فرونشست زمین به استان‌های پربارش هم رسید!

معمار شهر - عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات راه و شهرسازی گفت: مساحت پهنه فرونشستی در استان گلستان ۵۰۵۰ کیلومتر مربع برآورد شده و نرخ فرونشست بیشینه در این استان به حدود ۱۲ سانتی‌متر در سال رسیده که تعجب‌برانگیز است.

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، "خطر فرونشست زمین" در کشور ما روز به روز استان‌ها و شهرهای بیشتری را درگیر خود می‌کند و بیم آن می‌رود که دیر یا زود اثرات این پدیده که از آن به عنوان "زلزله خاموش" در لایه‌های پایین‌تر زمین یاد می‌شود، در سطح زمین پدیدار شده و جان و مال مردم کشورمان را به خطر بیندازد.

در حال حاضر این پدیده حتی در استان‌های شمالی کشور نیز در حال افزایش است و به نظر می‌رسد فرونشست به زودی به یک از چالش‌های اصلی این استان‌های تبدیل شود.

فرونشست زمین؛ مشکل اصلی اصفهان

رییس مرکز تحقیقات مسکن و شهرسازی استان اصفهان، موضوع فرونشست زمین در دشت های این استان را به اندازه گسل‌ها جدی دانست و گفت: در کنار خطر گسل‌ها، مشکل اصلی فعلی استان اصفهان، موضوع فرونشست زمین در دشت‌هایی مانند دشت برخوار، اصفهان یا دامنه دشت گلپایگان است.

‌به گزارش ایسنا-‌ به نقل از وزارت راه و شهرسازی، حسین حجتی در خصوص اینکه "موضوع شناسایی گسل ها در اصفهان تا به حال چه اقدامات و پیشرفت هایی داشته است؟" گفت: سه شهر نایین، کاشان و شهرضا گسل های جدی و بزرگی دارند. در محل شهرضا به سمیرم ادامه گسل زاگرس هست و در منطقه نایین گسل نایین و در کاشان هم بحث خود را در این زمینه دارد.

وی افزود: براساس قراردادهایی که با دانشگاه های معتبر کشور داشتیم، همه گسل های استان توسط تجهیزات ماهواره ای مشخص شده و همچنین بحث پهنه بندی لرزه ای شهرهای کاشان و نایین و شهرضا را در برنامه داریم.

رییس مرکز تحقیقات مسکن و شهرسازی استان اصفهان در ادامه با اشاره به خطر فرونشست زمین در دشت های اصفهان و شهرهای اطراف، اظهار کرد: کنار خطر گسل ها، مشکل اصلی فعلی استان، موضوع فرونشست زمین در دشت ها مانند دشت بلخار، اصفهان یا دامنه دشت گلپایگان است که برنامه هایی برای آن ها در نظر گرفته شده است. مثلا دشت برخوار قرار است مجهز به نصب جی پی آر اس و مانیتورینگ و پالایش روزانه یا ماهانه شود.

وی در پاسخ به این سوال که  "چه اقداماتی در خصوص ممنوعیت ساخت و ساز در گسل های شناسایی شده در نظر گرفته شده است؟" افزود: اساسا شناسایی محل های گسل صورت گرفته است، اما متاسفانه در شناسایی گسل دشت اصفهان داده های ماهواره ای نشان داده که مناطق پایدار وجود دارد و گسل قم - زفره و گسل کلاه قاضی نیز در قسمت شرقی اصفهان قراد دارد که در دستور کار است که ‌با بهره گیری از مطالعات زمین شناسی، سنجش از راه دور در مورد آن باید انجام شود.

حجتی در پاسخ به سوالی مبنی بر موانعی که در راستای انجام اقدامات درخصوص گسل ها و حواشی آن ها وجود دارد، گفت: بعد از شناسایی گسل ها در هر حال باید در شورای عالی شهرسازی مصوباتی داشته باشیم که در حریم گسل ها ساخت و ساز صورت نگیرد و سمت و سوی توسعه شهری به سمت این گسل ها نباشد.

وی هم‌چنین در پاسخ به این سوال که "اصلی ترین اقدامات برای توسعه حمل و نقل حومه ای به استان اصفهان این روزها در چه مراحلی قرار دارد"، اظهار کرد: در موضوع توسعه شهرهای جدید و توسعه ناوگان حومه ای در اصفهان می توانیم از تصمیم گیری ها درباره سه شهر جدید به نام های فولادشهر، مجلسی و بهارستان صحبت کنیم. موضوعی که این روزها در ارتباط  با حمل و نقل عمومی این شهرها با شهر اصفهان مطرح است، راه اندازی قطار شهری و حومه ای است که توسط آن بتوانیم این شهرها را به شهر اصفهان وصل کنیم.

