ضرورت توسعه استراتژیک «هنرهای شهری» و «هنرهای عمومی»
دومین نشست تخصصی تسنیم با هنرمندان اینبار با «رویکرد ضرورت توسعه استراتژیک هنرهای شهری و هنرهای عمومی» برگزار و نحوه برنامهریزی استراتژیک برای بهبود حوزههای شهری در قالب کالبدی و حسی موردبررسی و تحلیل قرار گرفت.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از اردبیل، دومین نشست تخصصی تسنیم با هنرمندان این بار با «رویکرد ضرورت توسعه استراتژیک هنرهای شهری و هنرهای عمومی» با حضور هنرمندان معاصر؛ دکتر رضا خدادادی، متخصص هنرهای شهری و عمومی و عضو هیئتعلمی دانشگاه هنر همراه با سویل مهدیلو، دانشجوی دکتری معماری و مدرس دانشگاه و ساوالان جماعتی، کارشناس ارشد نقاشی برگزار شد.
در این نشست 6 ساعته نحوه برنامهریزی استراتژیک برای بهبود حوزههای شهری در قالب کالبدی و حسی موردبررسی و تحلیل قرار گرفت و تعاریف هر یک از این شاخههای مختلف به تفکیک بازگو و آنالیز شد.
دکتر رضا خدادادی، عضو کمیتههای مختلف تخصصی در سازمان زیباسازی تهران که اکنون 9 جلد کتاب درزمینهٔ «مقررات و ضوابط زیباسازی شهری» و «تکنیکهای دیوارنگاری» نگارش کرده، جنبههای مختلفی از سیما و منظری شهر و نیازهای فیزیکی - کالبدی شهر اردبیل را مطرح کردند.
رضا خدادادی به پرسش خبرنگار تسنیم در مورد سیمای شهری اردبیل چنین پاسخ داد: برای رسیدن به این مسئله ابتدا باید هریک از جوانب را بشناسیم و بعدازآن وارد مقوله اردبیل شویم و سخنان خود را حول محور توسعه استراتژیک شهری شروع کرد و تأکیدش بر این مسئله بود.
تسنیم: استراتژی چیست و چه تفاوتی باهدف و تاکتیک دارد؟
خدادادی: واژه استراتژی در تئوری نظامی با ریشه یونانی یعنی هنر رهبری نیروهای نظامی برای رسیدن به هدف یا اهداف مشخص اما در جهان معاصر واژه و مفهوم استراتژی در بسیاری حوزهها کاربرد دارد با این مفهوم که استراتژی توانایی پیشبینی عواقب آینده از طرحهای حال حاضر است.
«استراتژی» یا «راهبرد» و به معنای ساده عبارت است از طرح، اقدام یا سیاست و چگونگی دستیابی و راه رسیدن به هدف با اهداف از قبل تعیینشده؛ بنابراین استراتژی برابر است با تصمیمات کلی و راهحل مشکل و مسئله و مسیر رسیدن و دستیابی به هدف و چگونگی تخصیص منابع برای تحقق هدف؛ اما روش و روشهای عملی کردن استراتژی به کار گرفته میشود، بهویژه در کوتاهمدت، به «تاکتیک» شهرت دارد که در موارد بسیاری این دو مفهوم یعنی استراتژی و تاکتیک بهجای هم بکار میرود درحالیکه این دو کاملاً از هم متفاوت هستند و باید توجه داشت: تاکتیک جزئی از استراتژی و در خدمت آن است و روشی است که بهوسیله آن، استراتژی به اجرا درمیآید؛ بنابراین تاکتیک؛ روش حل مسئله، مشکل و به مفهوم استفاده عملی از منابع و امکانات اختصاصیافته است.
تسنیم: در مورد برنامهریزی استراتژیک بگویید؟
خدادادی: برنامهریزی استراتژیک ایجاد چارچوبی برای شناخت و درک مسئله و زمینهسازی برای خلق استراتژی است و در برنامهریزی استراتژیک تلاش بر این است که با درک تواناییها موجود نهاد مدیریتی، سازمان از یکسو و تحولات محیطی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و غیره از سوی دیگر، جهتگیری کلان تدوین و نهادینه شود.
تسنیم: نیازهای اساسی برای توسعه استراتژی کدام است؟
خدادادی: این استراتژیست هنرهای شهری است نیازهای اساسی برای توسعه استراتژی را چنین برشمرد: اول، دانش لازم و گسترده در مورد مسئله، مشکل، محیط و هدف، دوم؛ توانایی بررسی پویا و تعاملی دانش مرتبط؛ سوم، توانایی پیشبینی و تحلیل راهحلهای جایگزین؛ چهارم، شناسایی منابع، تواناییها و مقاصد؛ پنجم، توانایی هماهنگی عملیات در طول زمان و ششم، ابتکار عمل و کنترل عملیات.
تسنیم: چگونه هنر و مداخلات هنری در عرصههای عمومی شهر تأثیر میگذارند؟
خدادادی: مطالعات تاریخی بیانگر آن است که «هنر» پدیدهای جدانشدنی از جریان زندگی و تکامل شهری است. کاربرد «هنرهای شهری» در اعصار مختلف که عمدتاً مبتنی بر «زیباسازی منظر» بوده است؛ اگرچه گونههایی از هنرهای شهری مردمی از کهنترین روزگاران وجود داشته اما تا اوایل نیمه اول سده بیستم و از حدود سال 1960 و پیدایش مفهوم جدید از هنرهای شهری که نقش و تأثیر این هنرها در حوزههای متعدد محیطزیست شهری آشکار شد بسیاری از آثار هنری مانا عنصر و پدیدهای منفک و مستقل از فضاهای شهری بودند. امروزه استفاده از هنر و مداخلات هنری در عرصههای عمومی شهر به شکلی گسترده در درون برنامههای توسعه در بازسازی جوامع و بهبود کیفیت زندگی تبدیل به یکی از محورهای اصلی مباحث فرایند دگرگونی محیطزیست شده است.
هنرهای شهری که امروزه از آن بحث میشود شامل طیف گستردهای از رسانههاست که از ملاحظات زیباییشناسی تا کنشهای اجتماعی و مشارکتی، همراه با برخی از مطالعات نوظهور همراه با جنبههای نظری و هنری را دربرمی گیرد این هنرها نهتنها قادرند «منظر دیداری شهر» را بهبود بخشند بلکه پدیدهای مؤثر در ارتباطات هستند و توانایی نفوذ در افکار عمومی و ارائه ایده آلهای معنوی، فرهنگی و اجتماعی را دارند.
به دیگر عبارت راهبردهای نوین هنرهای شهری، اشتراک گذاشتن تجارب، احیای حافظه جمعی و مشارکت مردم و هنرمندان در تحولات مدنی است؛ مانند جشنها، جشنوارهها و برنامههای هنری در راستای توسعه فرهنگی و بهبود و بالا بردن کیفیت زندگی و نشاط شهروندان از راه کنشها و فعالیتهای هنری در فضاهای شهری؛ بدین سبب بسیاری از جوامع پیشرفتۀ معاصر با درک اهمیت مسئله و با کاربست تمهیدات لازم، هنرهای شهری را در جهت ارتقاء و بهبود کیفیت زندگی به خدمت میگیرند.
