شهر نیوز - به نقل از ایرنا - مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قزوین گفت: فصل اول پژوهشهای باستان شناسی دولتخانه صفوی با هدف خواناسازی سازه های معماری و شناسایی اجزا و عناصر تشکیل دهنده این مجموعه به پایان رسید.
محمدعلی حضرتی روز سه شنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: مطالعات باستان شناسی این مجموعه توسط گروهی از مجموعه تخصصی این حوزه از دانشگاه تهران به انجام رسید. این مسئول از دولتخانه صفوی به عنوان یادگار حکومت صفویه در قزوین نام برد و گفت: این مجموعه در دل بافت تاریخی این شهر واقع شده و به دلیل وجود آثار ارزشمندی چون سردرب عالی قاپو، کاخ موزه چهلستون، گراند هتل، مدرسه امید و همچنین مرکز اسناد و کتابخانه که از برجسته ترین آثار تاریخی کشور به شمار می‌رود. حضرتی ها با تاکید بر ضرورت انجام فعالیت‌های تخصصی باستان‌شناسی پیش از اجرای طرح ساماندهی و احیای مجموعه دولتخانه،اظهار داشت: دولتخانه صفوی به لحاظ پیشینه تاریخی، اهمیت معماری و نوع تزئیناتی که در آن به کار رفته از اهمیت ویژه و بالایی برخوردار است و پیش از هرگونه اقدام برای ساماندهی و احیای این مجموعه عظیم تاریخی باید پژوهشهای باستان‌شناسی جهت تجسم فضایی محوطه انجام شود و تعیین محور اصلی باغ‌ها و عمارت‌های معروف آن نیز باید بنابر اسناد و اطلاعات باستان‌شناسی به دست آمده در کاوش‌ها انجام شود. وی با اشاره به اجرا و پایان فصل اول پژوهشهای باستان‌شناسی در مجموعه دولتخانه صفوی، افزود: فصل اول پژوهشهای باستان‌شناسی و گمانه‌زنی در این مجموعه تاریخی با هدف خوانا سازی سازه‌های معماری و لایه‌های زمانی و شناسایی اجزاء و عناصر تشکیل دهنده این مجموعه به عنوان مرکز حکومت صفوی در تیرماه سال 97 با ایجاد پنج گمانه در نقاط مختلف این محوطه آغاز شد که در پی آن در حیاط چوگان بخشی از سازه‌های معماری، پاشویه و حوض که احتمالا مربوط به اواخر دوره صفوی و دوره قاجار بود کشف شد. مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قزوین گفت: امیدواریم بتوانیم ساختار کلی و کاربری دقیق این سازه را با پیگردی‌های آتی مشخص نماییم. وی، مجموعه دولتخانه صفوی را بزرگترین سایت مطالعات باستان شناسی در دل بافت تاریخی قزوین خواند و خاطرنشان کرد: با انجام مطالعات باستان‌شناسی در این مجموعه و تبدیل آن به سایت موزه، این امکان برای مردم و گردشگران ایجاد می شود تا در طول مسیر خود با گذشتن از چندین حیاط و محوطه از آثار و بقایای به‌جا مانده از دوره‌های مختلف (صفوی، افشاریه، زندیه و قاجاریه) بازدید نمایند. حضرتی ها خاطرنشان کرد: دولتخانه صفوی قزوین پس از احیا و ساماندهی می تواند به یکی از کانون های جذب گردشگر در ایران تبدیل شود.
شهر نیوز - «آثار معماری به جامانده از دوره صفوی در اصفهان، باعث شده قضاوت خوب و مثبتی درباره معماری دوره صفوی داشته باشیم، بنابراین باید نمره خوبی به معماری دوره قاجار بدهیم، این در حالی است که هم اکنون به آثار بیشتری نیز از این دوران دسترسی داریم.»
به گزارش ایسنا، سیدمحمد بهشتی - دبیرکل همایش ملی ایران در دوره قاجار - که سه‌شنبه ۲۹ آبان در همایش ملی «هنر ایران در دوره قاجار» در موزه ملی ایران صحبت می‌کرد، با مقایسه سه نقشه گسل‌های ایران، نقاط پرخطر وقوع سیل، پراکندگی جمعیت در ایران گفت: دو نقشه نخست با هم انطباق زیادی دارند به عبارت دیگر مناطق زلزله‌خیز همان نقاطی هستند که خطر سیل نیز در آن مناطق زیاد است و نکته جالب این که نقاط پر خطرتر در ایران دارای جمعیت بیشتری هستند.
او با بیان این نکته که برخی افراد معتقدند ایرانی‌ها دیوانه‌اند که در مناطق پرخطرتر زندگی می‌کنند، گفت: در حال حاضر نیز وقتی کمی وضعیت خطرناک می‌شود به فکر جابه جایی پایتخت می‌افتیم، این در حالی است که تنها جای بدون گسل در ایران وسط کویر مرکزی و کویر لوت است.
