دانش نشانهشناسی میگوید که کلمات همه زبانها از زبانهای گفتاری تا زبانهایی مانند زبان بدن، لباس، معماری و شهر بر اساس رابطه، تفاوت ایجاد میکنند و این تفاوتهاست که معنی ایجاد میکند. آنچه ما از آن به واقعیت بیرونی یاد میکنیم، تنها بهواسطه الگوهای ساختاری، قابلدسترسی است. نشست نشانهشناسی فضاهای شهری با حضور سه استاد اروپایی در حمام دردشت فرصتی برای شناخت بهتر اصفهان را فراهم کرد.
سعید آقایی/اصفهان امروز: نشست نشانهشناسی فضاهای شهری از سوی مرکز خلاقیت و نوآوری شهرداری اصفهان و با همکاری بنیاد میراث ناملموس اصفهان، با حضور سه استاد برجسته نشانهشناسی از اروپا، هفته پیش در حمام تاریخی دردشت برگزار شد.
«ژان- ماری کلینکِنبرگ» استاد دانشگاه لییژ بلژیک، صاحبنظر در حوزه نشانهشناسی عمومی، «ماسیمو لئونه» استاد دانشگاه تورینو ایتالیا، صاحبنظر در حوزه نشانهشناسی مذهب و فرهنگ و «ایوان دارو- هاریس» استاد دانشگاه لیموژ فرانسه، نظریهپرداز نشانهشناسی رفتاری، اساتیدی بودند که در این نشست به ایراد سخن پرداختند.
مرضیه اطهاری نیکعزم، دانشآموخته دکتری نشانهشناسی از دانشگاه پاریس و عضو گروه بینالمللی پژوهشی نشانهشناسی، استادیار دانشگاه شهید بهشتی تهران، مدیریت این نشست و ترجمه فرانسه به فارسی صحبتها را برعهده داشت.
ژان- ماری کلینکنبرگ، استاد 73 ساله نشانهشناسی دانشگاه لیژ بلژیک معتقد است: «همه زبانها را، چه کلامی چه غیرکلامی، میتوان با علم نشانهشناسی بررسی کرد. زبانها معمولاً به دو شیوه عمل میکنند؛ یا به بیان حقایق و اتفاقهای روز میپردازند و یا درباره تغییرات صحبت میکنند. معماری به هر دو شیوه عمل میکند. به عبارتی هر دو نقش اصلی زبان در معماری مشخص است.»
وی گفت: «برای نشانهشناسی معماری نخستین قدم آن است که دستورش را پیدا کنیم و ببینیم که واحدهای اصلی این زبان چیست؟ مثلاً در زبان کلامی، مبنا صداست؛ اما سؤال این است که در معماری، واحد اصلی چیست؟ سؤال دوم این است که این واحدهای تشکیلدهنده چگونه به هم متصل شدهاند؟ در مرحله سوم هم باید کاربرد واحدها را پیدا کنیم. مثلاً در زبان کلامی فرمول احوالپرسی مؤدبانه و احوالپرسی صمیمانه مشخص و متمایز است. در فضا و شهرسازی یا به عبارتی، زبان معماری هم باید به این سه سؤال پاسخ دهیم. ضمن آنکه در فرهنگهای مختلف درک از فضاها و حس دور و نزدیک بودن هم متفاوت است و این مسئله کاملاً در معماری آن فرهنگ تأثیر میگذارد.»
کلینکنبرگ، افزود: «مثلاً درک ایــــرانیها از آسمـــان، نتیجـــهاش این سقفهای گنبدی شکــل اســت؛ درحالیکه در معماری فرهنگهای دیگر این ماجرا به شکلهای دیگری بروز میکند.»
کلینکنبرگ ادامه داد: «واحدهای تشکیلدهنده دستور زبان معماری، به سه بخش تقسیم میشوند؛ فرم، رنگ و بافت که هرکدام، پیچیدگیهای خودشــان را دارند. مثلاً در فرم، سه موضوع ابعاد، جهتگیری و ساخــتار اشکال مهم است. نشانهشناسی، زبان معماری پویا و دینامیک است و از سویی، نشانهشناسی زبان معماری قرار نیست که به ما بگوید چه بسازیم و چگونه بسازیم. چون این مسئله به نقشها و کاربردهای معماری در هر جامعه بستگی دارد. ولی به شما کمک میکند که آن چیزی را که میسازید یا دیگران ساختهاند، بهتر درک کنید؛ یعنی همان فرمها و بافتها و جهتگیریها و رنگها را بهتر بشناسید؛ بنابراین نشانهشناسی معماری برای درک بهتر معماری است.»