تسنیم: منظور از هنرهای شهری چیست؟
خدادادی: بهرغم بازتعریفهای مختلف و گسترده، هنرهای شهری شامل آثار خصوصی و دولتی با تنوع شکل و بیان متنوع، مفهوم بسیار گستردهای دارد و تقریباهمۀ هنرهای در شهر را شامل میشود.
تأکید میشود راهبردهای هنرهای شهری احیای حافظه جمعی، اشتراک گذاشتن تجارب و مشارکت طیف وسیعی از مردم در حوزه عمومی و هنرمندان در تحولات مدنی است؛ مانند برنامههای هنری در راستای توسعه فرهنگی و بهبود و بالا بردن کیفیت زندگی و نشاط شهروندان از راه کنشها و فعالیتهای هنری، جشنها و جشنوارهها در فضاهای شهری؛ به دیگر عبارت هنرهای شهری نوین برای ایجاد اشتیاق و تعاملات زندگی شهری انجام میشود و مشارکت در زندگی مدنی و آگاهی از ماهیت معانی فرهنگی بهطور فزاینده در زندگی شهری مهم است. هنرهای شهری میتواند منجر به گفتمانها، بحث و گفتوگوی مدنی خلاق، انتقادی و فرایند تحلیلی شود. بههرتقدیر هنرهای شهری فرایند خلاقانه، پیچیده و کنشی دوسویه است که هدف اصلیِ «هنرمند» و «صحنهگردان» مردم شهراست.
تسنیم: در مورد اهداف هنرهای شهری بیشتر بگویید؟ هنرهای شهری با چه اهدافی پدید میآیند؟
خدادادی: در ارزیابی کیفیت زندگی یکی از شاخصهایی که در نظر گرفته میشود مربوط به فعالیتها و رویدادهای فرهنگ و هنر در مقیاس شهری است. هنرهای شهری زیرساختهای مدنی، هویتها و سایتهای شهر را توسعه میبخشند؛ با استفاده از طیف متنوعی از اشکال هنر و برنامههای کاربردی هنری میتوان به فضای عمومی شهر نشاط و سرزندگی بخشید.
بهطورکلی استراتژیهای هنرهای شهری ایجاد «معنا» در متن اجتماعی، فرهنگی و زیستمحیطی و ایجاد ارتباط و اضافه کردن «هویت»، «روایت» و «محتوا» به مکان است و میتواند در جهت ترویج باورها، سنتها، آیینها و آرمانهای مردم و در راستای بهبود شیوه و کیفیت زندگی مورد بهرهبرداری قرار گیرد.
تسنیم: بهطور مشخص هنرهای شهری شامل چه هنرها و فعالیتهایی میشود؟
نخست اینکه اصطلاح «هنر شهری» بهجای «هنر عمومی» بر مبنای کاربرد گسترده هنرها در فضاهای شهری است و شامل تمامی هنرهای میشود که مردم، هنرمندان، طراحان و صحنهگردانان در ایجاد آن نقش دارند؛ اما هنرهایی که در شهری پدید میآیند میتوان به دو بخش کلی تقسیم کرد: یکی هنرهای شهری دولتی از طریق مجوزهای رسمی و با دخالت و نظارت نهادهای دولتی و شهری و دیگری هنرهای شهری مردمی بدون مجوز و بدون دخالت و حمایت دولت و مدیریت شهری.
در جدول زیر که توسط دکتر خدادادی تنظیمشده گونههای هنرهای شهری دستهبندیشده:
نوع مداخله |
روش اجرا |
گونههای هنری |
هنرهای شهری |
دولتی، با دخالت و نظارت نهادهای دولتی و شهری |
هنرهای تجسمی مانا: دیوارنگاره، مجسمه، بناهای یادبود و مو نومان و... |
هنرهای چندرسانهای: هنر ویدیو و سایبرنتیک و... | ||
هنر طراحی منظر (مانا): طراحی چشمانداز، هنر محیطی، هنر زمین یا هنر محیطی و... | ||
هنرهای کاربردی (مانا): مبلمان شهری و طراحی کاربردی شهری | ||
هنرهای صوتی و نمایشی: موسیقی (کنسرت و...)، تاتر، سیرک، سینما و... | ||
هنرهای نامانا و موقتی: در حوزههای مختلف | ||
مردمی، بدون نیاز به مجوز و بدون دخالت و حمایت دولت و مدیریت شهری |
هنرهای خیابانی (معمولاً بهواسطه خردهفرهنگها پدید میآید): گرافیتی و... |
|
صحنهگردانان و دوره گردان: نوازندگی، خوانندگی، رقص، شعبدهبازی، معرکهگیری و نمایشهای پهلوانی و... | ||
هنرهای مردمی خودانگیخته توسط عموم مردم: جشنها و جشنوارههای عمومی و ملی و ... |
تسنیم: در یک جمعبندی هنرهای شهری (دولتی و مردمی یا با مجوز و بدون مجوز) بر اساس مشارکت مردم، هنرمندان و طراحان را میتوان به چند گروه تقسیم کرد؟
وی در پاسخ به پرسش بالا جدول زیر را ارائه کرد:
هنرهای شهری (دولتی و مردمی یا با مجوز و بدون مجوز) بر اساس مشارکت مردم، هنرمندان و طراحان |
به شکل هنرهای تخصصی در عرصههای عمومی (هنر عمومی) و در مالکیت عمومی و هنرمند محور، توسط هنرمندان، طراحان و معماران مانند آثار معماری، مجسمه، دیوارنگارهها و دیگر اشکال هنری |
هنرهای تخصصی توسط هنرمندان و افراد حرفهای متخصص در حوزۀ هنرهای رسانهای و شنیداری شامل: موسیقی، سینما، هنر ویدئو، نمایش، سیرک و... | |
هنرهای خیابانی توسط هنرمندان ناشناس (معمولاً) | |
فعالیتهای هنری مردمی |
تسنیم: چون بحث در مورد شهر و هنرهای شهری است لطفاً در مورد فضاهای شهری بیشتر بگویید؟
خدادادی: بهزعم بسیاری از متخصصان مباحث شهری، فضاهای شهری جدا از بعد دیداری و فیزیکی، دارای ابعاد انتزاعی و تنوع زیادی از ویژگیها، تفسیرها، استعارهها، تعهدات، وظایف، محدودیتها، ممنوعیتها، عواطف، خاطرهها، قراردادها، تهدیدها، تأثیرات، کنشها، انتظارات، آرمانهای جمعی و غیره است.
به عبارت ساده فضاهای عمومی عرصه و محلی است برای کنشهای اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی مردم؛ بنابراین از دیدگاه دکتر پاکزاد فضاهای شهری را میتوان به عناصر و عوامل متعدد کالبدی، غیر کالبدی و فعالیتهای انسانی تقسیم کرد.