وی افزود: به عنوان مثال از جنبه رفت و آمد افراد از شهر جدید به مرکز شهر سیستم حمل و نقل عمومی باید به گونه‌ای برنامه ریزی شود که افراد را به محل های کارشان برساند و در این راستا قطار حومه ای اصفهان با مسیرهای فولاد شهر، مبارکه، مجلسی و بهارستان در دستور کار هستند. این روزها حدود ۱۵ کیلومتر از مسیر اصفهان تا بهارستان زیرسازی و ریل گذاری شده و احتمالا در سال آینده به بهره برداری می‌‌رسد و شهر جدید بهارستان را به اصفهان وصل می‌کند.

2 پیشنهاد برای مهار فرونشست زمین در جنوب تهران !

اقتصادگردان- علی بیت‌اللهی رییس بخش زلزله و رانش زمین و عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در نامه سرگشاده‌یی به وزیر نیرو در خصوص مشکلات و معضلات غیرقابل جبران فرونشست زمین هشدار داد.

در این نامه با بیان اینکه مشکل آب یک ابرچالش ملی است، پدیده «مرگ آبخوان و دشت» تشریح و تصریح شده که این پدیده فاجعه‌یی برگشت‌ناپذیر به شمار می‌رود که در اغلب دشت‌های ایران زمین در حال تکوین است. 

بیت‌اللهی در نامه خود تصریح کرده است: دو نهاد دولتی از دیرباز و به نحو بارزی در پدیداری و تشدید پدیده فرونشست زمین در ایران مقصر هستند، ۱- وزارت نیرو و ۲- وزارت جهاد کشاورزی. وزارت نیرو به‌دلیل عدم مدیریت صحیح استحصال و کنترل مصرف منابع آب زیرزمینی، وزارت جهاد کشاورزی به دلیل عدم کنترل کاشت محصولات پرمصرف آب و عدم اجباری کردن شیوه‌های مدرن آبیاری حداقل در اراضی مستعد فرونشست.  در بخش دیگری از این نامه آمده است:

باید ذکر کنیم فرونشست زمین در ایران سابقه بیش از چهل ساله دارد و پروسه مدیریتی ناکارآمد طی این دوران عامل اصلی بروز آثار ویرانگر آن در کشور شده است.  در این نامه تصریح شده است: اینکه به مسوولان لوله‌های نفت در جنوب تهران طی چندین و چند جلسه از آثار مخرب فرونشست زمین بر لوله‌های نفت و بنزین و... توضیح و هشدار داده می‌شود و متاسفانه هیچ اقدامی صورت نمی‌گیرد، بیشتر از رویکرد اقدامات مقابله‌یی تا اقدامات پیشگیرانه غالب موجود در نزد مدیران گواهی می‌دهد.

بیت‌اللهی در این نامه یادآور شده است: نخستین دشتی که آثار فرونشست زمین بر اثر افت سطح آب زیرزمینی در آن گزارش شده است، دشت رفسنجان بود، در ادامه و در سال‌های اخیر فرونشست زمین همراه با افت سطح آب‌های زیرزمینی در اکثر آبخوان‌های کشور گزارش شده است.

بر اساس مجموعه بررسی‌های صورت گرفته دشت‌های اردبیل، ماهان تبریز، کرمان، فارس، زرند، مشهد، قزوین، جنوب و جنوب غرب تهران، ورامین و سایر دشت‌های کشور متحمل فرونشست‌های به مراتب بالاتر از استانداردهای جهانی و فنی‌اند.  این نامه افزوده است: بر اساس بررسی‌های صورت گرفته مهم‌ترین عامل فرونشست زمین در دشت‌های ایران استحصال بی‌رویه آب زیرزمینی و افت شدید سطح آب زیرزمینی در این مناطق است. عدم مدیریت صحیح آن باعث تشدید این پدیده و باعث بروز خسارات جبران‌ناپذیری به مناطق می‌شود.

برداشت بی‌رویه ‌۴۰ تا ۵۰سال گذشته از منابع آب زیرزمینی کشور موجب شده که میزان افت سالانه سطح آب سفره‌های زیرزمینی در اغلب دشت‌های کشور به بیش از ۱ تا ۳متر در سال برسد. از ۶۰۹دشت کشور تا سال ۱۳۹۴ در ۳۰۹دشت، بهره‌برداری از منابع آب زیرزمینی بیش از پتانسیل تجدیدپذیر بوده و این امر موجب افت سطح آب زیرزمینـی در آن دشت شده و به‌طور طبیعی با توجه به بارندگی کنونی امکان بازگشت به سطح ایستابی گذشته وجود ندارد. 