رییس سابق پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، با بیان این نکته که بزرگترین شهرها و منظومه‌های زیستی ایران روی نقاط پرخطر قرار دارند، افزود: اگر این مناطق پر خطر را حذف کنیم و تصمیم بگیریم در آن نقاط زندگی نکنیم، فقط قادر خواهیم بود به شیوه چوپانی و کوچرویی زندگی داشته باشیم چون تنها مناطق قابل زیست در ایران همین نقاط پرخطر است.
او تنها نقاطی را که می‌توان به آب در عمق زمین دسترسی داشت و معادن را مورد بهره برداری قرار داد و کشاورزی کرد، همین نقاط بسیار پرخطر دانست و افزود: با صرف نظر کردن از این نقاط پرخطر باید از تمدن، مدنیت، شهر نشینی و یکجا نشینی در این سرزمین منصرف شویم، در حالی که کوچروی هم شکلی از زندگی است اما انچه که در شهرها پدید می‌آید قامت رعناتری از فرهنگ است.
بهشتی از محیط های پرخطر با عنوان محیط های بی قرار و ناآرام نام برد و استقرار در این محیط ها را به رفتار بندبازها تشبیه کرد و گفت: با نگاه به آثار تمدن در ایران متوجه می‌شویم، در این سرزمین فقط نیازهای اولیه زیست حل و فصل نشده است بلکه به کیفیت بسیار عالی و بالایی هم دست یافته، به طوری که وقتی صحبت از هنر می‌شود این هنر فقط مبین جنبه‌های زیبایی شناختی نیست.
وی با تاکید برا ین‌که در ایران هنر بی معنی و بی فایده که پایش روی زمین نباشد و فرش زیر پایمان و ساختمان محل سکونت‌مان نباشد، نداریم، افزود: بلکه هنر در ایران باید در عین زیبایی انواع فواید را نیز داشته باشد، این کیفیت مواجه با سرزمین تقریبا تا انتهای دوره قاجار و تا قبل از یک قرن اخیر ادامه داشته است. در این دوران مهمترین منبع تولید ثروت در ایران تولید ارزش بوده است، در آن دوران نفتی برای درآمدزایی نبود بنابراین در همه ادوار باید تولید ارزش می‌کردیم.
او در ادامه به ورود ثروت و درآمد حاصل از نفت از دوره پهلوی به ویژه پهلوی دوم به اقتصاد ایران اشاره کرد و افزود: از آن دوران به مرور همه بر سر دوراهی تولید ارزش یا ارتزاق از محل نفت قرار می‌گیریم و به مرور زمان گزینه دوم آسان‌تر می‌شود تا جایی که به نظر می‌رسد افرادی که تولید ارزش می‌کنند متوجه نیستند و فقط به دنبال کار سخت می‌روند.
او با نگاهی به امروز گفت: در حال حاضر گمان می‌کنیم که اصلا در وجودمان بنیه، بضاعت و ظرفیت تولید ارزش چندان وجود ندارد و باورمان نمی شود که بتوان از محل خلاقیت و تولید ارزش زندگی کنیم. گمان می‌کنیم زندگی از راه تولید ارزش، خصوصیت مردمی در سایر نقاط جهان است، در دنیا چند کشور می توانند یک موشک ساخته و موجود زنده ای را در آن به جو فرستاده و زنده به زمین برگردانند؟ حدود ده کشور نیز چنین توانایی را داشته باشند اما ما این کار را کردیم و انعکاس و واکنش جامعه به آن، ساختن طنز های مختلف بود چون ما متاسفانه باور نمی‌کنیم که بتوانیم تولید ارزش داشته باشیم.
وی یکی از دلایل مهم این نوع نگاه را نسیان در زمینه گذشته نزدیک است و با تاکید بر اهمیت گذشته نزدیک نسبت به فرهنگ، فرهنگ را به درخت و گذشته نزدیک را به شاخه سبز و جوانه های این درخت تشبیه کرد و گفت: این بخش سبز بسیار حساس و در معرض تهدید است.
رییس پیشین پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری برگزاری همایش هنر دوره را قاجار را عامل یادآوری گذشته نزدیک دانست، گفت: فکر نکنید که ما فقط در زمان هخامنشیان و اشکانیان شاهد رونق و حال خوب در کشور بوده ایم بلکه در گذشته نزدیک نیز چنین وضعیتی داشته‌ایم.در کشور شاهد حمله از زوایای مختلف به گذشته نزدیک هستیم و لازم است این زوایا شناخته شده و علل این حملات مشخص شود.
وی با طرح این پرسش که تجدد، جدید شدن و معاصر شدن موکول به دور ریختن همه چیزهای مربوط به گذشته است؟ گفت: در دوره پهلوی به ویژه پهلوی دوم تا به امروز با صندوقخانه های فرهنگی خود به مانند زباله برخورد کرده‌ایم، هم اکنون در خانه و ذهن ما صندوقخانه و انباری وجود ندارد و انباری ها تبدیل به محل نگهداری وسایل به درد نخور شده است در حالی که یک روزگاری صندوقخانه و انباری محل نگهداری وسایل ارزشمند بودند، وسایلی برای روز مبادا.
