بازار جهانی «مال»ها - مجتمعهای تجاری چندمنظوره - تحتتاثیر تحول در سبک خرید، عصر رونق فروش را پشتسر گذاشته و وارد سراشیبی سقوط شده است. نتایج دو مطالعه بینالمللی و شهرسازی نشان میدهد در آمریکا، هشدارهای سه سال پیش درباره سرنوشت تلخ «مال»ها، به شکل «تعطیلی» یا تبدیل این مراکز به «انبار کالا» بروز پیدا کرده و تا ۲۰۲۲، از هر ۴ «مال»، یکی از صحنه تجارت خارج میشود. رقیب مجازی «مال»ها، سرمایهگذاریهای انجام شده در تهران را تهدید میکند. یک نسخه برای مقابله با مرگ تدریجی این بازار وجود دارد.
پایان جهانی عصر «مال»ها نمایی از یک مال متروک در اوهایوی آمریکا
حرکت «مال»سازها در تهران خلاف جهت تحولات جهانی بازار مجتمعهای تجاری، سرنوشت ساختوساز فلهای برجهای چند منظوره در شمال و غرب پایتخت را با خطر «ورشکستگی» سرمایهگذاران روبهرو کرده است.
نتایج دو بررسی از سوی گروه اقتصاد بینالملل «دنیای اقتصاد» و یک پژوهشگر شهر و معماری درباره موقعیت جدید «مال»ها در جهان و اوضاع وخیم این مراکز در تهران حاکی است: بازار مجتمعهای تجاری چندمنظوره و مراکز بزرگ فروش کالا در دنیا، با پشتسر گذاشتن دوران «شکوفایی» و «اوج رونق» مراجعه خریدار و بازدیدکننده، مدتی است وارد عصر «زوال» و «مرگ تدریجی» فروش سنتی شدهاند اما در پایتخت، حجم قابل توجهی از همین مراکز (بیش از ۵۰ برج)، تازه در مراحل پایانی ساخت و تکمیل برای شروع فعالیت هستند. سه سال پیش درست در اوج «مال»سازیهای سریالی در تهران (سرمایهگذاران هیجانی از روی دست همدیگر)، یک هشدار سراسری در آمریکا –بورس قدیمی فروشگاههای زنجیرهای و مراکز تجاری چندمنظوره- از «آغاز سراشیبی سقوط تجارت با مالها» خبر داد.
سال ۲۰۱۴ کارشناسان شهرسازی و دلالان ملک در آمریکا با رویت اولیه «رقبای مجازی» مراکز تجاری، پیشبینی کردند: ۱۵ درصد «مال»ها طی ۱۰ سال، «تعطیل» یا «تبدیل به انبار» میشوند.
مشاهدات تازه در این کشور اما سرعت انقراض «مال»ها بهدلیل تعطیلی یکسری از فروشگاههای زنجیرهای در ورودی مجتمعهای تجاری را به مراتب بیشتر از پیشبینیهای قبلی نشان میدهد. مطابق آخرین برآوردها تا ۵ سال آینده، از هر ۴ «مال» در آمریکا، یکی تعطیل میشود. عصر «مال»ها، در عمده کشورها به پایان رسیده است.
در تهران مراکز تجاری چند منظوره (شبه مال) به عنوان نوعی از فضای عمومی –فضای بسته- طی سالهای اخیر دو نیاز پایتختنشینها شامل «خرید» و «گذراندن اوقات فراغت» را توانست در غیاب فضاهای باز شهری کارآمد در این کلانشهر، تا حدودی پوشش دهد.
اما اکنون رقیب مجازی «مال»ها، میزان مراجعه به مراکز تجاری در حال بهرهبرداری را در تهران به شدت کاهش داده است. مطالعات نشان میدهد، تحت تاثیر نفوذ شبکههای مجازی (تلگرام و اینستاگرام) به روابط اجتماعی افراد، بخشی از نیاز پایتختنشینها (دیدن و دیده شدن) که تا پیش از این با مراجعه به این مراکز پاسخ داده میشد، به طریق دیگر در حال تامین است.
«فروشهای اینترنتی» به عنوان رقیب دیگر «مال»ها نیز رکود فروش در این مراکز را سنگینتر کرده است. «مال»سازها در تهران از اوایل سال ۹۰ به شکل گسترده برجسازیهای تجاری در سه منطقه اول تهران و البته منطقه ۲۲ را کلید زدند. آمار رسمی ازتعداد پروانههای ساختمانی صادرشده برای مراکز تجاری وجود ندارد اما گفته میشود در حال حاضر حدود ۲۰۰ «مال» و شبه مال در تهران به شکل فعال، نوساز خالی از تجارت و در حال ساخت، وجود دارد.
کلنگ ساخت عمده این مراکز در زمانی که دنیا علایم سقوط تجارت سنتی را دریافت کرده بود، به زمین زده شد. مطالعه شهری درباره مسیر نجات موقت «مال»ها در تهران از مرگ تدریجی نشان میدهد: سرمایهگذاران و عوامل بهرهبردار، با دو اقدام میتوانند ورشکستگی احتمالی این مراکز را تعلیق کنند. اقدام اول، تغییر معماری این مراکز برای پیوندخوردن با فضای باز شهری و اقدام دوم، اصلاح در عرضه کالاها و خدمات برای فراگیر کردن آنها –قابل استفاده برای همه طبقات اجتماعی- است.
ایرج اسکندری، دبیر شورای سیاست گذاری چهارمین دوسالانه دیوارنگاری گفت: هنرمندانی که در خصوص آثار خود حرف دارند به دنبال تاثیر گذار بودن کارهای هنری خود هستند به همین منظور هم نباید از نقش نقاشی دیواری در شهر غافل شویم.