ﺑﺮرﺳﯽ ﻋﻠﻞ ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ ﺑﻮدن ﻃﺮح ﻫﺎی ﺟﺎﻣﻊ ﺷﻬﺮی در اﯾﺮان

معمار شهر: ﻃﺮح ﺟﺎﻣﻊ ﻃﺮح ﻣﻬﻤﯽ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی و ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺷﻬﺮی اﺳﺖ. ﻃﺮح ﺟﺎﻣﻊ: ﻃﺮح ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪﺗﯽ و راﻫﻨﻤﺎ اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ﻧﺤﻮه اﺳﺘﻔﺎده از اراﺿﯽ و ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻨﺪی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺣﻮزه ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ، ﺻﻨﻌﺘﯽ، ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ، اداری و ﮐﺸﺎورزی و ﺗﺎﺳﯿﺴﺎت و ﺗﺠﻬﯿﺰات و ﺗﺴﻬﯿﻠﺎت ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻧﻮﺳﺎزی ، ﺑﻪ ﺳﺎزی و اوﻟﻮﯾﺖ ﻫﺎی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه و ﺿﻮاﺑﻂ و ﻣﻘﺮرات ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﮐﻠﯿﻪ ﻣﻮارد و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺿﻮاﺑﻂ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺣﻔﻆ ﺑﻨﺎ و ﻧﻤﺎﻫﺎی ﺗﺎرﯾﺨﯽ و ﻣﻨﺎﻇﺮ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻣﯽ ﮔﺮدد و در واﻗﻊ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻨﻄﻘﯽ ﺟﻬﺖ اﻧﺘﺨﺎب اﻟﮕﻮی ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺘﻔﺎده از اراﺿﯽ ﺷﻬﺮی داﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺿﺮورت ، ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺠﺪﯾﺪ ﻧﻈﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد.

ﺑﺎ ﺗﺎﺳﯿﺲ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ در ﺳﺎل 1370 و ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﻣﺸﺎوران ﺧﺎرﺟﯽ، ﻃﺮح ﻫﺎی ﺟﺎﻣﻊ ﭼﻬﺮه ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﺑﻪ ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و اﯾﻦ درﺣﺎﻟﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮای ﺗﺪوﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺳﻮم ﻋﻤﺮاﻧﯽ ﮐﺸﻮر ﺑﺎ اﻧﺒﻮﻫﯽ از ﻣﺠﻬﻮﻟﺎت روﺑﻪ رو ﺷﺪﻧﺪ.

ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﻃﺮﺣﻬﺎی ﺟﺎﻣﻊ ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻠﺎت زﯾﺎدی از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺸﮑﻠﺎت ﺷﻬﺮﻧﺸﯿﻨﯽ و ﺷﻬﺮﺳﺎزی، ﻫﺠﻮم وﺳﯿﻊ روﺳﺘﺎﺋﯿﺎن ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎ و ﮐﻤﺒﻮد ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻣﻨﺎﺳﺐ در ﺑﻬﺮه ﮔﯿﺮی از اراﺿﯽ ﺷﻬﺮی و ﻏﯿﺮه روﺑﻪ رو ﺷﺪﻧﺪ. اﻫﻤﯿﺖ و ﻟﺰوم وﺟﻮد ﻃﺮح ﻫﺎی ﺟﺎﻣﻊ در ﻫﺮ ﺷﻬﺮ و ﺣﺘﯽ روﺳﺘﺎ ﺗﺎ آﻧﺠﺎ اﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻤﺎﻣﯽ اﺑﻌﺎد زﻧﺪﮔﯽ از ﺟﻤﻠﻪ اﺳﺘﻔﺎده از اراﺿﯽ ، ﺣﻮزه ﻫﺎی ﻣﺴﮑﻦ، ﺻﻨﻌﺖ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ و ﺣﺘﯽ ﺧﻄﻮط ارﺗﺒﺎﻃﯽ ، ﺗﺎﺳﯿﺴﺎت و ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﻫﻤﻪ اﺑﻌﺎد را در ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد ﺑﻪ ﻃﻮری ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ وﺟﻮد آن ﺑﺮای اﺳﺘﻤﺮار و دوام ﯾﮏ ﺷﻬﺮ و ﺣﺘﯽ روﺳﺘﺎ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز اﺳﺖ. در اﯾﺮان ﺑﺎ ﺗﺄﺳﯿﺲ وزارت آﺑﺎداﻧﯽ و ﻣﺴﮑﻦ در ﺳﺎل 1342 و ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻋﻤﺮاﻧﯽ ﺳﻮم ﺗﻬﯿﻪ ﻃﺮح ﻫﺎی ﺟﺎﻣﻊ ﺑﺮای ﺷﻬﺮﻫﺎی ﺑﺰرگ در دﺳﺘﻮر ﮐﺎر دوﻟﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ.