١/٨میلیون نفر روی زون فرونشست جنوب تهران !

مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی اعلام کرد: فرودگاه مهرآباد، دو خط آهن، دو انبار مواد نفتی و سوختی و حدود ٤٤ جایگاه پمپ‌بنزین و ١٥ جایگاه پمپ‌گاز، ٣٠کیلومتر خط لوله نفت، ٧٠کیلومتر خطوط فشاری قوی، ٢٠٠کیلومتر خطوط اصلی گاز، پنج منطقه شهری تهران، هشت شهر به‌همراه ٩٩ آبادی در زون‌فرونشست قرار دارند.

 به‌این‌ترتیب، یک‌میلیون و ٨٤٧‌هزار و ٢٦٤ نفر روی زون‌فرونشست جنوب پایتخت زندگی می‌کنند. از آنجا که به گفته انوشیروان کنی، عضو هیئت‌علمی دانشگاه شهیدبهشتی، رفتارهای حاصل از فرونشست زمین مانند زلزله غیرقابل‌پیش‌بینی است، کسی نمی‌داند که با تداوم روند فرونشست در جنوب تهران، چه بلایی در انتظار زیرساخت‌های اصلی کشور خواهد بود و حجم خسارات چگونه است. فقط می‌دانیم که این زیرساخت‌ها در معرض تهدید فرونشست قرار دارند و باید برای کنترل این روند، چاره‌ای اندیشید. 

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شرق، فرونشست زمین خسارات مالی و جانی زیادی برای کشورهایی که درگیر آن هستند، به همراه دارد. سازه‌های خطی هم‌چون ریل‌های راه‌آهن و لوله‌های گاز و آب، با وقوع فرونشست‌ها، دچار خسارت می‌شوند. این سازه‌ها وقتی در مسیر خود با پدیده فرونشست روبه‌رو شوند، دچار مشکل خواهند شد و پیوسته باید مسیر حرکت آنها اصلاح شود. هزینه‌های اصلاح این مسیرها را اگر جمع کنیم، سالانه رقم بالایی به اقتصاد کشور تحمیل می‌شود که در نتیجه برداشت بیش‌از‌حد از منابع آب زیرزمینی برای توسعه کشاورزی در جنوب تهران حاصل شده است. با توجه به آمارهای ارائه‌شده از سوی علی بیت‌اللهی، رئیس بخش زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی که از تهدید فرونشست زمین برای راه‌آهن تهران-جنوب، تهران-تبریز و مترو خبر داده است، خسارات ناشی از فرونشست زمین در جنوب تهران، رقم چشمگیری خواهد بود. 

براساس گزارش «تسنیم»، بیت‌اللهی اعلام کرد: فرونشست، جنوب تهران، گستره‌های جنوبی و جنوب غرب آن را تا اراضی پایین‌دست ورامین و پیشوا تهدید می‌کند و زون فرونشست در جنوب شهر تهران، علاوه‌بر مناطق شهری تهران، نسیم‌‌‌شهر، صباشهر، اسلامشهر، باقرآباد، کهریزک، چهاردانگه و نصیرآباد را نیز دربر می‌‌گیرد. 

به گفته او، اتوبان آزادگان، جاده قدیم کرج، اتوبان تهران-ساوه و جاده قدیم ساوه، جاده احمدآباد مستوفی، بلوار رسول اکرم، بلوار غدیر و جاده شهریار و بزرگراه کمربندی دوم تهران از بزرگراه‌ها و جاده‌های مهمی است که در این محدوده واقع شده است. 

رئیس بخش زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی بیان کرد: وجود پالایشگاه نفت تهران و کارخانه‌های بسیاری نظیر ایران‌خودرو دیزل، سایپا، شیر پاستوریزه تهران و شهرک‌‌های‌صنعتی متعدد، این منطقه (جنوب تهران) را بسیار بااهمیت کرده است. 

او با اشاره به نتایج بررسی‌های مرکز تحقیقات راه، طول خط راه‌آهن قرارگرفته در زون‌فرونشست را حدود ١٢٠کیلومتر دانست. این مقام مسئول همچنین افزود: براساس مطالعات انجام‌شده، ٢٥‌کیلومتر از خطوط مترو در همین زون واقع‌اند. همچنین اتوبان‌های بین‌شهری نیز در محدوده فرونشست، گستردگی طویلی دارند که جمع طول آنها حدود ٢٠٠ کیلومتر است. 

