گروه فرهنگی: عباسعلی تفضلی، استاد پیشکسوت تاریخ و تمدن اسلامی با اشاره به سیر تحول معماری مساجد در ایران به توضیح مؤلفه‌های هر دوره پرداخت و درباره روند شکل‌گیری منبر، مناره و ... توضیح داد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خراسان رضوی، عباسعلی تفضلی، استاد پیشکسوت تاریخ و تمدن اسلامی است که پایه‌های ابتدایی دانشیاری را در دانشگاه تهران گذرانده است؛ پس از بازنشستگی به مشهد می‌آید و با وجود عدم تمایل به تدریس، به درخواست دانشگاه آزاد مشهد در دانشکده الهیات و معارف اسلامی این دانشگاه مشغول به تدریس می‌شود.
تفضلی به مدت ۱۰ سال به عنوان عضو هیئت علمی دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد مشغول خدمت به جامعه علمی می‌شود و در این مدت رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی و تاریخ تمدن را راه‌اندازی می‌کند.
تفضلی سپس مسئولیت ریاست دانشکده الهیات را می‌پذیرد، اما به دلیل علاقه وافر به پژوهش از این سمت استعفا می‌دهد. مجددا از وی درخواست می‌شود که مدیریت گروه تاریخ و تمدن اسلامی را بپذیرد. وی پس از مدتی موفق می‌شود مقطع کارشناسی ارشد و دکتری این رشته را نیز راه‌اندازی کند. حدود ۵۰۰ دانشجوی فارغ‌التحصیل کارشناسی ارشد و دکتری از ابتدای تدریس تاکنون افتخار شاگردی ایشان را داشته‌اند.
وی تا پایه ۲۶ دانشیاری را طی کرده و سابقه معاونت آیت‌الله شهید محمد مفتح در دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران و تدریس در دانشگاه‌های مختلف را در کارنامه خود دارد.
این استاد پیشکسوت علاوه بر چندین مقاله در رابطه با موضوع معماری اسلامی، که در نشریات معتبر دانشگاهی به چاپ رسیده است، کتاب‌های «تاریخ هنر و معماری اسلامی تا دوره مغول»، «تاریخ هنر و معماری اسلامی از دوران مغول تا پایان قاجار» و ترجمه کتاب «فنون‌الشرق‌الاوسط» نوشته «نعمت اسماعیل علام» با عنوان «هنرهای خاورمیانه در دوران اسلامی» که به چاپ دوم نیز رسیده، از دیگر آثار این استاد است. تفضلی کتاب دیگری با عنوان «سرچشمه‌های معماری اسلامی ایران» نیز نوشته و هم‌اکنون قصد چاپ آن را دارد.
این پژوهشگر تاریخ معماری در نشستی که در دفتر تحریریه خبرگزاری ایکنا خراسان رضوی برگزار شد، به تشریح سیر تحول معماری مساجد در ایران پرداخت و ابتدا با تبیین معنای واژه مسجد، بیان کرد: درباره واژه مسجد دو نظر وجود دارد؛ برخی می‌گویند واژه مسجد از «مزگت» واژه‌ای ایرانی به معنای عبادتگاه گرفته شده و پس از ورود به زبان عربی به صورت مزجت، سپس مزجد و مسجد درآمده است و عده‌ای نیز معتقدند که مسجد از «سَجَدَ» گرفته شده و به معنای محل سجده است.
سفر پیامبر(ص) به شام و دیدن کلیسا و صومعه، دلیل مستطیلی‌شکل‌بودن زمین مسجد
وی با بیان این مطلب که عبادتگاه مخصوص دین اسلام نبوده است، ادامه داد: پیامبر(ص) پس از مهاجرت به مدینه و ابلاغ قانون اساسی، محلی را برای زندگی خودشان انتخاب کردند و مسجد را در کنار آن بنا کردند؛ مسجد پس از کارکردهای عبادی و قرآنی، جنبه حکومتی نیز پیدا کرد و نقطه آغازی برای تلفیق دین و سیاست شد؛ از آنجاکه پیامبر(ص) در سفرهایشان به شام، کلیسا و صومعه‌ها را دیده بودند که بیشتر مستطیل شکل بودند، زمین مسجد را نیز به صورت مستطیل شکل در نظر گرفتند که البته به لحاظ مهندسی ساختمان نیز، مستطیل بهترین نقشه است.
این پژوهشگر تاریخ معماری با بیان اینکه مسجد در ابتدا محلی برای اقامه مناسک عبادی و سپس قرائت قرآن و پاسخگویی به مسائل قرآنی بوده است، در رابطه با سایر کارکردهای مسجد، اظهار کرد: مسجد کارکردهای دیگری از جمله اجتماع مسلمانان، برگزاری شورای مسلمانان و شورای جنگ، اسکان مهاجران در محلی به نام «صفه» که ما به آن ایوان می‌گوییم، مداوای مجروحان جنگی و برگزاری مراسم شادی و ازدواج؛ بنابراین مسجد در صدر اسلام کاربردهای مختلفی در جامعه داشته است.