ﻫﺪف اﺻﻠﯽ از ﺗﻬﯿﻪ ﻃﺮح ﻫﺎی ﺟﺎﻣﻊ، اراﺋﻪ ﺳﯿﻤﺎی ﮐﻠﯽ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ آﯾﻨﺪه آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ داﺷﺘﻦ ﺗﻨﺎﺳﺐ ﻫﺎی ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ و ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ ﺑﺎ ﮔﺮوه ﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺷﻬﺮ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﯿﺮد.ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﻫﺎی ﺟﻤﻌﯿﺘﯽ اﻗﺘﺼﺎدی ﺻﻨﻌﺘﯽ و .... در ﻃﺮح ﻫﺎی ﺟﺎﻣﻊ ﺑﺎ ﺿﺮﯾﺐ ﺧﻄﺎی ﺑﺎﻟﺎﯾﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ ﻃﺮح ﻫﺎی ﺟﺎﻣﻊ ﮐﺎراﯾﯽ ﻟﺎزم را در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺸﮑﻠﺎت ﺷﻬﺮی آﯾﻨﺪه ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺧﺎﻃﺮ وزارت ﻣﺴﮑﻦ و ﺷﻬﺮﺳﺎزی ﺑﺎ آﮔﺎﻫﯽ از ﻧﺎﮐﺎر آﻣﺪی ﻃﺮح ﻫﺎی ﺟﺎﻣﻊ، ﺑﺎ اﻧﺪک ﺗﻐﯿﯿﺮاﺗﯽ در ﺷﺮح ﺧﺪﻣﺎت آن، در ﺳﺎل 1363 ﻧﺎم آن را ﺑﻪ ﻃﺮح ﻫﺎی ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻋﻤﺮاﻧﯽ ﺣﻮزه ﻧﻔﻮذ ﺗﻐﯿﯿﺮ داد. ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻃﺮح ﻫﺎی ﺟﺎﻣﻊ ﻋﻠﺎوه ﺑﺮﻣﺤﺪوده ﺷﻬﺮ، ﺣﻮزه ﻧﻔﻮذ ﺷﻬﺮ را ﻫﻢ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار دادﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻃﺮح ﻫﺎی ﺟﺎﻣﻊ را در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺸﮑﻠﺎت ﻣﻨﻌﻄﻒ ﺗﺮ ﮐﻨﺪ و ﻣﺸﮑﻠﺎت و ﻣﺴﺎﺋﻠﯽ ﮐﻪ در ﺧﺎرج از ﻣﺤﺪوده ﺷﻬﺮ ﻗﺮار دارﻧﺪ و ﺑﺮ ﭼﻬﺮه ﺷﻬﺮ اﺛﺮ ﻣﯽ ﮔﺬارﻧﺪ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی آﯾﻨﺪه ﺧﻮد ﺑﮕﻨﺠﺎﻧﺪ. ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی ﺟﺎﻣﻊ ﺑﺮای ﺗﺪوﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺳﻮم ﻋﻤﺮاﻧﯽ ﮐﺸﻮر ﭼﻮن ﺑﺎ اﻧﺒﻮﻫﯽ ﻣﺠﻬﻮﻟﺎت روﺑﻪ رو ﺑﻮده اﺳﺖ.