بی توجهی مسئولان شهری به مساله فرونشست زمین در تهران

به رغم هشدارهای کارشناسان زمین شناسی مبنی بر فرونشست زمین در جنوب غرب تهران؛ اما از نظر معاون شهرسازی و معماری شهرداری تهران میزان فرونشست زمین در جنوب شهر تهران در حدی نیست که گاهس اوقات رسان هها و شبکه های اجتماعی به آن می پردازند. این در حالی است که در کنار فرونشست زمین به دلیل خشکسالی پایتخت؛ نبود شبکه تاسیسات زیر سطحی و تکمیل شبکه فاضلاب فروچاله ها نیز یکی دیگر از مشکلات پایتخت نشینان است.

 

تیتر شهر: هر چقدر که کالبد تهران در یک دهه اخیر توسعه پیدا کرد اما به اندازه نیم قرن تاسیسات خدماتی در زیر شهر تهران عقب مانده است. وجود لوله‌های آب که گاهی قدمت برخی از آنها به یک قرن می رسد و عدم توسعه زیرساخت‌های تاسیساتی به اندازه رشد تهران باعث شده تا این روزها تهرانی‌ها نگران فرونشت و ایجاد فروچاله‌هایی در معابر و کوچه‌ها باشند و خیلی راحت بگویند آب به زیر خانه‌هایشان رفته است!

 

پدیده  فرونشست زمین در تهران مشکل و معضلی است در کنار مشکلات بزرگ این  کلانشهر مانند آلودگی هوا، ترافیک و... که براساس تحقیقات انجام شده به گفته معاون حمل‌و‌نقل و ترافیک شهرداری تهران این فروچاله‌ها نتیجه عدم اجرای طرح جامع ایجاد کانال تاسیسات شهری در تهران است که مغفول مانده است.

 

هر چقدر که کالبد تهران در یک دهه اخیر توسعه پیدا کرد اما به اندازه نیم قرن تاسیسات خدماتی در زیر شهر تهران عقب ماند. وجود لوله‌های آب که گاهی قدمت برخی از آنها به یک قرن می رسد و عدم توسعه زیرساخت‌های تاسیساتی به اندازه رشد تهران باعث شده تا این روزها تهرانی‌ها نگران نشت آب و ایجاد فروچاله‌هایی در معابر، کوچه‌ها باشند و خیلی راحت بگویند در زیر خانه‌هایشان آب رفته است!

 

به جرات می توان گفت یکی از از معضلات تهران عدم وجود شبکه فاضلاب است. هر چند در سال های اخیر شرکت آب و فاضلاب شهر تهران اقدام به توسعه این شبکه کرده است، اما واقعیت این است که طرح جامع شبکه فاضلاب شهر تهران به درد 50 سال گذشته شهر می خورد. در یکی دو سال اخیر بروز حوادثی مانند ایجاد فروچاله‌ها و یا نشست زمین باعث شد تا در مواردی مسئولان دلایل بروز این اتفاقات را بر گردن مترو بیندازند. هر چند این اقدام به معنای واقعی پاک کردن صورت مساله عدم تونل تاسیسات شهری، مدیریت یکپارچه و عدم توسعه شبکه آب و فاضلاب شهر تهران است، اما واقعیت این است که در بروز این حوادث بیشتر از آنکه مقصر و یا مقصران مهم باشد؛ پایتخت‌نشینان را نگران کرده است.

 

 اگر ایجاد فروچاله‌های شهر تهران را در کنار پدیده فرونشست در تهران بررسی کنیم؛ می‌بینیم تا زمانی که مسئولان به دنبال پیدا کردن مقصر باشند در آینده‌ای نه چندان دور تهران مانند شهر رویایی آتلانتیک به زیر زمین می‌رود تا از این کلانشهر تنها تصویری مبهم و کمرنگ در برابر دیدگان آیندگان باقی بماند.

فرونشست زمین در جنوب تهران جدی نیست!!

معاون شهرسازی و معماری شهرداری تهران در واکنش به بحران فرونشست زمین در جنوب شهر تهران که به تازگی انتقادات فراوانی را به همراه داشته است، گفت: گاه به علت وقوع یک یا دو اتفاق نگرانی عمومی ایجاد می‌شود، در حالی که از نظر من میزان فرونشست زمین در جنوب شهر تهران در این حدود نیست.

