محمدکریم پیرنیا پدر معماری سنتی ایران است. او با رها کردن دانشکده و کسب دانش از پیرمردهای زندهای که به قول خودش هریک به اندازه دانشگاهی، علم و هندسه و هنر داشتند، به نامی ماندگار در هنر معماری ایران تبدیل شد. در این گزارش نقد هویت ایرانی اسلامی در معماری ایران به بهانه سالروز درگذشت ایشان آمده است.
گرچه امروز مقوله منظر شهری جایگاه تعریفشده و روشنی در سطوح جهانی چه آکادمیک و چه حرفهای دارد، ولی همچنان به عنوان یک مسئله بومی، محل مناقشه است. تأثیر و اهمیت بنا و ساختوساز مسکن به خاطر این است که هرچند انسان در ابتدا خالق بناست، اما در ادامه این بناست که بر رفتار و فرهنگ وی و جامعهای که در آن زندگی میکند تأثیر میگذارد. به عبارت دیگر، تناسبات فضایی مختلف بر اساس سرشت انسانی منشأ تأثیراتی بر انسانها و جوامع انسانی است؛ یعنی معماری هم فرهنگساز و هم زادهی فرهنگ است.
رسالت معماری طراحی فضاست. طراحی فضا و مدیریت فضا نیز برای مدیریت رفتاری است که داخل آن فضا اتفاق میافتد؛ یعنی رفتارهای داخل یک فضا را میتوان با نوع طراحی مدیریت کرد. از این رو، معماران در گذشته در خلق آثار هنری خود از منبع طبیعت، فرهنگ و مذهب الهام میگرفتند و از این سه رکن در طراحی و معماری ساختمانها بسیار بهره میبردند. انگیزهی اصلی معماران سنتی ایرانی بیان و انعکاس مفاهیم فرهنگی و باورهای دینی مردم از یک سو و تحت تأثیر قرار دادن رفتارهای مردم توسط این عناصر از سوی دیگر بوده است.
امروزه معماری ایرانی، به دلیل بروز برخی جنبههای از خود بیگانگی، مورد تهاجم فرهنگی غربی واقع شده و این موضوع سبب شده است معماری ایرانیـاسلامی در ساختمانهای ایرانی بیش از پیش کمرنگ و کمرنگتر شود. از آنجایی که معماری و سبک خانه نقش مهمی در شکلدهی روابط، خلقوخوی و فرهنگ اهل خانه دارد، کالبد بسیاری از فضاهای شهری و ساختمانها یکی از زمینههای ظهور فرهنگ غربی و اروپایی را در ایران فراهم کرده است. آپارتمان هم یکی از مصادیق معماری غیرسنتی و غیرهمخوان با فرهنگ ایرانی است که قطعاً در طولانیمدت سبب ایجاد آسیبهای فرهنگی و اجتماعی برای خانواده و جامعهی ایران خواهد گردید.
امروز اگر متولی نظارت بر شمایل ساخت و ساز شهری شهرداری است، حتما این مهم با نظارت و پشتوانه فکری و علمی اساتید صاحب نظری که نامشان در تاریخ معماری مانده است میسر شده است.
امروز مصادف است با سالمرگ استاد محمد کریم پیرنیا؛ پدر معماری سنتی ایران. یه همین مناسبت چند خطی را به تجلیل از این مقام شامخ و تعریف خدمات وی خواهیم پرداخت.
محمد کریم پیرنیا؛ پدر معماری سنتی ایران
محمدکریم پیرنیا پدر معماری سنتی ایران است. او با رها کردن دانشکده و کسب دانش از پیرمردهای زندهای که به قول خودش هریک به اندازه دانشگاهی، علم و هندسه و هنر داشتند، به نامی ماندگار در هنر معماری ایران تبدیل شد.