در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻋﻤﺮاﻧﯽ اول زﯾﺮ ﺳﺎﺧﺖ ﻫﺎی ﻋﻤﻮﻣﯽ اﯾﻦ ﻧﻮع ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﺪ و در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺳﻮم و ﭼﻬﺎرم و ﭘﻨﺠﻢ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺑﯿﺸﺘﺮی ﺑﺮ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺷﻬﺮی در ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﻃﺮح ﻫﺎی ﺟﺎﻣﻊ ﻣﺒﺪل ﮔﺮدﯾﺪ. در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻋﻤﺮاﻧﯽ ﺳﻮم اﻃﻠﺎﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﻬﯿﻪ 14 ﻃﺮح ﺟﺎﻣﻊ ﺷﻬﺮی ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آﻣﺪ. ﺗﻬﺮان، ﺗﺒﺮﯾﺰ، رﺷﺖ، اﺻﻔﻬﺎن، ﮐﺮج، ﻗﺰوﯾﻦ، ﺑﻨﺪراﻧﺰﻟﯽ، ﭼﺎﻟﻮس، ﻧﻮﺷﻬﺮ، ﺳﺮﺑﻨﺪر، ﺑﺎﺑﻞ، ﺑﺎﺑﻠﺴﺮ، ﺑﻨﺪرﻋﺒﺎس، ﺑﻨﺪر ﻟﻨﮕﻪ.

اوﻟﯿﻦ ﻃﺮح ﺟﺎﻣﻊ ﺷﻬﺮی ﺗﻮﺳﻂ ﺷﻮرای ﻋﺎﻟﯽ ﺷﻬﺮﺳﺎزی ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺐ رﺳﯿﺪ ﻃﺮح ﺟﺎﻣﻊ ﺑﻨﺪرﻟﻨﮕﻪ در ﺳﺎل 1345 ﺑﻮد. ﻃﺮح ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان در ﺳﺎل1348 ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺐ رﺳﯿﺪ.

وﻇﺎﯾﻒ و اﻫﺪاف ﻃﺮح ﻫﺎی ﺟﺎﻣﻊ ﺷﻬﺮی ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ:

ﺗﺪوﯾﻦ ﺧﻄﻮط ﮐﻠﯽ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺷﻬﺮ و ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺎرﺑﺮی ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﻬﺖ ﻫﺪاﯾﺖ و ﮐﻨﺘﺮل ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺷﻬﺮی

ﺑﺮآورد ﻧﯿﺎزﻫﺎی ﺧﺪﻣﺎﺗﯽ ﺷﻬﺮ و ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﻧﻤﻮدن ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺳﺎزﻣﺎن ﻫﺎ و ارﮔﺎن ﻫﺎی ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺟﻬﺖ اﺣﺪاث آﻧﻬﺎ، ارزﯾﺎﺑﯽ اﺛﺮات

اﻗﺘﺼﺎدی ، اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎی ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدی و ﻧﯿﺰ ﺑﺮرﺳﯽ اﻣﮑﺎﻧﺎت اﻗﺘﺼﺎدی ﺷﻬﺮ ﺟﻬﺖ اﺟﺮای آﻧﻬﺎ

ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻤﻮدن اﺑﺰارﻫﺎی ﻟﺎزم ﺑﺮای ﮐﻨﺘﺮل و ﻧﻈﺎرت ﺷﻬﺮداری ﻫﺎ ﺑﺮ ﻧﺤﻮه ﺳﺎﺧﺖ و ﺳﺎز و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎ

اﺟﺮای ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی ﺷﺪه ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﺼﺎﻟﺢ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺷﻬﺮوﻧﺪان

ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﺮرﺳﯽ ﻫﺎی اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﮐﻪ در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺳﻨﺪ ﻃﺮح ﺟﺎﻣﻊ ﺷﻬﺮ را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽ دﻫﺪ، ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ای از ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎ و ﻣﺪارک ﮐﻪ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﺧﻄﻮط ﮐﻠﯽ ﺗﻮﺳﻌﻪ آﯾﻨﺪه ﺷﻬﺮ، ﺟﻤﻌﯿﺖ آﺗﯽ، ﻧﺤﻮه ﮐﺎرﺑﺮی اراﺿﯽ ﺷﻬﺮ در آﯾﻨﺪه و ﺿﻮاﺑﻂ و ﻗﻮاﻧﯿﻦ اﺣﺪاث ﺑﻨﺎ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ را در ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد. ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﺤﺼﻮل ﻧﻬﺎﯾﯽ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﯾﻦ ﻃﺮﺣﻬﺎ اﻃﻠﺎﻋﺎﺗﯽ ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮ اﺳﺖ:  ﻧﻮع اﺳﺘﻔﺎده از اراﺿﯽ ﺷﻬﺮ

ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻨﺪی ﺗﻮﺳﻌﻪ آﺗﯽ ﺷﻬﺮ

ﺗﺮاﮐﻢ ﻧﻮاﺣﯽ و ﻣﺤﻠﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺷﻬﺮ

ﻣﺤﺪوده ﺷﻬﺮ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺤﺪوده ﻫﺎی ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدی ﺣﻮزه اﺳﺘﺤﻔﺎﻇﯽ، ﻣﺤﺪوده ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ و ﻣﺤﺪوده ﺧﺪﻣﺎﺗﯽ ﺷﻬﺮداری ﺷﺒﮑﻪ ارﺗﺒﺎﻃﯽ

ﺷﻬﺮ(ﺧﯿﺎﺑﺎن ﻫﺎی ﻣﻮﺟﻮد و ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدی)

درﺟﻪ ﺑﻨﺪی و ﻋﺮض ﺧﯿﺎﺑﺎن ﻫﺎ

ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻨﺪی اﺟﺮای ﺧﯿﺎﺑﺎن ﻫﺎ و ﺳﺎﯾﺮ ﭘﺮوژه ﻫﺎی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺷﻬﺮداری

ﺷﯿﺐ ﺧﯿﺎﺑﺎن ﻫﺎی و ﻧﺤﻮه دﻓﻊ آﺑﻬﺎی ﺳﻄﺤﯽ در ﺷﻬﺮ

ﺗﻔﮑﯿﮏ وﻇﺎﯾﻒ ﺷﻬﺮداری و ﺳﺎﯾﺮ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎی ﻣﺴﺌﻮل در ﻋﻤﺮان ﺷﻬﺮی دﺳﺘﻪ ای دﯾﮕﺮ از اﻃﻠﺎﻋﺎت در ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﮔﺰارش ﻫﺎ و ﻣﺪارک ﻃﺮح ﺗﺪوﯾﻦ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از

ﮐﻠﯿﺎت ﺿﻮاﺑﻂ و ﻣﻘﺮرات ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ و اﺣﺪاث ﺑﻨﺎدر ﺷﻬﺮ

ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻧﯿﺎزﻫﺎی آﺗﯽ ﺷﻬﺮ در زﻣﯿﻨﻪ ﺗﺎﺳﯿﺴﺎت ﺷﻬﺮی آب، ﻓﺎﺿﻠﺎب، ﺑﺮق و ﺗﻠﻔﻦ

ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻧﺤﻮه اﯾﺠﺎد ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺗﺠﻬﯿﺰات ﺷﻬﺮی ﮐﺸﺘﺎرﮔﺎه، ﻏﺴﺎﻟﺨﺎﻧﻪ، ﮔﻮرﺳﺘﺎن

ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدات و ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻫﺎی ﮐﻠﯽ در زﻣﯿﻨﻪ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ اﺳﺘﻔﺎده از اﺳﺘﻌﺪادﻫﺎ و اﻣﮑﺎﻧﺎت رﺷﺪ و ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻗﺘﺼﺎدی ﺷﻬﺮ ﺑﻪ

ﺗﮑﻤﯿﻞ و ﺗﺤﻘﻖ ﻫﺮﭼﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ راﻫﺒﺮدﻫﺎی ﻃﺮح ﺟﺎﻣﻊ ﺷﻬﺮی

ﮔﺰارش ﺗﻮﺟﯿﻬﯽ، ﺟﺪاول و ﻧﻤﻮدارﻫﺎی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ و ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎی ﻓﻮق اﻟﺬﮐﺮ ﺑﻪ ﺗﻔﮑﯿﮏ وﺿﻊ ﻣﻮﺟﻮد و ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدی

ﻣﺮاﺣﻞ اﺟﺮای ﻃﺮح ﻫﺎی ﺟﺎﻣﻊ ﺷﻬﺮی

ﻃﺮح ﻫﺎی ﺟﺎﻣﻊ ﺷﻬﺮی ﭘﺲ از ﺗﺼﻮﯾﺐ، از ﻃﺮﯾﻖ وزارت ﮐﺸﻮر ﺟﻬﺖ اﺟﺮا ﺑﻪ ﺷﻬﺮداری ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ اﺑﻠﺎغ ﻣﯽ ﮔﺮدد. ﺷﻬﺮداری ﻣﺠﺮی ﮐﻠﯿﻪ اﺟﺰای ﻃﺮح ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدی ﻧﯿﺴﺖ. زﯾﺮا ﻃﺮح ﻫﺎی ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺷﻬﺮی ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﯿﺎن ﺑﺨﺸﯽ ﻗﻠﻤﺪاد ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﻫﺮ ﮐﺪام از دﺳﺘﮕﺎه ﻫﺎی دﯾﮕﺮ، ﻣﺴﺌﻮل اﺟﺮای ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎی ﺑﺨﺶ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﺷﻬﺮداری ﻋﻠﺎوه ﺑﺮ اﺟﺮای آن دﺳﺘﻪ از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎی ﻋﻤﺮاﻧﯽ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدی ﮐﻪ در ﭼﻬﺎرﭼﻮب وﻇﺎﯾﻒ آن ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد، ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﮐﻨﺘﺮل و ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺷﻬﺮ را از ﻃﺮﯾﻖ ﺻﺪور ﭘﺮواﻧﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ ﺑﺮ ﻋﻬﺪه داﺷﺘﻪ و از ﻃﺮﻓﯽ ، ﺗﻔﮑﯿﮏ اراﺿﯽ واﻗﻊ در ﻣﺤﺪوده ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ و ﺣﺮﯾﻢ ﺷﻬﺮﻫﺎ و اﻗﺪاﻣﺎت ﻋﻤﺮاﻧﯽ ﮐﻠﯿﻪ وزارﺗﺨﺎﻧﻪ ﻫﺎ و ﻣﻮﺳﺴﺎت دوﻟﺘﯽ و ﺧﺼﻮﺻﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﮐﺘﺒﯽ ﺷﻬﺮداری و ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎی ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺷﻬﺮی اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﯿﺮد. ﻣﺸﮑﻠﺎت و ﺗﻨﮕﻨﺎﻫﺎ ﻃﺮح ﺟﺎﻣﻊ ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻞ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻧﻘﺎﯾﺺ و ﻣﺸﮑﻠﺎت و ﻃﺮح ﻫﺎی ﺟﺎﻣﻊ ﺷﻬﺮی را ﺑﻪ ﺳﻪ ﻋﺮﺻﻪ ﻧﻈﺮی، روش ﺷﻨﺎﺳﯽ و اﺟﺮاﯾﯽ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺮد.

ﻣﺸﮑﻠﺎت ﻧﻈﺮی در ﻃﺮح ﻫﺎی ﺟﺎﻣﻊ

اﻟﮕﻮی ﻃﺮح ﺟﺎﻣﻊ، اﺻﻮﻟﺎً ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی ﻧﻈﺮی اﺛﺒﺎت ﮔﺮای، ﮐﺎرﮐﺮد ﮔﺮاﯾﯽ و ﻣﻄﻠﻖ ﮔﺮاﯾﯽ اﺳﺘﻮار اﺳﺖ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ذاﺗﺎ دارای ﻣﺤﺪودﯾﺖ ﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖﮐﻪ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺷﻨﺎﺧﺖ درﺳﺘﯽ از ﺷﻬﺮﻫﺎ و راه ﻫﺎی اﺻﻠﺎح آن ﻧﺸﺎن دﻫﺪ. اﻫﻢ اﯾﻦ ﻣﺸﮑﻠﺎت ﻧﻈﺮی ﺑﻪ ﻗﺮار زﯾﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﻋﺪم ﺗﻮﺟﻪ ﮐﺎﻓﯽ ﺑﻪ ﻣﺎﻫﯿﺖ ﭘﯿﭽﯿﺪه و ﭘﻮﯾﺎی ﺷﻬﺮ و ﻣﺸﮑﻠﺎت آﯾﻨﺪه ﻧﮕﺮی ﺑﺮای آن ﺳﺮدرﮔﻤﯽ داﺷﺘﻦ ﺷﻬﺮﺳﺎزی ﻣﯿﺎن رﺷﺘﻪ ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮐﺎﻟﺒﺪ ﻋﻠﻮم ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ، ﻃﺒﯿﻌﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺗﻘﻠﯿﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﺎﻣﻊ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی ﮐﺎﻟﺒﺪی و ﻋﺪم ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻃﺮح ﻫﺎی ﺷﻬﺮی ﻋﺪم ﺗﻮﺟﻪ ﮐﺎﻓﯽ ﺑﻪ روﻧﺪﻫﺎی ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺳﺎزی و ﺗﻌﯿﯿﻦ اﻫﺪاف ﺳﯿﺎﺳﺘﻬﺎ ﻋﺪم ﺗﻮﺟﻪ ﮐﺎﻓﯽ ﺑﻪ اﻫﺮم ﻫﺎی ﻟﺎزم ﺑﺮای ﻧﻈﺎرت و ﻫﺪاﯾﺖ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺷﻬﺮی ﻋﺪم ﺗﻮﺟﻪ ﮐﺎﻓﯽ ﺑﻪ اﻫﺪاف ﮐﯿﻔﯽ ، ﻋﺪاﻟﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ارزش ﻫﺎی ﺑﻮﻣﯽ.

