طبق گزارشهای رسمی وزارت راه و شهرسازی، شاخص سهم زمین در قیمت تمام شده مسکن که در سال 84 حدود 48 درصد بود، در سال 91 به 54 درصد رسید که این میزان در برخی شهرهای بزرگ و کلانشهرها به بیش از 60 درصد نیز میرسد.
اقتصادگردان- در سال 84، متوسط قیمت تمام شده یک واحد مسکونی با میانگین مساحت 108مترمربع، معادل 34 میلیون تومان بوده است که از این میزان 16میلیون تومان شامل سهم زمین بوده و شاخص دسترسی خانوار به مسکن با احتساب 100درصد پس انداز درآمد یک خانوار طی یکسال، در آن زمان 8 سال بوده است.
اما در سال 91، هزینه تمامشده ساخت چنین آپارتمانی حدود 100میلیون تومان برآورد میشود که از این میزان 55میلیون تومان سهم زمین بوده، بنابراین شاخص توانپذیری یا دسترسی خانوار به مسکن به 12سال رسیده است که این میزان در گروههای کمدرآمد تا 36 سال نیز تخمین زدهشده است. در سالهای 84 تا 90 قیمت زمین به اوج خود رسید که دلالهای این بازار با سفتهبازی و بورسبازی قیمت زمین را بالا بردند، بهطوریکه طبق گفته آخوندی تورم مسکن به همین دلیل در سال 85 به 58 درصد رسید.
اما قیمت زمین در طی سالهای 90 تا 96 نیز با رشد قابل توجهی همراه بوده است که این مورد از ابتدای سال 97 با رشد قابل توجهتری روبهرو شده است. به هر روی در طول سالهای پس از انقلاب چهار رویکرد در بخش مسکن قابلبررسی است. بهطوری که در رویکرد اول، سیاست بخش مسکن نه در قالب تولید مسکن، بلکه درقالب واگذاری زمین، آن هم به اشخاص بود. طبیعی است که اشخاص نیز زمینها را به تولید مسکن اختصاص ندادند، بلکه دستمایه ثروتاندوزی دلالان شد و در نتیجه عرضهیی در مقابل تقاضای مسکن وجود نداشت.
در این حال حسن روحانی رییسجمهور وقت ایران در اظهارات هفته گذشته خود مقرر کرده تمام نهادهای دولتی زمینهای مازاد خود را در اختیار وزارت راه و شهرسازی قرار دهند تا این وزارتخانه با ساختوساز در این مناطق دو چالش بزرگ مسکن یعنی خانهدار کردن مردم و اشتغال را حلوفصل کند، حال به گفته بسیاری از کارشناسان اگر این طرح به انحراف کشیده نشود میتواند کارآمد تلقی شود.
مجلس دید مطلوبی به این طرح ندارد
به گفته احسن علوی نایبرییس کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی، دستور ریاستجمهوری مبنی بر اینکه کلیه دستگاهها باید زمینهای بلااستفاده خود را به وزارت راه و شهرسازی ارائه دهند نیازمند جبر و نظارتهای قانونی است.علوی افزود: زمانی پیشنهاد ریاستجمهوری قابلیت اجرایی دارد که تمام نهادها و ارگانها آمار دقیقی از دارایی خود ارائه دهند اگر اجباری در ارائه این آمارها وجود نداشته باشد، نهادها فورا برای زمینهای بایر خود برنامه چند روزه ترتیب میدهند.
علوی با بیان اینکه بهطور کلی مجلس دید مطلوبی به این طرح ندارد، تصریح کرد: البته اگر بتوانیم آمار دقیقی از اموال نهادها داشته باشیم، میتوانیم در عرصه شفافسازی گامهای مطلوبتریبرداریم. نایبرییس کمیسیون عمران مجلس گفت: ازآنجاییکه بیشتر زمینهای نهادها در مناطق گران قیمت کلانشهرها قرار دارد این پیشنهاد کارایی مطلوبی برای اقشار کمدرآمد ندارد.
وی با بیان اینکه این مناطق مناسب واحدهای لوکس و متراژ بالاست، گفت: در حال حاضر بخش اعظمی از شهروندان نیازمند خانههای 60 تا 70 هستند و این خانهها سنخیتی با نیاز این اقشار ندارد. و اگر به گفته این مقام اگر این واحدها در بافتهای فرسوده هم اعمال شود بافتهای فرسوده شمال شهر برای خانهدار کردن مردم مناسب نیست.
نایبرییس کمیسیون عمران مجلس با ارائه پیشنهادی در خصوص این گفته مسوول گفت: وزارت راه و شهرسازی میتواند با کسب این زمینها و فروش آن با قیمت مناسب برای شهروندان در بخشهای مختلف واحدهای مناسب بسازد.
سهم زمین از قیمت ملک
به گفته علی قائدی کارشناس مسکن یکی از موارد مهم و تاثیرگذار در افزایش قیمت ساختوساز مربوط به قیمت زمین است. بهطور کلی بر اساس آمارهای کسبشده حدود 60 درصد قیمت یک ملک متعلق به قیمت زمین بوده و متاسفانه نرخ این نهاده ساختمانی در طی سالهای اخیر با رشد قابل توجهی روبهرو شده است. قائدی افزود: استفاده از زمینهای دولتی در بافتهای فرسوده و مناطق ارزانقیمت شهری میتواند نقش موثری در کاهش قیمتها داشته باشد. وی با بیان اینکه افزایش ساختوساز میتواند در ایجاد اشتغال و سرمایهگذاری موثر باشد، افزود: در حال حاضر یکی از اولویتهای اصلی دولت تامین مسکن برای اقشار کمدرآمد است. بنابراین باید این نواحی به سمت کاربریهایی سوق داده شود که بتواند در خانهدار کردن اقشار ضعیف جامعه کاربرد داشته باشد.
قائدی افزود: مشکل اساسی در موضوع اخذ زمینهای بایر ازنهادهای متعدد زمینهای گران قیمت و شمال شهر کلانشهرهاست که این مورد باید به شیوه صحیحی رفعورجوع شود.
این کارشناس بازار مسکن با اشاره به اینکه با فروش زمینهای گران میتواند هزینههای زیرساختی و روساختی مناطق پایینشهر را حل کرد، گفت: براساس پهنهبندی شهرها هر زمین بایر یک نوع کاربری دارد. اگر کاربریهای زمینهای اخذشده در مناطق گران قیمت فضای عمومی باشد میتوان این فضاها را به سرمایهگذارانی اختصاص داد که از آن به صورت عمومی بهرهبرداری کنند. و اگر این پهنهها به صورت مسکونی یا تجاری باشد باید دقت شود در مناطق مذکور خانههای لوکس یا مال ساخته نشود، زیرا یکی از معضلات کنونی کلانشهرها تراکم است. همچنین به علت رکود خریدوفروش هزینههای اعمالشده در این دو فاز به نوعی هدر رفت سرمایههای کشور محسوب میشود و از آنجایی که بخش اعظمی از مصالح ساختمانی ساختوسازها در مناطق گران کلانشهرها وارداتی است باعث خروج ارزان کشور میشود.
وی گفت: از آنجایی که ساخت مسکن ارزان قیمت اولویت کنونی دولت دوازدهم است، مطمئنا مبانی در نظر گرفته خواهد شد که این طرح به انحراف کشیده نشود.