مردم بازارها را آباد کردند، نه فتحعلیشاه
بهشتی دگرگونی احوالات را علت قرارگیری ما در وضعیت کنونی دانست و گفت: برای درمان باید دوباره گذشته را به یاد بیاوریم و به همین دلیل بسیار خوشحالم که برای نخستین بار درباره دوره قاجار شاهد یک نگاه جدید هستیم.
شهر نیوز - به گزارش گروه فضای مجازیخبرگزاری میزان، عمارت مفخم یکی بزرگترین آثار معماری متعلق به دوره قاجاریه در خراسان شمالی است که در شمال شرق شهر بجنورد قرار گرفته است.
در دوره قاجار عمارت مفخم همراه با بناهای دیگری از جمله آیینه‌خانه، کلاه فرنگی، حوضخانه و سردر در باغ بزرگی قرار داشته که مجموعه دارالحکومه مفخم را تشکیل می‌داده‌اند.
بنای عمارت در دهه ۱۳۰۰هجری قمری، همزمان با دوره حکومت ناصرالدین شاه به دستور یارمحمدخان شادلو معروف به سردار مفخم ساخته شده و محل سکونت خانواده وی و پذیرایی از میهمانان دولتی و رجال سیاسی بوده است.
معروف است که نقشه ساختمانی عمارت به دست میرزا مهدی خان شقاقی، نخستین استاد معماران ایرانی تعلیم یافته در فرنگ که معماری مدرسه سپهسالار تهران از جمله کارهای وی است، طراحی شده است.
بنای عمارت در دو طبقه و به ابعاد تقریبی ۵۰در ۲۳متر و به ارتفاع حدود ۹متر ساخته شده و در مجموع ۳۴اتاق و دو تالار بزرگ دارد که زمانی با آیینه‌کاری، کاشیکاری و گچبری تزیین شده بود.
کلنل ادوارد ییت انگلیسی که حدود یک قرن پیش در این بنا با سردار مفخم دیدار داشته در توصیف یکی از اتاقهای آن می‌نویسد: دیوارها با تعدادی نقشه تزیین شده بود، اتاق پذیرایی با شمعدانها و آیینه‌های زیبا پوشیده شده و کف آن نیز با قالیهای قالب دوزی شده ابریشمی رشتی فرش شده بود. در پشت این اتاق نارنجستانی بود که سقف آن با ورق آهنی پوشیده شده بود و بر روی دیوارها نیز پوست پلنگ، ببر، خرس و پوست دو گربه وحشی و چند حیوان دیگر که در جنگلهای شمال این ناحیه یافت می‌شود آویزان کرده بودند. این بنا اتاقهای متعددی دارد که با ۲۱در چوبی به ایوانها گشوده می‌شوند و در طبقات آن جابه‌جا گچبریهای زیبا به چشم می‌خورد.
عمارت مفخم در هر طبقه دو ایوان، یکی در ضلع شمالی و یکی در ضلع جنوبی دارد که در جلوی هر یک ردیفی از ستونها برای نگهداری سقف ایجاد شده و پنجره، در اتاقهای بنا به این ایوانها باز می‌شود. در ضلعهای شرقی و غربی عمارت نیز فقط دو در ورودی وجود دارد که با ۱۸ پله به طبقه فوقانی راه پیدا می‌کند. ایوانهای طبقه اول ۳۸متر طول و ۳/۱۴متر عرض دارند و در جلوی هر یک ۹ ستون سطبر هشت ضلعی و دو نیم ستون آجری با نمای ساده، بار سقف و طبقه فوقانی را به دوش می‌کشند. در عوض ستونهای طبقه فوقانی استوانه‌ای هستند و به ویژه در ایوان جنوبی تمام بدنه آنها با انواع کاشی تزیین شده است. پس از سقوط سلسله قاجار بخش اعظم املاک خانواده شادلو از جمله ساختمان عمارت که در آن زمان محل سکونت سردار معزز نوه سردار مفخم بود به تصرف رضاشاه درآمد و سرهنگ رخشا فرماندار و رئیس کل املاک پهلوی بجنورد در آن اقامت گزید. در سال ۱۳۱۶نیز در طبقه فوقانی بنا آتش‌سوزی رخ داد و سقف عمارت که با تیر ارس و پوشش سفالی ساخته شده بود نابود گردید و سقف شیروانی کنونی با پوشش ورق گالوانیزه ایجاد شد.
شهر نیوز - چهل برج کلیسان، کبوتر خانه‌ای با ۲۰برج به هم چسبیده در روستای کلیسان بخش پیربکران فلاورجان قرار دارد.
به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز اصفهان؛ رییس اداره میراث فرهنگی فلاورجان با اشاره به اینکه این بنا طولانی ترین برج کبوترخانه کشور است گفت: این برج کبوتر 132متر طول و هشت متر ارتفاع دارد. حافظ کریمیان افزود: از بهمن امسال با همکاری دهیاری کلیسان و بخشداری پیربکران مرمت این بنا با اعتبار بالغ بر 400میلیون ریال آغاز خواهد شد. به گفته وی این اثر بی نظیر اوج هنر و معماری میراث کشاورزی در شهرستان فلاورجان را به نمایش گذاشته است. در شهرستان فلاورجان بیش از 464 اثر تاریخی وجود دارد که 26 اثر آن در فهرست آثار ملی است. فلاورجان بیش از 50برج کبوترخانه دارد.