ﻣﺸﮑﻠﺎت روش ﺷﻨﺎﺳﯽ در ﻃﺮح ﻫﺎی ﺟﺎﻣﻊ

اﻧﺠﺎم ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﺗﻔﺼﯿﻠﯽ ﭘﺮاﮐﻨﺪه، ﻏﯿﺮ ﻣﻨﺴﺠﻢ و ﺑﯽ ﻫﺪف

ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺑﯿﺶ از ﺣﺪ ﺑﺮ روش ﻫﺎی ﮐﻤﯽ، ﺗﺠﺮﯾﺪی و اﯾﺴﺘﺎ

ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ ﻣﯿﺎن ﻣﺮاﺣﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی ، ﻃﺮاﺣﯽ ، اﺟﺮا و ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ

ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺑﯿﺶ از ﺣﺪ ﺑﺮ ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎی ﮐﻤﯽ، ﺗﻘﺴﯿﻤﺎت ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ و ﯾﮑﺴﺎن ﺳﺎزی اﻟﮕﻮﻫﺎ ﻣﺤﺼﻮر ﮐﺮدن ﺗﻮﺳﻌﻪ آﺗﯽ ﺷﻬﺮ در ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﺧﺸﮏ و اﻧﻌﻄﺎف ﭘﺬﯾﺮ ﻧﻘﺸﻪ ﮐﺎرﺑﺮی زﻣﯿﻦ ﻋﺪم ﺗﻮﺟﻪ ﮐﺎﻓﯽ ﺑﻪ وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﺎت ﻣﺤﻠﯽ و ﻧﯿﺎزﻫﺎی آﻧﻬﺎ .

ﻣﺸﮑﻠﺎت اﺟﺮاﯾﯽ و ﻣﺪﯾﺮﯾﺘﯽ در ﻃﺮح ﻫﺎی ﺟﺎﻣﻊ

ﻋﺪم ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﺷﻬﺮﻧﺪان و ﮔﺮوه ﻫﺎی ذﯾﻨﻔﻊ در روﻧﺪ ﺗﻬﯿﻪ و اﺟﺮای ﻃﺮح ﺗﺒﺪل ﻃﺮح و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺷﻬﺮی ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ای از ﺿﻮاﺑﻂ ﺧﺸﮏ اداری و رﺳﻤﯽ

ﻋﺪم ﺗﻮﺟﻪ ﮐﺎﻓﯽ ﺑﻪ اﻣﮑﺎﻧﺎت اﺟﺮاﯾﯽ ﻣﺎﻟﯽ، ﻓﻨﯽ و ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ

ﺿﻌﻒ اﻫﺮم ﻫﺎی ﻧﻈﺎرت، ﭘﯿﮕﯿﺮی و اﺻﻠﺎح

ﻋﺪم اﺳﺘﻔﺎده از اﻣﮑﺎﻧﺎت ﻣﺮدﻣﯽ و ﻣﺤﻠﯽ

 

دﻟﺎﯾﻞ ﻋﺪم ﺗﺤﻘﻖ اﻫﺪاف ﻃﺮح ﻫﺎی ﺟﺎﻣﻊ:

ﻃﺮح ﻫﺎی ﺟﺎﻣﻊ ﺷﻬﺮی ﻃﯽ ﺳﻪ دﻫﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ آﺛﺎر ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻨﻔﯽ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ. ﺷﻬﺮﺳﺎزی از ﭘﯿﺶ اﻧﺪﯾﺸﯿﺪه و ﻧﻈﻢ دادن ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎ از ﻃﺮﯾﻖ ﺿﻮاﺑﻂ و ﻣﻘﺮرات ﮐﺎﻟﺒﺪی و ﻓﻀﺎﯾﯽ ﻃﺮح ﻫﺎ از آﺛﺎر ﻣﺜﺒﺖ ﻃﺮح ﻫﺎی ﺟﺎﻣﻊ ﺑﻮده اﺳﺖ. اﻣﺎ ﻧﺎدﯾﺪه ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎی ﺷﻬﺮﻧﺸﯿﻨﯽ اﯾﺮان ﻃﯽ ﺳﺎل ﻫﺎی ﮔﺬﺷﺘﻪ در روﻧﺪ ﺗﻬﯿﻪ ﻃﺮح ﻫﺎی ﺟﺎﻣﻊ، ﻧﺘﺎﯾﺠﯽ را ﺑﻮﺟﻮد آورده ﮐﻪ ﻧﻤﻮدﻫﺎی ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ آن آﺛﺎر ﻧﺎﻣﻄﻠﻮﺑﯽ ﺑﺮ ﺷﻬﺮﻧﺸﯿﻨﯽ و ﺷﻬﺮﺳﺎزی ﮐﺸﻮر ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ. ﮔﺴﺘﺮش ﺷﻬﺮ در اﻣﺘﺪاد ﺟﺎده ﻫﺎی ﺑﺮون ﺷﻬﺮی، ﺷﮑﻞ ﮔﯿﺮی روﺳﺘﺎ ﺷﻬﺮﻫﺎی ﺣﺎﺷﯿﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎ، ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻫﺎی از ﻫﻢ ﮔﺴﯿﺨﺘﻪ ﺷﻬﺮی، ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪﮔﯽ اﺳﮑﺎن ﻫﺎی ﺧﺎرج از ﻣﺤﺪوده و ﻧﺎﺑﻮدی ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﻧﻮاﺣﯽ ﺑﻠﺎﻓﺼﻞ ﺷﻬﺮ ﮐﻪ از ﺣﻮزه ﻧﻈﺎرت ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﺧﺎرج ﻫﺴﺘﻨﺪ، ﻫﻤﮕﯽ ﻧﺸﺎن از ﺑﺮوز ﻣﺸﮑﻠﺎﺗﯽ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ دارﻧﺪ.

در ﻫﺮ ﺻﻮرت ، ﻋﻠﺎوه ﺑﺮ آﺛﺎر ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻨﻔﯽ ﻃﺮح ﻫﺎی ﺟﺎﻣﻊ، اﯾﻦ ﻃﺮح ﻫﺎ ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ از اﻫﺪاف ﺧﻮد دﺳﺖ ﻧﯿﺎﻓﺘﻪ اﻧﺪ. ﻃﯽ ﺳﺎل ﻫﺎی ﮔﺬﺷﺘﻪ و در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت و ﺑﺮرﺳﯽ ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ، دﻟﺎﯾﻞ ﻣﺘﻌﺪدی ﺑﺮای ﻋﺪم ﺗﺤﻘﻖ اﻫﺪاف ﻃﺮح ﻫﺎی ﺟﺎﻣﻊ ذﮐﺮ ﺷﺪ اﻣﺎ در ﯾﮏ ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﻪ درﺑﺎره ﻃﺮح ﻫﺎی ﺷﻬﺮی ﻃﯽ 25 ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ، ﺑﻪ4 ﻣﺤﻮر ﻋﻤﺪه اﺷﺎره ﺷﺪه ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻋﺪم ﺗﺤﻘﻖ اﻫﺪاف ﻃﺮح ﻫﺎیﺟﺎﻣﻊ ﺷﺪه اﻧﺪ.

 اول آﻧﮑﻪ اﻣﮑﺎن ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﺻﺤﯿﺢ در ﺑﺨﺶ ﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد.

 دوﻣﯿﻦ ﻋﺎﻣﻞ، ﻋﺪم ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻣﮑﺎﻧﺎت و ﻣﻮاﻧﻊ ﻣﺎﻟﯽ ﺑﺮای اﺟﺮای ﻃﺮح و ﻧﯿﺰ اﺛﺮات اﻗﺘﺼﺎدی ﻃﺮح ﺑﺮ ﺷﻬﺮوﻧﺪان و ﮐﺸﻮ ذﮐﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ.

