ماهنامه ایران آذین - سحر صابریان: نور و رنگ دو عنصر اصلی در طراحی معماری و دکوراسیون داخلی هستند. هنرمندان و معماران در گذشته به این امر واقف بودند و به نحوی شایسته از آنها در بناها استفاده می کردند. شاهکارهای معماری به جا مانده از دوران کهن همه مهر تاییدی بر این امر است ولی این مسئله به این معنا نیست که این نوع هنر مختص به زمان های دور بوده و جایگاهی در معماری این دوره نخواهد داشت بلکه هدف از بیان این موضوع ارائه راهکارهایی برای استفاده از آن در زندگی امروزی است.
شیشه های رنگی در معماری ایرانی جایگاه قابل ملاحظه ای داشته اند و علاوه بر بناهای مشهور در سایر ساختمان ها نیز استفاده می شده اند، اما متاسفانه در معماری امروزی، شیشه های رنگی تقریبا بدون استفاده مانده اند و در کمتر پروژه ای از آنها استفاده می شود. این در حالی است که استفاده از شیشه های رنگی علاوه بر زیبایی، اثرات روانشناختی قابل ملاحظه ای هم دارند. این شیشه ها به صورتی جادویی نور را از خود عبور می دهند و استفاده از آنها در طراحی، این اجازه را می دهد که با استفاده از نورهای طبیعی و مصنوعی، بتوانیم در بازه های مختلف زمانی، رنگ های متفاوتی در محیط داشته باشیم.
شیشه های رنگی در گذشته
قدمت شیشه های رنگی تزئینی که در معماری برخی از ساختمان ها، خصوصا بناهای مذهبی مانند کلیساها و مساجد کاربرد دارند به قرون وسطی باز می گردد. این شیشه های رنگی در قرن نوزدهم میلادی کاربرد گسترده تری پیدا کردند و علاوه بر مکان های مذهبی در خانه های شخصی، هتل ها، اماکن فرهنگی و مراکز خرید نیز به کار گرفته شدند. همزمان معماران ایرانی نیز به استفاده از در و پنجره های مشبک با شیشه های رنگی در بناها رو آوردند که همزمان هم حفاظ مناسبی در برابر آفتاب گرم و تابان ایران به حساب می آمد و هم نور را در رنگ های متنوع و متعدد منعکس می کرد و این تنوع جلوهای خاص به تزئینات وابسته به بنا همچون نقاشی روی شیشه ها می بخشید.
در این زمینه می توان یکی از شاه نشین های خانه طباطبایی ها در کاشان را مثال زد که استفاده از شیشه های رنگی در و پنجره باعث شده در بازه های متفاوت و با تغییر زاویه خورشید یکی از رنگ های پنجره، رنگ غالب اتاق باشد. به عنوان مثال در هنگام ظهر رنگ غالب قرمز است که سبب افزایش اشتها می شود، در بعدازظهر رنگ بنفش غالب می شود که سبب فراری دادن حشرات از اتاق می شود (به علت این که حشرات چشم مرکب دارند) و بدین ترتیب حشرات مانع استراحت بعدازظهر ساکنین نمی شدند.
از دیگر نتایج مثبت استفاده از این شیشه ها، بازتاب های زیبای شیشه های رنگی محصور شده در قاب های مشبک و در نهایت تبدیل آن به بازی نور و رنگ بود که جلوه ای بی مثال از دنیایی فرازمینی را به ارمغان می آورد. معمار ایرانی، با خلاقیت و دانش خود این تکنیک رنگ نگاری را از ملل دیگر وام گرفته و با فرهنگ مردم خود در آمیخته و رنگین کمانی از نور و رنگ خلق کرده است. هدف از خلق این همه زیبایی توسط معمار ایرانی، تنها برای ارائه یک اثر زیبا نبوده، بلکه علاوه بر زیبایی، رعایت اصول آرامش و رفع تنش های محیطی به عنوان یکی از اصول اولیه معماری ایرانی نیز بوده است.