تسنیم: مداخلات هنری در زیباسازی، بهینهسازی سیما و منظر شهر چگونه تأثیر میگذارد؟
خدادادی: زیباسازی شهری، مداخلاتی است در ساحت کالبدی و دیداری محسوس (ﻋﻤ� ﮑـــﺮدی و زیباشناختی ﻋﯿﻨــﯽ) و ساحت غیر کالبدی ذهنی و غیر دیداری (زیباشناختی ذﻫﻨــﯽ – ادراﮐـﯽ) مرتبط با کنشهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی و هدف آن بهبود «کیفیت محیطزیست شهری» (در ابعاد مختلف) و افزایش روحیه شادی و نشاط مردم و رشد فرهنگ عمومی است.
تسنیم: متولیان و مسئولان در ارتباط با زیباسازی و بهینهسازی فضاهای شهری با بهرهگیری از هنرها چه وظایفی بر عهدهدارند؟
خدادادی در جمعبندی و دستهبندی موارد، آیتمها را اینگونه برشمرد:
-همکاری برای حفظ و نگهداری برخی از عناصر و فضاهای ارزشمند و تاریخی؛
-ایجاد منظر شهری زیبا و یا هویت ایرانی- اسلامی با بهرهگیری از هنرها؛
-باززنده سازی هویت معماری ایرانی- اسلامی در شهر؛
-ارتقاء کیفی و کاربست مبلمان شهری، گرافیک محیطی، دیوارنگاری، آثار حجمی، تزئینات و نورپردازی شهری و آنها؛
-طراحی مبلمان شهری: آبنماها، هیئترئیسههای تبلیغاتی، کیوسکها، گلدان، ظروف زباله، چراغ و پایه چراغها، نیمکتها و...
-طراحی، اجرا و تصمیمگیری و روشمندی سازی اصول و مقررات مربوط به احجام شهری، نمای ساختمانها، تابلوها و علائم راهنمای شهری؛
-اقدام و ارائه راهکارهای هنری در جهت رشد فرهنگ عمومی و افزایش روحیه شادی و نشاط مردم باهمکاری افراد متخصص و صاحبنظر؛
-رفع نواقص و از بین بردن اغتشاشات بصری سیما و منظر شهر؛
-برگزاری مراسم و برنامههای هنری سالانه، اعیاد و جشنهای ملی- مذهبی باهماهنگی اداره
-کل فرهنگ و ارشاد اسلامی، حوزه هنری و دیگر نهادهای ذیربط؛
-طراحی و توسعه سرپناه: ایستگاههای اتوبوس و...
-توسعه سرویسهای بهداشتی با مکانیابی مناسب در شهر
-توسعه کمی و کیفی مجسمه و دیوارنگاره متناسب با فضاهای مختلف؛
-تعیین رنگهای مناسب جهت وسایل نقلیه عمومی، عناصر مبلمان شهری و...
-طراحی ساخت وسایل بازی کودکان در پارکها و شهرکهای بازی؛
-تولیدات فرهنگی: تولید و اکران محصولات فرهنگی و هنری در مقیاس شهری؛
-آموزش شهروندی و توسعه فرهنگ مشارکت عمومی؛
-طراحی و توسعه قلمرو پیادهروها و پیاده راهها؛
-طراحی و ایجاد میدانها و اماکن متناسب با بازارهای فضای باز شهری در نقاط مختلف شهر بهمنظور ایجاد عرصههایی برای حضور مردم، هنرمندان، صحنهگردانان؛ و تجمیع دستفروشان (با اهداف سرگرمی، اشتغالزایی و حمایت از کسبوکارهای کوچک و خرد).
-تهیه طرح ساماندهی و زیباسازی دروازههای ورودی شهر؛
-طراحی و اجرای مبلمان شهری و ساخت و نصب مجموعه وسایل بدنسازی با رویکرد استفاده معلولین؛
تسنیم: اقدامات کوتاهمدت، میانمدت و بلندمدت در شهر اردبیل کدام است؟
خدادادی: بهطورکلی و بدون تفکیک اولویت زمانی و موردی، برحسب ضرورتهای موجود میتوان اقداماتی که به نظر میرسد در شهر اردبیل میتواند انجام شود عبارتاند از:
- پژوهش، آموزش و برنامهریزی راهبردی متناسب با نیازهای روز و تولید و توسعه دانش نظری در راستای دستیابی به اهداف؛
- کاشت و توسعه درختان، درختچهها و گونههای گیاهی متناسب با اقلیم سردسیری؛
- پاکسازی آلودگیهای بصری نماها، جدارها (مانند دیوارنوشتههای تبلیغاتی غیرمجاز و ...) و آموزش شهروندی آرامسازی معضلات بصری سیما و منظر شهری؛
- پاکسازی و جلوگیری از تخریب و آلودگی نمادها طبیعی شهر مانند دریاچه شواربیل، رودخانه شهری و حفظ و توسعه اراضی و آبهای ویژه و دارای اهمیت برای تنوع زیستی، تشویق مردم برای حفاظت از محیطزیست و محیط طبیعی؛
- جمعآوری عوامل انسانی و غیرانسانی سد معبر در پیاده راهها و پیادهروها؛
- کاربست ضوابط و اصول شهرسازی در راستای توسعه پایدار شهری؛
- طراحی و اجرای پیادهرو و پیاده راهسازی متناسب با اقلیم سرد سیری (مواد و مصالح، تکنولوژی ساخت و...) ایجاد میدانها و تفرجگاههای باز و توجه بر نقش اجتماعی میدانها و فضاهای باز عرصههای عمومی؛
- برنامهریزی برای کاهش تولید زباله و بازیافت «چرخه باز» و «چرخه بستۀ» پسماندها و زبالههای شهری؛
- تشویق پیادهروی و دوچرخهسواری؛
- کاهش سروصدای ترافیکی در فضای شهری؛
- کاهش انتشار مواد خطرناک از ساختمانها و تأسیسات؛
- تشویق به ساختمانسازی متناسب با محیطزیست.
خط آسمان، تأثیرگذارترین عامل تشکیل سیمای شهر
سویل مهدیلو، دانشجوی دکتری معماری و مدرس دانشگاه در رابطه با خط آسمان شهر اردبیل اظهار داشت: خط آسمان یک شهر بهعنوان یکی از مهمترین عوامل تأثیرگذار در شکلگیری سیمای شهر مطرح هست، خط آسمان به محل برخورد خطوط فوقانی ساختمانها با خط افق اطلاق میشود که باید منظم، هماهنگ و بهصورتی پیوسته متضمن ایجاد ارتباط بصری و هدایت چشم به سمت عناصر شاخص شهر باشد.