 ﺳﻮﻣﯿﻦ ﻋﻠﺖ ﺑﯽ ﺗﻮﺟﻬﯽ ﺑﻪ ﻧﻘﺶ ﻣﺮدم در ﺷﮑﻞ ﮔﯿﺮی ﺷﻬﺮ اﺳﺖ. اﯾﻦ ﺑﯽ ﺗﻮﺟﻬﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﻬﯿﻪ ﻃﺮح ﻫﺎی ﺗﺤﻤﯿﻠﯽ و ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ ﻣﯽ ﮔﺮدد. و ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻃﺮح در راﺳﺘﺎی ﺗﺤﻘﻖ اﻫﺪاف و ﺟﻬﺖ ﻫﺪاﯾﺖ ﻣﺮدم ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻞ ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد.

 ﭼﻬﺎرﻣﯿﻦ ﻋﺎﻣﻞ اﻧﻌﻄﺎف ﭘﺬﯾﺮ ﺑﻮدن و ﻏﯿﺮ واﻗﻐﻊ ﮔﺮا و ﺑﻠﻨﺪ ﭘﺮوازاﻧﻪ ﺑﻮدن ﻃﺮح ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. ﻋﻠﺎوه ﺑﺮ اﯾﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ دﻟﺎﯾﻠﯽ ﭼﻮن ﻋﺪم وﺟﻮد ﻣﮑﺎﻧﯿﺰم و ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮای ارزﯾﺎﺑﯽ ﻃﺮح در ﻣﻘﺎﻃﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ، ﻋﺪم ﺗﻄﺎﺑﻖ اﻫﺪاف ﺑﺎ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدات و ﺑﺎﻟﺎﺧﺮه ﻋﺪم ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ ﺑﯿﻦ وزارﺗﺨﺎﻧﻪ ﻫﺎ و ﻧﻬﺎدﻫﺎی ﻣﻮﺟﻮد و ﻫﻤﯿﻨﻄﻮر ﻋﺪم ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ ﺑﯿﻦ آﻧﻬﺎ و ﻗﺎﻧﻮن در اﺟﺮای ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻫﺎی ﻃﺮح، اﺷﺎره ﮐﺮد.

و در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺗﺪوﯾﻦ و ﺗﻬﯿﻪ ﻃﺮح ﻫﺎی ﺟﺎﻣﻊ در ﮐﺸﻮرﻫﺎی در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ از ﺟﻤﻠﻪ اﯾﺮان ﺑﺴﯿﺎری از ﻣﺸﮑﻠﺎت ﺷﻬﺮﻧﺸﯿﻨﯽ و ﺷﻬﺮﺳﺎزی ﺑﻪ ﻋﻮاﻣﻠﯽ ﻓﺮاﺗﺮ از ﺣﻮزه ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی و ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺷﻬﺮی ﻣﺮﺑﻮط ﻣﯽ ﺷﻮدﮐﻪ در واﻗﻊ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻋﺪم ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﺻﺤﯿﺢ در ﺑﺨﺶ ﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ، رﺷﺪ ﺑﺎﻟﺎی ﺟﻤﻌﯿﺖ و ﻫﺠﻮم وﺳﯿﻊ روﺳﺘﺎﺋﯿﺎن ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎ و ﮐﻤﺒﻮد ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻣﻨﺎﺳﺐ، در ﺑﻬﺮهﮔﯿﺮی از اراﺿﯽ ﺷﻬﺮی، ﺿﻌﻒ ﻧﻬﺎدﻫﺎی ﻣﺪﻧﯽ ، ﻋﺪم ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺣﻔﻆ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﻃﺮح ﻫﺎی ﺟﺎﻣﻊ را ﺑﺎ ﺿﺮﯾﺐ ﺧﻄﺎﯾﯽ ﺑﺎﻟﺎﯾﯽ روﺑﺮو ﮐﺮده اﺳﺖ و ﻃﺮح ﻫﺎی ﺟﺎﻣﻊ ﮐﺎراﯾﯽ ﻟﺎزم را در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺸﮑﻠﺎت ﺷﻬﺮی آﯾﻨﺪه از دﺳﺖ داده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻤﻮدﻫﺎی ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ آن آﺛﺎر ﻧﺎﻣﻄﻠﻮﺑﯽ ﺑﺮ ﺷﻬﺮﻧﺸﯿﻨﯽ و ﺷﻬﺮﺳﺎزی ﮐﺸﻮر ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ.