مهر معرفی نشده‌است.
۳ استان مجوز نظام مهندسی ساختمان مسکن مهر دارند
اما کیفیت پایین واحدهای مسکن مهر صدای اعتراض نمایندگان مجلس را هم درآورده است. فرج‌الله رجبی، عضو کمیسیون عمران مجلس با انتقاد از وضع نظارتی بر ساختمان‌های مسکن مهر عنوان کرد که تنها مسکن مهر سه استان مجوزهای نظارتی سازمان نظام مهندسی را دارا هستند.به گفته رجبی، در زمان ساخت‌وساز پروژه‌های مسکن مهر به دلیل آن‌که تلاش شد این ساختمان‌ها ارزان‌تر تمام شوند، بدون نظارت سازمان نظام مهندسی ساخته شد.آنطور که این نماینده مجلس می‌گوید، در زمان ساخت‌وساز مسکن مهر وزارت راه مسئولیت را برعهده گرفته و مستقیما و بدون گذراندن مراحل قانونی مجوز پروانه ساخت‌وساز این پروژه‌ها را صادر کرده است. رجبی معتقد است که اگر سیستم واحدی برای ساخت‌وسازها در نظر گرفته شود و نظارت بر ساختمان‌های کوچک، بزرگ، پر و کم‌جمعیت صورت بگیرد و سیستم ثبت شناسنامه فنی مهندسی راه‌اندازی شود، در زمان حوادث مسئول نهادها مشخص خواهد شد.
ساختمان‌های دیوار ریخته قابل سکونت نیستند
درهمین حال صابر پیربرناش، کارشناس ارشد سازه در گفت‌وگو با «شهروند» توضیح می‌دهد که نمی‌توان یک قاعده کلی را در مورد واحدهای مسکن مهر قایل شد و این‌که بگوییم در تمام مناطق بد ساخته شده، قیاس اشتباهی است. به گفته پیربرناش، البته اگر بررسی شود، قطعا نمره‌ای که به واحدهای مسکن مهر داده می‌شود، در مقایسه با ساختمان‌های غیرمسکن مهر پایین‌تر است که نمونه بارز آن را در زلزله اخیر کرمانشاه دیدیم.
او با اشاره به این‌که برخی تصمیم‌گیران و مسئولان دولت نهم و دهم می‌گویند که فقط دیوارهای مسکن مهر ریخته است، تأکید می‌کند که ساختمان‌های فروریخته از لحاظ مهندسی از سیکل بهره‌برداری خارج شده‌اند و قابل سکونت نیستند.این کارشناس ارشد سازه با تأکید بر این‌که بررسی و رسیدگی به تخلفات مسکن مهر خواسته عموم مردم است، می‌گوید: باید از رئیس‌جمهوری قبلی سوال شود که به چه دلیل دستور داده بود که نظارت بر ساخت مسکن مهر به نظام مهندسی سپرده نشود، قیمت نظارت بر ساخت‌وساز باید پایین بیاید و مسکن مهر نیاز به مجریان ذیصلاح ندارد؟