وی افزود: این امر در مناطق دارای آثار تاریخی شهر باید به جدیت دنبال شود و بهرهگیری از تخصص کارشناسان حوزه معماری و طراحی شهری در راستای بهبود کیفیت خط آسمان شهر ضرورت دارد و معماری بهعنوان تخصص خالق کوچکترین جزء کالبدی شهر و طراحی شهری بهعنوان تخصص پدیدآورنده بستر مناسب برای برپایی آثار کالبدی معماری در قالب بافت شهر، هر دو در شکلگیری خط آسمان و نهایتاً سیمای شهر تأثیرگذار هستند.
تسنیم: چه عواملی در شکلگیری خط آسمان شهری تأثیرگذارند؟
مهدیلو بیان کرد: بهطورکلی از گذشته تاکنون چندین عامل در شکلگیری خط آسمان شهر دخیل بودهاند که هرکدام بهصورت مجرد یا در ترکیب باهم به شهر و خط آسمان شهری شکل دادهاند، عوامل مزبور عبارتاند از: بنیانهای ماوراء طبیعی، بنیانهای سکولار و عقلانی، بنیانهای طبیعی، بنیانهای فناوری، اقتصادی، اداری و اجتماعی- فرهنگی.
وی تصریح کرد: در دوران گذشته و طی دورههای تاریخی تعدادی از بنیانهای پیشگفته نظیر بنیانهای اجتماعی- فرهنگی نقش پررنگی در توسعه شهر اردبیل داشتهاند لیکن در عصر حاضر عواملی نظیر بنیانهای فناوری، اقتصادی و بنیانهای اداری و دولتی غالب شدهاند و توسعه پراکنده شهر هم بر وخامت موضوع افزوده است، همچنین کثرت عوامل و حضور همزمان چند عامل در تحولات شهری موجبات اغتشاش در سیمای شهری را فراهم آورده است.
تسنیم: معضل خط آسمان اردبیل از کجا نشات میگیرد؟
مهدیلو معضل اصلی که به آشفتگی خط آسمان شهر اردبیل دامن زده است دخالت منفرد و بدون ارتباط این عوامل با عوامل دیگر در توسعه شهری بیان کرد و افزود: یکی از مسائلی هم که زمینهساز ایجاد عدم مطلوبیت در سیمای شهری فعلی اردبیل شده، عدم همراهی و تبعیت توسعه شهر با بستر و زمینههای ارزشی است که پیشازاین عامل شکلدهنده شهر و سیمای آن بوده است.
وی گفت: داشتن خط آسمان شهری متنوعِ بر گفته از چندین بنیان و درعینحال هماهنگ، در وهله اول مستلزم پیوند دوباره حوزههای فلسفه، هنر وزندگی روزمره هست که از نگاه مجرد و انتزاعی کارشناسان مبرا باشد و در وهله دوم نیز تقویت بنیانهای اجتماعی حائز اهمیت است، بدین ترتیب میتوان گفت تعامل مثبت و سازنده متخصصین حوزه معماری، شهرسازی، طراحی شهری و متخصصین هنر شهری در راستای تحکیم توجه به بنیانهای تأثیرگذار و در نظر گرفتن روابط بین آنها زمینهساز پیوند پیشگفته میشود.
هنر شهری در اردبیل جایگاهی ندارد
ساوالان جماعتی، دانشآموخته هنر و کارشناس ارشد نقاشی به مصاحبه تفصیلی خود با خبرگزاری تسنیم اشاره کرد و گفت: عطف به گفتوگوی منتشرشده، هنر شهری در اردبیل جایگاهی ندارد و برعکس شهرهای بزرگ همچون تهران که پروژههای متعددی را طراحی و اجرا کردهام و مشتاق طرحهای متنوع هستند، متأسفانه بهایی به این هنر داده نمیشود.
وی گفت: درخواست برگزاری سمپوزیوم مجسمه و چندین طرح بزرگ هنری دیگر را به شهرداری دادیم و بهظاهر استقبال شد بهطوریکه مسئول مربوطه از محیا بودن فضا و تدارکات سخن گفت ولی بعد از جلسه دیگر هیچ خبر و پیگیری نشد.
در انتهای این نشست تخصصی؛ دکتر خدادادی استراتژیست مطرح هنرهای شهری به تشکیل نهاد و انجمنهای تخصصی در اردبیل که میتواند شامل طیفهای مختلف از متخصصان و پژوهشگران مرتبط ازجمله: هنرمندان هنرهای تجسمی و کاربردی: طراحان، دیوارنگاران، مجسمه ساران، طرحان صنعتی، طراحان و صاحبنظران گرافیک محیطی، معماران، شهر سازان، طراحان شهری، معماران منظر و غیره تأکید کرد و افزود: بهرهگیری از افراد متخصص در سیاستگذاری و مدیریت شهری نهتنها به ارتقاء و بهبود کیفی فیزیکی/کالبدی شهر کمک خواهد کرد؛ بلکه موجب ارتقاء فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی جامعۀ هدف خواهد شد؛ مشروط به آنکه مسئولان ما به این مهم توجه داشته باشند و توجیه شوند که باید هر متخصصی متناسب با دانش و حوزه تخصصی خود به مسئله ورود پیدا کند و از دخالت افراد غیرمتخصص در مسائل شهری پرهیز شود، اگر اینگونه شود میتوان در آینده شاهد پیشرفت همهجانبه وضعیت کالبدی و غیر کالبدی شهر اردبیل بود.
وی در ادامه برای روشنتر شدن موضوع تصریح کرد: بهطور مثال اگر فردی بدون داشتن تخصص و مدرک پزشکی اقدام به تشخیص و درمان بیماران کند یا مطبی احداث کند و در آنجا به طبابت بپردازد، قانون با وی با قاطعیت برخورد کرده و بدون هیچ تردیدی وی را مجرم شناخته و مطابق قانون با خاطی برخورد میشود؛ درحالیکه متأسفانه با ورود و دخالت افراد مختلف از دیگر حوزههای تخصصی در امور شهری (مدیریت، تصمیمگیری، سیاستگذاری )، مسائل هنری و فرهنگی، و بهطورکلی «هنر» به بلاتکلیفی، نا مدیریتی، ناکارآمدی و... دامن زده میشود و درنهایت خسارتهای غیرقابل جبرانی بهجامعه تحمیل میکند که از دست رفتن فرصتها، هدر رفتن زمان و منابع مالی، هرجومرج و آشفتگی بصری، فرهنگی و اجتماعی و غیره از نمونههای مثالزدنی گونه بیتوجهیها به این مهم است ، به قول حضرت «مولانا» هرکسی را بهر کاری ساختند! امیدوارم روزی فرابرسد که این فرهنگ و قانون در کشور و شهر عزیزمان نهادینه شود که هرکسی به کار خود و تخصص بپردازد و از دخالت در دیگر امور بپرهیزد؛ و همانگونه که بنده و دیگر عزیزان متخصص به کار خود مشغول هستیم، متخصصان و کار بلدان دیگر حوزهها مانند پزشکان، ورزشکاران و غیره ، تجربه و تواناییهای خود را بهجا و بهدرستی در اختیار مردم گذارند و تصمیمگیری در دیگر امور تخصصی را به اهل خود بسپارند!