شهر نیوز - مدرسه و مسجد سپهسالار پس از مدرسه چهارباغ اصفهان از بزرگترین و باشکوه‌ترین بناهای مذهبی در ایران به شمار می‌رود.
هنرآنلاین: مسجد و مدرسه عالی سپهسالار از جمله بناهایی است که در استحکام، وسعت فضا و منظره عالی و ساخت، نخستین و بزرگترین مسجد و مدرسه عالی پایتخت به شمار می‌رود که بر اساس اصول مهندسی و معماری بنا شده و از هر نظر تابع الگوهای معماری سنتی ایرانی است.
این بنا حاصل کار، نخستین معمار تحصیل‌کرده ایرانی به نام میرزا مهدی خان شقاقی ملقب به ممتحن الدوله است که پس از اتمام تحصیلات خود از فرانسه به ایران بازگشته بود. مرحوم سپهسالار در نقشه‌کشی، طرز معماری و وضع ساختمان این بنای بزرگ، نقشه بناهای شرقی اسلامی را در نظر داشت، به همین خاطر برخی معتقدند که از نزدیک‌ترین تلفیق‌ها از معماری مساجد استانبول است. ساخت هسته اصلی بنا نزدیک به پنج سال به طول انجامیده و در مدت شش سال، ساخت بنا اتمام یافته است. البته خود سپهسالار، دو سال بعد از شروع احداث بنا درگذشت و پس از مرگ وی تکمیل مجموعه توسط برادرش یحیی خان مشیرالدوله صورت گرفت. محوطه این بنا بدواً به عمق 17 متر حفر شده و شفته‌ریزی محکمی صورت گرفته است. معماری این بنا که شاید بتوان به جرأت آن را آخرین شاهکار معماری ایرانی دانست دارای الگوی چهار ایوانی است.
بنای مسجد و مدرسه عالی در مجموع دارای 8 مناره بلند است که بلندترین آن 37 متر و کوتاه‌ترین آن 25 متر ارتفاع دارد. امتداد نیم استوانه‌ای این مناره‌ها تا کف حیاط می‌رسد و ابتکاری منحصربه فرد را به نمایش می‌گذارد. تمامی مناره‌ها از آجر ساخته شده و پوششی با کاشی کاری بسیار زیبا دارند.
طبق نقشه این مسجد، بنا شش ورودی دارد. ورودی‌های بخش شمالی(که شامل سه ورودی بوده) به علت احداث کتابخانه مجلس، توسط مهندس سیحون در سال 1342هـ . ش مسدود و ارتباط این قسمت از بنا با عمارت(باغ) بهارستان قطع شده است. ورودی جنوبی که هنگام ساخت بنا، در کوچه‌ای شش متری قرار داشته، سردری ساده دارد که به حیاط دارالشفاء گشوده می‌شود که اکنون این فضا به محلی برای پاسخگویی به سؤالات شرعی و دریافت وجوهات شرعیه تبدیل شده است.
شهر نیوز - نشست تخصصی مروری بر پژوهش، حفاظت و مرمت "مسجد کبود تبریز در یکصد سال گذشته" برگزار می‌شود.
به نقل از هنرآنلاین: با حمایت دانشکده حفاظت و مرمت دانشکده هنر اصفهان و با هدف بررسی و پژوهش بناهای تاریخی نشست تخصصی مروری بر پژوهش، حفاظت و مرمت "مسجد کبود تبریز در یکصد سال گذشته" برگزار می‌شود.
در این نشست عبدالرحمان وهاب زاده، مدیر پایگاه جهانی شیخ صفی الدین اردبیلی،کارشناس حفاظت آثار تاریخی و سرپرست آثار حفاظت میراث فرهنگی آذربایجان شرقی،عضو شورای حفاظت ابنیه تاریخی و شورای فنی سازمان میراث فرهنگی استان‌های آذربایجان غربی به عنوان سخنران حضور خواهد داشت.
مسجد کبود یا مسجد جهانشاه از مسجدهای تاریخی تبریز مربوط به دوران حکمرانی قراقویونلوها در قرن نهم هجری است. این مسجد طبق کتیبه سردر آن در سال ۸۴۵ هجری شمسی و در زمان سلطان جهانشاه مقتدرترین حکمران سلسله قراقویونلو و به دستور دختر او صالحه خانم بنا شده است. در زلزله سال ۱۱۵۸ شمسی (۱۷۸۰ میلادی) آسیب فراوانی به مسجد وارد آمد و در اثر این زلزله گنبدهای مسجد فرو ریخت.
خرابه‌های مسجد برای بیش از ۱۵۰ سال بدون تعمیر باقی ماند تا آنکه با سال ۱۳۱۸ تعمیرات و دوباره‌سازی مسجد به منظور حفاظت و بازسازی بخش‌های باقی‌مانده شامل طاق‌ها و پایه‌ها آغاز شد. در ۱۳۵۵ کارهای ساختمانی آن به اتمام رسید بازسازی گنبد اصلی و گنبد کوچک با طرح و استادکاری استاد محمدرضا معماران بنام انجام شد.
