روزنامه آسمان آبی - نفیسه باقری: معلوم نیست شروع بست‌نشینی از کجا بوده و چه کسی برای اولین بار به بست نشست و از بست‌نشینی چه می‌خواست؛ آنچه معلوم است این سنت مبنایی انسانی داشته و در زمانه‌ای که دادخواهی بی‌معنا بود یا حرف حق به جایی نمی‌رسید، برای رهایی از ظلم به بست می‌نشستند و ملجأ خود را در پناه مقدسات مذهبی می‌دیدند؛ اما این تمامی ماجرا نیست؛ در دوره‌هایی نیز بسیاری از مجرمان و اشرار بست‌نشینی را مفری برای خود یافتند.
در فرهنگ شرقی همیشه حق نان و نمک را پاس می‌دارند، میهمان ارج و میزبان حرمت دارد. در داستان‌ها از پناه میهمان به میزبان شنیده‌ایم و در روایت‌های واقع هم خوانده‌ایم مثلا خانقاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی پناه درماندگان بوده است. بعد از شیخ پسرش خواجه علی نیز همان مرتبت را داشت و تیمور که او را ملاقات کرد چنان کرامت صاحب خانقاه بر او اثر گذاشت که دستور داد به حرمت حفظ احترام او، مکانش حتی برای خطرناک‌ترین جنایتکاران بست باشد. چنان‌که وقتی تیمور با خیل عظیمی از اسیران ترک به جانب ماوراء‌النهر روانه بود به خانقاه خواجه علی در اردبیل رفت و در مقابل خواهش شیخ برای بخشیدن اسیران به او مقاومت نتوانست بکند و جملگی اسیران را بر او بخشید.
از بست‌نشینی تا یاغی‌گری
اگر از خانقاه شیخ صفی بگذریم، تاریخ ما را با بست‌نشینی مهم دیگری روبه‌رو می‌کند. آن زمان که آغا محمد خان قاجار سودای قدرت داشت، ولی قدرت در مرکز به دست کریم خان زند بود، در شمال یاغی شد و نافرمانی کرد و وقتی گرفتار آمد، قرار شد به تهران آورده شود. کریم خان سپرد که مبادا آغا محمد خان بگریزد و بدتر مبادا به آرامگاه حضرت عبدالعظیم پناه برد و در آن‌جا بست بنشیند. همه از آن روی بود که کریم خان زند حرمت حرم حضرت عبدالعظیم را فراوان نگاه می‌داشت و اگر گناهکاری آن‌جا بست می‌نشست از رساندن آب و آذوقه هم دریغ نمی‌کرد.
در همین زمان که وکیل‌الرعایا مصدر امور بود در شیراز جایی دیگر نیز وجود داشت برای آن‌که مقصران و مجرمان از تیغ عدالت خان زند در امان بمانند.