گفتوگو از بهرام آدشیرین پور
دومین نشست تخصصی تسنیم با هنرمندان اینبار با «رویکرد ضرورت توسعه استراتژیک هنرهای شهری و هنرهای عمومی» برگزار و نحوه برنامهریزی استراتژیک برای بهبود حوزههای شهری در قالب کالبدی و حسی موردبررسی و تحلیل قرار گرفت.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از اردبیل، دومین نشست تخصصی تسنیم با هنرمندان این بار با «رویکرد ضرورت توسعه استراتژیک هنرهای شهری و هنرهای عمومی» با حضور هنرمندان معاصر؛ دکتر رضا خدادادی، متخصص هنرهای شهری و عمومی و عضو هیئتعلمی دانشگاه هنر همراه با سویل مهدیلو، دانشجوی دکتری معماری و مدرس دانشگاه و ساوالان جماعتی، کارشناس ارشد نقاشی برگزار شد.
در این نشست 6 ساعته نحوه برنامهریزی استراتژیک برای بهبود حوزههای شهری در قالب کالبدی و حسی موردبررسی و تحلیل قرار گرفت و تعاریف هر یک از این شاخههای مختلف به تفکیک بازگو و آنالیز شد.
دکتر رضا خدادادی، عضو کمیتههای مختلف تخصصی در سازمان زیباسازی تهران که اکنون 9 جلد کتاب درزمینهٔ «مقررات و ضوابط زیباسازی شهری» و «تکنیکهای دیوارنگاری» نگارش کرده، جنبههای مختلفی از سیما و منظری شهر و نیازهای فیزیکی - کالبدی شهر اردبیل را مطرح کردند.
رضا خدادادی به پرسش خبرنگار تسنیم در مورد سیمای شهری اردبیل چنین پاسخ داد: برای رسیدن به این مسئله ابتدا باید هریک از جوانب را بشناسیم و بعدازآن وارد مقوله اردبیل شویم و سخنان خود را حول محور توسعه استراتژیک شهری شروع کرد و تأکیدش بر این مسئله بود.
تسنیم: استراتژی چیست و چه تفاوتی باهدف و تاکتیک دارد؟
خدادادی: واژه استراتژی در تئوری نظامی با ریشه یونانی یعنی هنر رهبری نیروهای نظامی برای رسیدن به هدف یا اهداف مشخص اما در جهان معاصر واژه و مفهوم استراتژی در بسیاری حوزهها کاربرد دارد با این مفهوم که استراتژی توانایی پیشبینی عواقب آینده از طرحهای حال حاضر است.
«استراتژی» یا «راهبرد» و به معنای ساده عبارت است از طرح، اقدام یا سیاست و چگونگی دستیابی و راه رسیدن به هدف با اهداف از قبل تعیینشده؛ بنابراین استراتژی برابر است با تصمیمات کلی و راهحل مشکل و مسئله و مسیر رسیدن و دستیابی به هدف و چگونگی تخصیص منابع برای تحقق هدف؛ اما روش و روشهای عملی کردن استراتژی به کار گرفته میشود، بهویژه در کوتاهمدت، به «تاکتیک» شهرت دارد که در موارد بسیاری این دو مفهوم یعنی استراتژی و تاکتیک بهجای هم بکار میرود درحالیکه این دو کاملاً از هم متفاوت هستند و باید توجه داشت: تاکتیک جزئی از استراتژی و در خدمت آن است و روشی است که بهوسیله آن، استراتژی به اجرا درمیآید؛ بنابراین تاکتیک؛ روش حل مسئله، مشکل و به مفهوم استفاده عملی از منابع و امکانات اختصاصیافته است.
تسنیم: در مورد برنامهریزی استراتژیک بگویید؟
خدادادی: برنامهریزی استراتژیک ایجاد چارچوبی برای شناخت و درک مسئله و زمینهسازی برای خلق استراتژی است و در برنامهریزی استراتژیک تلاش بر این است که با درک تواناییها موجود نهاد مدیریتی، سازمان از یکسو و تحولات محیطی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و غیره از سوی دیگر، جهتگیری کلان تدوین و نهادینه شود.
تسنیم: نیازهای اساسی برای توسعه استراتژی کدام است؟
خدادادی: این استراتژیست هنرهای شهری است نیازهای اساسی برای توسعه استراتژی را چنین برشمرد: اول، دانش لازم و گسترده در مورد مسئله، مشکل، محیط و هدف، دوم؛ توانایی بررسی پویا و تعاملی دانش مرتبط؛ سوم، توانایی پیشبینی و تحلیل راهحلهای جایگزین؛ چهارم، شناسایی منابع، تواناییها و مقاصد؛ پنجم، توانایی هماهنگی عملیات در طول زمان و ششم، ابتکار عمل و کنترل عملیات.
تسنیم: چگونه هنر و مداخلات هنری در عرصههای عمومی شهر تأثیر میگذارند؟
خدادادی: مطالعات تاریخی بیانگر آن است که «هنر» پدیدهای جدانشدنی از جریان زندگی و تکامل شهری است. کاربرد «هنرهای شهری» در اعصار مختلف که عمدتاً مبتنی بر «زیباسازی منظر» بوده است؛ اگرچه گونههایی از هنرهای شهری مردمی از کهنترین روزگاران وجود داشته اما تا اوایل نیمه اول سده بیستم و از حدود سال 1960 و پیدایش مفهوم جدید از هنرهای شهری که نقش و تأثیر این هنرها در حوزههای متعدد محیطزیست شهری آشکار شد بسیاری از آثار هنری مانا عنصر و پدیدهای منفک و مستقل از فضاهای شهری بودند. امروزه استفاده از هنر و مداخلات هنری در عرصههای عمومی شهر به شکلی گسترده در درون برنامههای توسعه در بازسازی جوامع و بهبود کیفیت زندگی تبدیل به یکی از محورهای اصلی مباحث فرایند دگرگونی محیطزیست شده است.
هنرهای شهری که امروزه از آن بحث میشود شامل طیف گستردهای از رسانههاست که از ملاحظات زیباییشناسی تا کنشهای اجتماعی و مشارکتی، همراه با برخی از مطالعات نوظهور همراه با جنبههای نظری و هنری را دربرمی گیرد این هنرها نهتنها قادرند «منظر دیداری شهر» را بهبود بخشند بلکه پدیدهای مؤثر در ارتباطات هستند و توانایی نفوذ در افکار عمومی و ارائه ایده آلهای معنوی، فرهنگی و اجتماعی را دارند.
به دیگر عبارت راهبردهای نوین هنرهای شهری، اشتراک گذاشتن تجارب، احیای حافظه جمعی و مشارکت مردم و هنرمندان در تحولات مدنی است؛ مانند جشنها، جشنوارهها و برنامههای هنری در راستای توسعه فرهنگی و بهبود و بالا بردن کیفیت زندگی و نشاط شهروندان از راه کنشها و فعالیتهای هنری در فضاهای شهری؛ بدین سبب بسیاری از جوامع پیشرفتۀ معاصر با درک اهمیت مسئله و با کاربست تمهیدات لازم، هنرهای شهری را در جهت ارتقاء و بهبود کیفیت زندگی به خدمت میگیرند.