مسجد کبود با تنوع و ظرافت کاشیکاری و انواع خطوط به‌کاررفته در آن و به ویژه به دلیل رنگ لاجوردی کاشی‌کاری‌های معرق آن به "فیروزه اسلام" شهرت یافته و سبک معماری این بنا به شیوه آذری است.
بر اساس این گزارش، حضور برای عموم افراد در این نشست آزاد و رایگان است و علاقه‌مندان می‌توانند سه‌شنبه، ۲۹ آبان ماه ۹۷ از ساعت ۱۶ الی ۱۸ به اصفهان، دانشگاه هنر اصفهان، دانشکده حفاظت و مرمت، سالن دکتر شیرازی مراجعه کنند.
شهر نیوز - تاریخ شفاهی دانشکده معماری ایران، پروژه‌ای پژوهشی است که به سرپرستی عیسی ذکایی در مصاحبه با 23 تن از مفاخر معماری ایران انجام شده است.
به گزارش هنرآنلاینتاریخ شفاهی دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه ملی ایران (شهید بهشتی) از جمله پروژه‌هایی است که به همت "موسسه تاریخ شفاهی معماری و شهرسازی اندیشه معاصر" و پشتیبانی "انجمن مفاخر معماری ایران" انجام شد. در این پروژه، تلاش بر این بود که طی مصاحبه حضوری با اساتید، فارغ‌التحصیلان و دانشجویان دوره‌های مختلف به صورت انفرادی، روند شکل‌گیری دانشکده، روابط داخلی و فعالیت‌های گروهی و نحوه ارتباط با فضای خارج از آن، شیوه تدریس و نظام آموزشی در هر دوره، عملکرد مدیریت وقت دانشکده و نیز تاثیر دانشکده بر جامعه و روابط بین این دانشکده با سایر دانشکده‌های دوران خود را تصویر کند تا محققین و مورخین آموزشی و نیز علاقه‌مندان و فعالان حوزه معماری و شهرسازی، از این گنجینه بهره‌برداری کنند. در همین راستا با عیسی ذکایی، سرپرست تیم تحقیقات و دو نفر از اعضای گروه گفت‌وگویی داشتیم تا مسیر این پژوهش را برای علاقمندان ترسیم کنیم.
لطفا بفرمایید اعضای تیم تدوین‌کننده تاریخ شفاهی دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه ملی چه کسانی هستند و اساسا چطور شد که تصمیم گرفتید تاریخ شفاهی دانشکده معماری و شهرسازی را جمع‌آوری کنید؟
عیسی ذکایی: من به اتفاق خانم اطلس سبحانی و شهرو سادات میرعبدالباقی کاشانی که از پروژه کتاب اندیشه معماران با هم آشنا شده بودیم، عضو موسسه تاریخ شفاهی شدیم. در اواسط سال 95 پروژه تعریف و گروه سه نفره ما پس از آشنایی با روش‌های تهیه تاریخ شفاهی، از بهمن ماه سال 95 شروع لیست نفرات مصاحبه شونده، سؤالات و روش کار را تهیه و پس از هماهنگی و تائید موسسه، نخستین مصاحبه را در اسفندماه انجام دادیم. در اوایل سال 96 پرهام ادیب‌پور به گروه اضافه شدند. در همان زمان و با توجه به اینکه بخشی از کار ما تحقیق بود، من نام گروه تحقیق و مصاحبه را انتخاب کردم و کار را ادامه دادیم.
این کار بر اساس سفارش چه نهادی انجام شد؟
عیسی ذکایی: این پروژه براساس سفارش مؤسسه تاریخ شفاهی معماری و شهرسازی اندیشه معاصر شکل گرفت و از آنجایی که مهندس علیرضا قهاری رئیس انجمن است و در داخل موسسه هم عضویت دارد، به عنوان متولی و ناظر پروژه در کنار ما حضور دارند. من نیز به عنوان سرپرست و مدیر اجرایی همکاری را آغاز و از اسفند سال 95 تا تیر 96 گذر اول پروژه را انجام دادیم.
سؤالات در چه راستایی بود؟
عیسی ذکایی: سؤالات حال و هوای دانشکده‌ای داشتند زیرا پروژه دانشگاه ملی ایران، یک کار شخص‌محور نبود بلکه کاملا کار ما موضوع محور بود. ما در این پروژه می‌خواستیم بگوییم چه کسانی در دانشگاه ملی درس خوانده‌اند؟، چه اساتیدی در آنجا تدریس می‌کردند و یا روش تدریس به چه صورتی بوده است؟ در واقع ما کلیات یک محیط دانشگاهی را تدوین کردیم.
اطلس سبحانی: تلاش گروه در این پروژه ثبت فضای آموزشی و روابط داخلی دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه ملی ایران از ابتدای تاسیس یعنی سال 1338 تا 1358 است که در قالب تاریخ شفاهی ارائه می‌شود.