به گزارش خبرنگار ایلنا، دومین بخشنامه ضدفساد شهردار تهران، شورای معماری مناطق را هدف گرفته بود و براساس بند الف این بخشنامه همه توافقاتی که در شوراهای معماری مناطق از سال گذشته صورت گرفته باید ظرف مدت 15 روز به معاونت شهرسازی و معماری فرستاده می‌شد.

مهدی حجت، معاون شهرسازی و معماری شهرداری تهران که پیش از این اعلام کرده بود؛ این بخشنامه در حقیقت فقط عمل به اصل قانون است، درباره روند اجرایی شدن این بخشنامه گفت: بر اساس بخشنامه قرار بود؛ همه مناطق تمامی توافقات صورت گرفته از یکم دی ماه ۹۵ در شورای معماری مناطق  را به معاونت شهرسازی و معماری بفرستند. تقریبا تمامی مناطق به جز دو منطقه مدارک را ارسال کرده‌اند.

 او نامی از این دو منطقه نیاورد و ادامه داد: معاونت شهرسازی و معماری به این دو منطقه اخطار کرده است تا پرونده‌های خود را هر چه زودتر ارسال کنند. در حال حاضر پرونده‌های ساختمانی در معاونت شهرسازی و معماری در حال بررسی است تا مطمئن شویم کدام یک بر اساس ضوابط بوده و کدام یک بر خلاف ضوابط عمل شده است تا نسبت به آنها تصمیم‌گیری‌های لازم صورت گیرد.

هشدار نسبت به فروریزش ساختمان‌های تاریخی تهران/ تشریح دلایل فرونشست خیابان خیام پایتخت

 رئیس بخش زلزله‌شناسی مهندسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی ضمن توضیح درباره ابعاد و علل فروریزش خیابان خیام تهران نسبت به احتمال فروریزش ساختمان‌های وزارت خارجه، موزه ملی و موزه عبرت که در نزدیکی محل فروریزش خیابان خیام واقع هستند و همچنین ساختمان‌های مخابرات، کاخ دادگستری، مدرسه دارالفنون، باغ ملی و دیگر ساختمان‌های قدیمی منطقه هشدار داد.

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، در پی فروریزش خیابان خیام در تهران در روز ۲۱مهرماه تقاطع خیابان امام‌خمینی و خیابان خیام در فاصله تقریبی ۲۰۰ متر از غرب میدان امام خمینی (میدان توپخانه سابق)، بخش زلزله‌شناسی مهندسی و خطرپذیری و همچنین بخش ژئوتکنیک مهندسی و خطر پذیری مرکز تحقیقات طی گزارشی روند فروریزش خیابان خیام را با ذکر ابعاد و دلایل آن مورد بررسی میدانی قرار دادند.  

علی بیت‌اللهی رئیس بخش زلزله‌شناسی مهندسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در بیان جزئیات این حادثه، گفت: موقعیت حفره ایجاد شده در طول جغرافیایی ۵۱.۴۱۸ و عرض جغرافیایی ۳۵.۶۸۶ بوده است. همچنین ابعادحفره ۵ در ۳ متر در سطح و به عمق تقریبی ۴ متر بوده که در اثر این فروریزش ایجاد شده است. نقطه فروریزش در منطقه ۱۲ شهرداری تهران، یکی از مناطق قدیمی شهر است که ساختمان‌ها و بناهای با اهمیت تاریخی و سیاسی و اقتصادی متعددی در آن واقع شده است.

رئیس بخش زلزله شناسی مهندسی و خطر پذیری همچنین در بیان خصوصیات منطقه فروریزش و بناهای مهم اطراف آن، گفت: اثر فرونشست تا شعاع تقریبی۱۰ متری نقطه فروریزش بوده که موجب ترک خوردگی سطح خیابان و اعوجاج های قبل از رخداد بوده است. این حادثه خوشبختانه تلفات جانی نداشت.

بیت‌اللهی افزود: بر اساس بازدید کارشناسان مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، حفره ایجاد شده در اثر آب شستگی ایجاد شده است و نقش خا‌ک‌های دستی محل که خاکبرداری‌های قبلی را پر کرده و بدون تحکیم نیز بوده کاملا تاثیرگذار بوده است. همچنین وجود رگاب‌های قدیمی تهران در این ناحیه قدیمی شهر و وجود چشمه‌ها، قنوات و نهرهای زیر سطحی نیز در تشدید آب‌شستگی‌های این زون بسیار مهم تهران، به تشدید وقوع فروریزش‌های منطقه کمک کرده است.

وی تصریح کرد: انتظار می رود که در این منطقه، فروریزش های دیگری نیز محتمل و قابل رخداد باشد.