تسنیم: منظور از هنرهای شهری چیست؟
خدادادی: بهرغم بازتعریفهای مختلف و گسترده، هنرهای شهری شامل آثار خصوصی و دولتی با تنوع شکل و بیان متنوع، مفهوم بسیار گستردهای دارد و تقریباهمۀ هنرهای در شهر را شامل میشود.
تأکید میشود راهبردهای هنرهای شهری احیای حافظه جمعی، اشتراک گذاشتن تجارب و مشارکت طیف وسیعی از مردم در حوزه عمومی و هنرمندان در تحولات مدنی است؛ مانند برنامههای هنری در راستای توسعه فرهنگی و بهبود و بالا بردن کیفیت زندگی و نشاط شهروندان از راه کنشها و فعالیتهای هنری، جشنها و جشنوارهها در فضاهای شهری؛ به دیگر عبارت هنرهای شهری نوین برای ایجاد اشتیاق و تعاملات زندگی شهری انجام میشود و مشارکت در زندگی مدنی و آگاهی از ماهیت معانی فرهنگی بهطور فزاینده در زندگی شهری مهم است. هنرهای شهری میتواند منجر به گفتمانها، بحث و گفتوگوی مدنی خلاق، انتقادی و فرایند تحلیلی شود. بههرتقدیر هنرهای شهری فرایند خلاقانه، پیچیده و کنشی دوسویه است که هدف اصلیِ «هنرمند» و «صحنهگردان» مردم شهراست.
تسنیم: در مورد اهداف هنرهای شهری بیشتر بگویید؟ هنرهای شهری با چه اهدافی پدید میآیند؟
خدادادی: در ارزیابی کیفیت زندگی یکی از شاخصهایی که در نظر گرفته میشود مربوط به فعالیتها و رویدادهای فرهنگ و هنر در مقیاس شهری است. هنرهای شهری زیرساختهای مدنی، هویتها و سایتهای شهر را توسعه میبخشند؛ با استفاده از طیف متنوعی از اشکال هنر و برنامههای کاربردی هنری میتوان به فضای عمومی شهر نشاط و سرزندگی بخشید.
بهطورکلی استراتژیهای هنرهای شهری ایجاد «معنا» در متن اجتماعی، فرهنگی و زیستمحیطی و ایجاد ارتباط و اضافه کردن «هویت»، «روایت» و «محتوا» به مکان است و میتواند در جهت ترویج باورها، سنتها، آیینها و آرمانهای مردم و در راستای بهبود شیوه و کیفیت زندگی مورد بهرهبرداری قرار گیرد.
تسنیم: بهطور مشخص هنرهای شهری شامل چه هنرها و فعالیتهایی میشود؟
نخست اینکه اصطلاح «هنر شهری» بهجای «هنر عمومی» بر مبنای کاربرد گسترده هنرها در فضاهای شهری است و شامل تمامی هنرهای میشود که مردم، هنرمندان، طراحان و صحنهگردانان در ایجاد آن نقش دارند؛ اما هنرهایی که در شهری پدید میآیند میتوان به دو بخش کلی تقسیم کرد: یکی هنرهای شهری دولتی از طریق مجوزهای رسمی و با دخالت و نظارت نهادهای دولتی و شهری و دیگری هنرهای شهری مردمی بدون مجوز و بدون دخالت و حمایت دولت و مدیریت شهری.
در جدول زیر که توسط دکتر خدادادی تنظیمشده گونههای هنرهای شهری دستهبندیشده:
نوع مداخله |
روش اجرا |
گونههای هنری |
هنرهای شهری |
دولتی، با دخالت و نظارت نهادهای دولتی و شهری |
هنرهای تجسمی مانا: دیوارنگاره، مجسمه، بناهای یادبود و مو نومان و... |
هنرهای چندرسانهای: هنر ویدیو و سایبرنتیک و... | ||
هنر طراحی منظر (مانا): طراحی چشمانداز، هنر محیطی، هنر زمین یا هنر محیطی و... | ||
هنرهای کاربردی (مانا): مبلمان شهری و طراحی کاربردی شهری | ||
هنرهای صوتی و نمایشی: موسیقی (کنسرت و...)، تاتر، سیرک، سینما و... | ||
هنرهای نامانا و موقتی: در حوزههای مختلف | ||
مردمی، بدون نیاز به مجوز و بدون دخالت و حمایت دولت و مدیریت شهری |
هنرهای خیابانی (معمولاً بهواسطه خردهفرهنگها پدید میآید): گرافیتی و... |
|
صحنهگردانان و دوره گردان: نوازندگی، خوانندگی، رقص، شعبدهبازی، معرکهگیری و نمایشهای پهلوانی و... | ||
هنرهای مردمی خودانگیخته توسط عموم مردم: جشنها و جشنوارههای عمومی و ملی و ... |
تسنیم: در یک جمعبندی هنرهای شهری (دولتی و مردمی یا با مجوز و بدون مجوز) بر اساس مشارکت مردم، هنرمندان و طراحان را میتوان به چند گروه تقسیم کرد؟
وی در پاسخ به پرسش بالا جدول زیر را ارائه کرد:
هنرهای شهری (دولتی و مردمی یا با مجوز و بدون مجوز) بر اساس مشارکت مردم، هنرمندان و طراحان |
به شکل هنرهای تخصصی در عرصههای عمومی (هنر عمومی) و در مالکیت عمومی و هنرمند محور، توسط هنرمندان، طراحان و معماران مانند آثار معماری، مجسمه، دیوارنگارهها و دیگر اشکال هنری |
هنرهای تخصصی توسط هنرمندان و افراد حرفهای متخصص در حوزۀ هنرهای رسانهای و شنیداری شامل: موسیقی، سینما، هنر ویدئو، نمایش، سیرک و... | |
هنرهای خیابانی توسط هنرمندان ناشناس (معمولاً) | |
فعالیتهای هنری مردمی |
تسنیم: چون بحث در مورد شهر و هنرهای شهری است لطفاً در مورد فضاهای شهری بیشتر بگویید؟
خدادادی: بهزعم بسیاری از متخصصان مباحث شهری، فضاهای شهری جدا از بعد دیداری و فیزیکی، دارای ابعاد انتزاعی و تنوع زیادی از ویژگیها، تفسیرها، استعارهها، تعهدات، وظایف، محدودیتها، ممنوعیتها، عواطف، خاطرهها، قراردادها، تهدیدها، تأثیرات، کنشها، انتظارات، آرمانهای جمعی و غیره است.
به عبارت ساده فضاهای عمومی عرصه و محلی است برای کنشهای اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی مردم؛ بنابراین از دیدگاه دکتر پاکزاد فضاهای شهری را میتوان به عناصر و عوامل متعدد کالبدی، غیر کالبدی و فعالیتهای انسانی تقسیم کرد.
تسنیم: مداخلات هنری در زیباسازی، بهینهسازی سیما و منظر شهر چگونه تأثیر میگذارد؟
خدادادی: زیباسازی شهری، مداخلاتی است در ساحت کالبدی و دیداری محسوس (ﻋﻤ� ﮑـــﺮدی و زیباشناختی ﻋﯿﻨــﯽ) و ساحت غیر کالبدی ذهنی و غیر دیداری (زیباشناختی ذﻫﻨــﯽ – ادراﮐـﯽ) مرتبط با کنشهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی و هدف آن بهبود «کیفیت محیطزیست شهری» (در ابعاد مختلف) و افزایش روحیه شادی و نشاط مردم و رشد فرهنگ عمومی است.
تسنیم: متولیان و مسئولان در ارتباط با زیباسازی و بهینهسازی فضاهای شهری با بهرهگیری از هنرها چه وظایفی بر عهدهدارند؟
خدادادی در جمعبندی و دستهبندی موارد، آیتمها را اینگونه برشمرد:
-همکاری برای حفظ و نگهداری برخی از عناصر و فضاهای ارزشمند و تاریخی؛
-ایجاد منظر شهری زیبا و یا هویت ایرانی- اسلامی با بهرهگیری از هنرها؛
-باززنده سازی هویت معماری ایرانی- اسلامی در شهر؛
-ارتقاء کیفی و کاربست مبلمان شهری، گرافیک محیطی، دیوارنگاری، آثار حجمی، تزئینات و نورپردازی شهری و آنها؛
-طراحی مبلمان شهری: آبنماها، هیئترئیسههای تبلیغاتی، کیوسکها، گلدان، ظروف زباله، چراغ و پایه چراغها، نیمکتها و...
-طراحی، اجرا و تصمیمگیری و روشمندی سازی اصول و مقررات مربوط به احجام شهری، نمای ساختمانها، تابلوها و علائم راهنمای شهری؛
-اقدام و ارائه راهکارهای هنری در جهت رشد فرهنگ عمومی و افزایش روحیه شادی و نشاط مردم باهمکاری افراد متخصص و صاحبنظر؛
-رفع نواقص و از بین بردن اغتشاشات بصری سیما و منظر شهر؛
-برگزاری مراسم و برنامههای هنری سالانه، اعیاد و جشنهای ملی- مذهبی باهماهنگی اداره
-کل فرهنگ و ارشاد اسلامی، حوزه هنری و دیگر نهادهای ذیربط؛
-طراحی و توسعه سرپناه: ایستگاههای اتوبوس و...
-توسعه سرویسهای بهداشتی با مکانیابی مناسب در شهر
-توسعه کمی و کیفی مجسمه و دیوارنگاره متناسب با فضاهای مختلف؛
-تعیین رنگهای مناسب جهت وسایل نقلیه عمومی، عناصر مبلمان شهری و...
-طراحی ساخت وسایل بازی کودکان در پارکها و شهرکهای بازی؛
-تولیدات فرهنگی: تولید و اکران محصولات فرهنگی و هنری در مقیاس شهری؛
-آموزش شهروندی و توسعه فرهنگ مشارکت عمومی؛
-طراحی و توسعه قلمرو پیادهروها و پیاده راهها؛
-طراحی و ایجاد میدانها و اماکن متناسب با بازارهای فضای باز شهری در نقاط مختلف شهر بهمنظور ایجاد عرصههایی برای حضور مردم، هنرمندان، صحنهگردانان؛ و تجمیع دستفروشان (با اهداف سرگرمی، اشتغالزایی و حمایت از کسبوکارهای کوچک و خرد).
-تهیه طرح ساماندهی و زیباسازی دروازههای ورودی شهر؛
-طراحی و اجرای مبلمان شهری و ساخت و نصب مجموعه وسایل بدنسازی با رویکرد استفاده معلولین؛
تسنیم: اقدامات کوتاهمدت، میانمدت و بلندمدت در شهر اردبیل کدام است؟
خدادادی: بهطورکلی و بدون تفکیک اولویت زمانی و موردی، برحسب ضرورتهای موجود میتوان اقداماتی که به نظر میرسد در شهر اردبیل میتواند انجام شود عبارتاند از:
- پژوهش، آموزش و برنامهریزی راهبردی متناسب با نیازهای روز و تولید و توسعه دانش نظری در راستای دستیابی به اهداف؛
- کاشت و توسعه درختان، درختچهها و گونههای گیاهی متناسب با اقلیم سردسیری؛
- پاکسازی آلودگیهای بصری نماها، جدارها (مانند دیوارنوشتههای تبلیغاتی غیرمجاز و ...) و آموزش شهروندی آرامسازی معضلات بصری سیما و منظر شهری؛
- پاکسازی و جلوگیری از تخریب و آلودگی نمادها طبیعی شهر مانند دریاچه شواربیل، رودخانه شهری و حفظ و توسعه اراضی و آبهای ویژه و دارای اهمیت برای تنوع زیستی، تشویق مردم برای حفاظت از محیطزیست و محیط طبیعی؛
- جمعآوری عوامل انسانی و غیرانسانی سد معبر در پیاده راهها و پیادهروها؛
- کاربست ضوابط و اصول شهرسازی در راستای توسعه پایدار شهری؛
- طراحی و اجرای پیادهرو و پیاده راهسازی متناسب با اقلیم سرد سیری (مواد و مصالح، تکنولوژی ساخت و...) ایجاد میدانها و تفرجگاههای باز و توجه بر نقش اجتماعی میدانها و فضاهای باز عرصههای عمومی؛
- برنامهریزی برای کاهش تولید زباله و بازیافت «چرخه باز» و «چرخه بستۀ» پسماندها و زبالههای شهری؛
- تشویق پیادهروی و دوچرخهسواری؛
- کاهش سروصدای ترافیکی در فضای شهری؛
- کاهش انتشار مواد خطرناک از ساختمانها و تأسیسات؛
- تشویق به ساختمانسازی متناسب با محیطزیست.
خط آسمان، تأثیرگذارترین عامل تشکیل سیمای شهر
سویل مهدیلو، دانشجوی دکتری معماری و مدرس دانشگاه در رابطه با خط آسمان شهر اردبیل اظهار داشت: خط آسمان یک شهر بهعنوان یکی از مهمترین عوامل تأثیرگذار در شکلگیری سیمای شهر مطرح هست، خط آسمان به محل برخورد خطوط فوقانی ساختمانها با خط افق اطلاق میشود که باید منظم، هماهنگ و بهصورتی پیوسته متضمن ایجاد ارتباط بصری و هدایت چشم به سمت عناصر شاخص شهر باشد.
وی افزود: این امر در مناطق دارای آثار تاریخی شهر باید به جدیت دنبال شود و بهرهگیری از تخصص کارشناسان حوزه معماری و طراحی شهری در راستای بهبود کیفیت خط آسمان شهر ضرورت دارد و معماری بهعنوان تخصص خالق کوچکترین جزء کالبدی شهر و طراحی شهری بهعنوان تخصص پدیدآورنده بستر مناسب برای برپایی آثار کالبدی معماری در قالب بافت شهر، هر دو در شکلگیری خط آسمان و نهایتاً سیمای شهر تأثیرگذار هستند.