به نظر شما تدوین کردن تاریخ شفاهی دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه ملی ایران چه کمکی می‌تواند به آینده عرصه پژوهش معماری کند؟ اساساً هدفی که این عرصه دنبال می‌کند چیست و چقدر توانسته به محقق شدن آن نزدیک شود؟
عیسی ذکایی: هدف اصلی پروژه ما این بود که نظام آموزش عالی در دوران قبل و پس از انقلاب را بررسی کنیم تا نشان دهیم که این روند از گذشته تا امروز به چه صورتی بوده است. البته ما در این پژوهش چیزی را تعیین نمی‌کنیم بلکه یک گروه محقق، به طور مثال پژوهشکده‌های آموزشی می‌توانند در آینده نظام آموزشی در دهه 40 را با دهه 60 مقایسه کنند. ما تنها بررسی کرده‌ایم که مثلاً دکتر ریاضی زمانی که در سال 48 وارد دانشگاه شدند، چطور درس خواندند و اساتید ایشان به چه صورتی تدریس می‌کردند؟ در واقع ما نحوه آموزش و عملکرد دانشکده را در دوره‌های مختلفی که مصاحبه انجام شده، ثبت کردیم. در واقع نتیجه‌گیری و تجزیه و تحلیل با گروه‌های پژوهشی و حرفه‌ای است. البته ما در حد توان خودمان، بخشی از جمع‌بندی موضوعات ارائه شده مصاحبه شونده‌ها، شاخصه معمار ملی را در این مرحله ثبت کردیم.
مصاحبه‌شونده‌ها چند نفر بودند و به چه نحوی انتخاب شدند؟
عیسی ذکایی: ما در وهله اول 45 نفر را برای مصاحبه انتخاب کردیم. بعد با آنها تماس گرفتیم و گفتیم ما چنین پروژه‌ای در دست داریم. در این مسیر برخی علاقه‌مند شدند اما برخی افراد شک و شبهه داشتند که داستان این مصاحبه‌ها چه چیزی است زیرا قبلاً دیگران با برخی از آنها مصاحبه کرده بودند. در این راستا ما آن عده‌ای که علاقه داشتند، را جدا کردیم و از 45 نفر به 30 نفر رسیدیم. همه این 30 نفر اذعان داشتند که روند مصاحبه را دوست دارند اما در نهایت ما با 23 نفر از آنها مصاحبه کردیم. این 23 نفر از دوره اول تا دوره هفدهم در دانشگاه ملی دانشجو و یا استاد بودند. بنابراین معیار ما تنها دوره‌ها نبود بلکه اظهار علاقه افراد نیز مد نظر قرار گرفت. ما حتی با دانشجوی دوره چهاردهم، زودتر از دانشجوی دوره دوم مصاحبه انجام دادیم و بیشتر از روی علاقه و آمادگی مصاحبه‌شوندگان پیش رفتیم.
آیا همه افراد انتخاب شده برای مصاحبه در فضای امروز معماری کشور فعال هستند؟
طبس یکی از شهرهای قدیمی و زیبای ایران است که با توجه به جاذبه های تاریخی و طبیعی که دارد یکی از بهترین مقاصد برای گردشگری در استان خراسان جنوبی به شمار می رود. جالب است بدانید که این شهر پهناور قدمتش به دوره هخامنشیان باز می گردد و با توجه به سندات موجو نشان می دهد که در دوره های پیش از اسلام و دوره ساسانی هم این شهر وجود دارد است. نکته جالبی که درباره شهر طبس باید بدانید این است که طبس در گذشته شهری در استان خراسان بوده که در سال ۱۳۸۰ در برخی از تقسیمات که انجام شده آن را به استان یزد سپرده اند اما مجددا در سال ۱۳۹۱ این شهر به خراسان جنوبی باز گردانیده شده است. جاذبه های دیدنی و جذابی در این شهر وجود دارد که یکی از آن ها سد شاه عباسی در طبس است که می خواهیم در این مطلب از مجله ی گردشگری الی گشت درباره آن صحبت کنیم. این سد یکی از نمونه عالی از خلاقیت ایرانی های در زمان هایی که امکانات و تجهیزات حال حاضر نبود نیز می باشد. در ادامه با همراه باشید تا بیشتر درباره این جاذبه ی دیدنی و جذاب خدمتتان اطلاعات را بدهیم.
سد شاه عباسی در طبس همانطور که در بالا اشاره کردیم به آن یک نمونه بی نظیر و خلاق از ایرانی های در صدها سال پیش بوده که در حال حاضر به عنوان یک جاذبه ی جذاب و دیدنی برای گردشگران و این خطه تاریخی به شمار می رود. سد شاه عباسی در طبس یا طاق عباسی در شهرستان طبس واقع است و از جمله آثار تاریخی آن محسوب می شود. نکته جالبی که در مورد این سد شاه عباسی در طبس وجود دارد این که چندین عنوان “ترین” را برای خودش کسب کرده که آن شامل قدیمی ترین و بزرگترین سد قوسی جهان می باشد، که به غیر از این موارد به مدت ۵۵۰ سال توانسته بود عنوان بلندترین سد در جهان را برای خودش کسب بنماید. اما برتر بودن سد شاه عباسی در طبس به این جا ختم نمی شود چرا که همچنان هیچ سدی نتوانسته تاکنون عنوان نازکترین سد به خاطر عرض تاج یک متری‌اش را برای خودش کسب کند. این سد حدود ۶۰ متر ارتفاع دارد و طول آن۲۵ متر می باشد. این سد در واقع یکی از بی نظیرترین بناهایی است که نشان دهنده خلاقیت و دوراندیشی ایرانی ها در زمان های دور بوده است.