تسنیم: چه عواملی در شکلگیری خط آسمان شهری تأثیرگذارند؟
مهدیلو بیان کرد: بهطورکلی از گذشته تاکنون چندین عامل در شکلگیری خط آسمان شهر دخیل بودهاند که هرکدام بهصورت مجرد یا در ترکیب باهم به شهر و خط آسمان شهری شکل دادهاند، عوامل مزبور عبارتاند از: بنیانهای ماوراء طبیعی، بنیانهای سکولار و عقلانی، بنیانهای طبیعی، بنیانهای فناوری، اقتصادی، اداری و اجتماعی- فرهنگی.
وی تصریح کرد: در دوران گذشته و طی دورههای تاریخی تعدادی از بنیانهای پیشگفته نظیر بنیانهای اجتماعی- فرهنگی نقش پررنگی در توسعه شهر اردبیل داشتهاند لیکن در عصر حاضر عواملی نظیر بنیانهای فناوری، اقتصادی و بنیانهای اداری و دولتی غالب شدهاند و توسعه پراکنده شهر هم بر وخامت موضوع افزوده است، همچنین کثرت عوامل و حضور همزمان چند عامل در تحولات شهری موجبات اغتشاش در سیمای شهری را فراهم آورده است.
تسنیم: معضل خط آسمان اردبیل از کجا نشات میگیرد؟
مهدیلو معضل اصلی که به آشفتگی خط آسمان شهر اردبیل دامن زده است دخالت منفرد و بدون ارتباط این عوامل با عوامل دیگر در توسعه شهری بیان کرد و افزود: یکی از مسائلی هم که زمینهساز ایجاد عدم مطلوبیت در سیمای شهری فعلی اردبیل شده، عدم همراهی و تبعیت توسعه شهر با بستر و زمینههای ارزشی است که پیشازاین عامل شکلدهنده شهر و سیمای آن بوده است.
وی گفت: داشتن خط آسمان شهری متنوعِ بر گفته از چندین بنیان و درعینحال هماهنگ، در وهله اول مستلزم پیوند دوباره حوزههای فلسفه، هنر وزندگی روزمره هست که از نگاه مجرد و انتزاعی کارشناسان مبرا باشد و در وهله دوم نیز تقویت بنیانهای اجتماعی حائز اهمیت است، بدین ترتیب میتوان گفت تعامل مثبت و سازنده متخصصین حوزه معماری، شهرسازی، طراحی شهری و متخصصین هنر شهری در راستای تحکیم توجه به بنیانهای تأثیرگذار و در نظر گرفتن روابط بین آنها زمینهساز پیوند پیشگفته میشود.
هنر شهری در اردبیل جایگاهی ندارد
ساوالان جماعتی، دانشآموخته هنر و کارشناس ارشد نقاشی به مصاحبه تفصیلی خود با خبرگزاری تسنیم اشاره کرد و گفت: عطف به گفتوگوی منتشرشده، هنر شهری در اردبیل جایگاهی ندارد و برعکس شهرهای بزرگ همچون تهران که پروژههای متعددی را طراحی و اجرا کردهام و مشتاق طرحهای متنوع هستند، متأسفانه بهایی به این هنر داده نمیشود.
وی گفت: درخواست برگزاری سمپوزیوم مجسمه و چندین طرح بزرگ هنری دیگر را به شهرداری دادیم و بهظاهر استقبال شد بهطوریکه مسئول مربوطه از محیا بودن فضا و تدارکات سخن گفت ولی بعد از جلسه دیگر هیچ خبر و پیگیری نشد.
در انتهای این نشست تخصصی؛ دکتر خدادادی استراتژیست مطرح هنرهای شهری به تشکیل نهاد و انجمنهای تخصصی در اردبیل که میتواند شامل طیفهای مختلف از متخصصان و پژوهشگران مرتبط ازجمله: هنرمندان هنرهای تجسمی و کاربردی: طراحان، دیوارنگاران، مجسمه ساران، طرحان صنعتی، طراحان و صاحبنظران گرافیک محیطی، معماران، شهر سازان، طراحان شهری، معماران منظر و غیره تأکید کرد و افزود: بهرهگیری از افراد متخصص در سیاستگذاری و مدیریت شهری نهتنها به ارتقاء و بهبود کیفی فیزیکی/کالبدی شهر کمک خواهد کرد؛ بلکه موجب ارتقاء فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی جامعۀ هدف خواهد شد؛ مشروط به آنکه مسئولان ما به این مهم توجه داشته باشند و توجیه شوند که باید هر متخصصی متناسب با دانش و حوزه تخصصی خود به مسئله ورود پیدا کند و از دخالت افراد غیرمتخصص در مسائل شهری پرهیز شود، اگر اینگونه شود میتوان در آینده شاهد پیشرفت همهجانبه وضعیت کالبدی و غیر کالبدی شهر اردبیل بود.
وی در ادامه برای روشنتر شدن موضوع تصریح کرد: بهطور مثال اگر فردی بدون داشتن تخصص و مدرک پزشکی اقدام به تشخیص و درمان بیماران کند یا مطبی احداث کند و در آنجا به طبابت بپردازد، قانون با وی با قاطعیت برخورد کرده و بدون هیچ تردیدی وی را مجرم شناخته و مطابق قانون با خاطی برخورد میشود؛ درحالیکه متأسفانه با ورود و دخالت افراد مختلف از دیگر حوزههای تخصصی در امور شهری (مدیریت، تصمیمگیری، سیاستگذاری )، مسائل هنری و فرهنگی، و بهطورکلی «هنر» به بلاتکلیفی، نا مدیریتی، ناکارآمدی و... دامن زده میشود و درنهایت خسارتهای غیرقابل جبرانی بهجامعه تحمیل میکند که از دست رفتن فرصتها، هدر رفتن زمان و منابع مالی، هرجومرج و آشفتگی بصری، فرهنگی و اجتماعی و غیره از نمونههای مثالزدنی گونه بیتوجهیها به این مهم است ، به قول حضرت «مولانا» هرکسی را بهر کاری ساختند! امیدوارم روزی فرابرسد که این فرهنگ و قانون در کشور و شهر عزیزمان نهادینه شود که هرکسی به کار خود و تخصص بپردازد و از دخالت در دیگر امور بپرهیزد؛ و همانگونه که بنده و دیگر عزیزان متخصص به کار خود مشغول هستیم، متخصصان و کار بلدان دیگر حوزهها مانند پزشکان، ورزشکاران و غیره ، تجربه و تواناییهای خود را بهجا و بهدرستی در اختیار مردم گذارند و تصمیمگیری در دیگر امور تخصصی را به اهل خود بسپارند!
گفتوگو از بهرام آدشیرین پور