موقعیت جغرافیایی سد شاه عباسی در طبس
به منظور بازدید از سد شاه عباسی در طبس، باید به شهر طبس سفر می کند؛ برای این منظور ابتدا باید به روستای ۷۰۰ ساله ی خرو و در فاصله ی ۲۷ کیلومتری شهر طبس جایی در نزدیکی چشمه آبگرم مرتضی علی سفر کنید. بالاتر از چشمه آبگرم مرتضی، دره تنگی وجود دارد که در آن طاق شاه عباسی بنا شده است. قدمت این طاق را به دوره صفویه نسبت می دهند و معتقدند که سنگ نگاره های بز کوهی که بر آن حک شده اند، نمادی از درخواست فراوانی آب، زایندگی و فراوانی نعمت است. عده ای هم این بزها را نمادی از فرشتگانی می دانند که برای نگهبانی آب، افزایش و فراوانی نعمت بر دیواره های طاق دعا می‌کنند.
نحوه عملکرد سد شاه عباسی در طبس
در دره های تنگ شهر طبس ایرانیان در زمان های دور سدها را بر روی طاق های آجری احداث کردند و بدین ترتیب نیاز به انحرافاتی در زمان احداث مرتفع داشتند. این روش خلاقانه با کارکرد کاهش بیشینه سیلاب در سد شاه عباسی در طبس ترکیب شده است. سیلاب‌ها با دوره بازگشت ۱۰ سال از زیر طاق به صورت آزادانه عبور می‌کنند. در سیلاب‌های بزرگ‌تر، مقداری از حجم سیلاب در پشت سد ذخیره می‌شود، به این ترتیب طی صدها سال، سد عباسی، شهر طبس را در مقابل سیلاب‌های رودخانه نهرین حفاظت کرده است.
دقت و خلاقیت ایرانیان در آن زمان برای ساخت سد شاه عباسی در طبس به اندازه بوده است که با توجه به موقعیت خروجی سد، هیچ رسوبی در پشت سد ذخیره نمی گردد. با این شرایط ما می توانیم انتظار این را داشته باشیم این سازه ی بی نظیر تا هزاران سال بعد بدون آن که نیازی به تعمیر و نگهداری داشته باشید به کار خود ادامه دهد. نکته مهم آن است که اگر امروز بر اساس آخرین دستاوردهای مهندسی سد و سیلاب، سدی برای کنترل سیلاب رودخانه نهرین احداث شود، مشخصات آن بسیار به سد عباسی نزدیک خواهد بود.
حمام خان را بسیاری با حمام گنجعلی خان کرمان مقایسه می کنند و تفاوت این دو را در بزرگی ابعاد حمام می دانند. حمام خان بستک میراثی ملی از دوره قاجاریه است که در خیابان مصطفویه و در حاشیه میدان دفاع مقدس شهر بستک واقع شده است.
امروزه یکی از مهمترین صنایعی که در تولید ناخالص ملی کشورها نقش تعیین کننده ای دارد، صنعت گردشگری است و شهرستان بستک که یکی از شهرهای استان هرمزگان است با پیشینه تاریخی خود، دارای آثار و ابنیه تاریخی بسیاری است که از آن میان، می توان به حمام خانی اشاره کرد که در جوار خانه بنی عباسی و مدرسه مصطفویه که از دیگر آثار تاریخی شهر هستند بنا شده است.
حمام های عمومی در زمره ابنیه عام المنفعه ای هستند که با ظهور دین اسلام، در سراسر قلمرو اسلامی گسترش یافتند. اما امروزه از آغاز دوران اسلامی تا قرن هشتم هجری قمری، نمونه ای پابرجا از حمام های عمومی در ایران باقی نمانده است، اما از دوره صفویه و به ویژه دوره قاجاریه حمام های عمومی بسیاری در سراسر ایران هنوز پابرجا هستند که حمام خانی بستک، یکی از آنهاست.
حمام خان را بسیاری با حمام گنجعلی خان کرمان مقایسه می کنند و تفاوت این دو را در بزرگی ابعاد حمام می دانند. حمام خان بستک میراثی ملی از دوره قاجاریه است که در خیابان مصطفویه و در حاشیه میدان دفاع مقدس شهر بستک واقع شده است.
سبک معماری بنا، از نوع چهار طاقی است که گنبدی بر بالای چهار طاق ساخته شده است و مساحت بنا نیز ۳۷۵ متر مربع است که دارای ۲۱ گنبد بزرگ و کوچک است. بخش های مختلف حمام خانی شامل: درب ورودی، راه پله، راهرو، فضای میانی رختکن و حوض آب سرد، رختکن، نمازخانه، راهروی ورودی یا (میان در)، دستشویی، حمام عمومی یا گرم خانه، حمام خصوصی یا شاه نشین، محل نشستن و شستشو در گرم خانه، حوض آب ولرم، حوض آب گرم، حوض آب سرد و فضای پشتیبانی (هیزمدان، تون یا آتشگاه) می باشد.
نوع معماری بنا، به حمام زیرزمینی معروف است زیرا این حمام در درون زمین و در ابعادی حدود ۲۵ متر طول و ۱۵ متر عرض ساخته شده است و مصالح به کار رفته در آن، سنگ، گچ، خاک رس، ساروج و خاکستر است. این بنا به گونه ای ساخته شده که بام آن، حدود نیم متر از سطح زمین ارتفاع دارد.از مزایای این نوع معماری، استحکام و طول عمر بیشتر دیواره های حمام است که مقاومت آن را در برابر زلزله نیز افزایش می دهد و همچنین سبب می شود تا خاک همچون عایق حرارتی عمل کند و گردش هوا را در زمستان و تابستان، میان داخل حمام و فضای خارج آن به حداقل برسد که موجب گرمای بیشتر داخل حمام، در ایام سرد زمستان می شود.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان دهاقان گفت: بازار قدیمی شهرستان دهاقان جهت مرمت و ساماندهی با مشارکت وزارت راه و شهرسازی در برنامه بازآفرینی شهری قرار می‌گیرد و خانه‌های تاریخی هم مرمت و بازسازی می‌شوند.
مرتضی طیاری امروز در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در دهاقان، با اشاره به نگاه ویژه به میراث فرهنگی و گردشگری شهرستان دهاقان، اظهار داشت: بازار قدیمی شهرستان دهاقان که نماد فرهنگ و قدمت شهرستان دهاقان بوده مورد بازدید و بررسی دقیق قرار گرفته و همراه با چند سرای وابسته و مساجد موجود در این بازار قدیمی جهت مرمت و ساماندهی با مشارکت وزارت راه و شهرسازی در برنامه بازآفرینی شهری قرار می‌گیرد و طرح ساماندهی بازار توسط میراث فرهنگی تهیه می‌شود.
وی خانه‌های تاریخی حجازی، حسین قلی خان خطایی و جهانگیری را جزء آثار ملی ثبت شده دانست و افزود: خانه‌های تاریخی و قدیمی دهاقان از جمله خانه‌های حجازی، حسین قلی خان خطایی و جهانگیری نیز مورد بازدید قرار گرفته و با توجه به اینکه به ثبت ملی رسیده‌اند مرمت خانه حجازی در فهرست پیشنهادی استان به معاونت میراث اعلام شود.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان دهاقان اذعان کرد: خانه اصغرخان جهانگیری هم که به ثبت رسیده مقرر شده که جهت تملک آن با وزارت راه و شهرسازی در قالب پروژه‌های بافت تاریخی پیگیری‌ها صورت گیرد.
وی با اشاره به واگذاری خانه تاریخی حسین قلی خان خطایی به سرمایه‌گذار بخش خصوصی، عنوان کرد: با توجه به اینکه مالکیت خانه تاریخی حسین قلی خان خطایی دهاقان در اختیار شهرداری دهاقان بوده، مصوب شد که شهرداری دهاقان با نظارت میراث فرهنگی نسبت به مرمت و بازسازی خانه اقدام نماید و سپس سازمان میراث فرهنگی در خصوص واگذاری این خانه به سرمایه‌گذار بخش خصوصی با شهرداری همکاری نماید.
طیاری تصریح کرد:درصدد هستیم مرمت بافت تاریخی و چهارسوق تاریخی روستای پوده که در زمینه گردشگری فعال بوده و از بافت تاریخی ارزشمندی برخوردار و از حمام، مسجد جامع و کاروان‌سرای تاریخی بهره‌مند است در قالب پروژه‌های بازآفرینی روستایی با مشارکت وزارت راه و شهرسازی صورت گیرد.
وی با بیان اینکه تکمیل موزه روستای پوده دهاقان در دستور کار قرار دارد، اعلام کرد: حمام تاریخی روستای پوده دهاقان نیز در راستای موزه آماده‌سازی شده و هماهنگی‌های لازم با گروه موزه‌های میراث فرهنگی به منظور تحت پوشش قرار دادن این موزه صورت گرفته و مکاتبات لازم با معاونت میراث فرهنگی به منظور تکمیل تجهیزات موزه انجام خواهد شد.
رئیس میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان دهاقان با تأکید بر اینکه بوم‌گردی روستای پوده آمادگی پذیرایی از توریست را دارد، مطرح کرد: شهرستان دهاقان در زمینه بوم‌گردی بسیار مستعد بوده و در روستای پوده و قهه در این خصوص فعالیت‌هایی صورت گرفته که بوم‌گردی خانه رباب در روستای پوده به زودی افتتاح می‌شود و آماده پذیرایی از توریست خواهد بود، البته همچنان پیگیر و حامی فعالیت بوم‌گردی در دهاقان هستیم.
