معاون شهردار تهران از احداث ۲۰ مسجد در سال جاری خبر داد

معمار شهر - به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری تسنیم، حمیدرضا صارمی ضمن گرامیداشت 31 مرداد روز جهانی "مساجد"، با اشاره به احیاء "شورای ساماندهی، توسعه و گسترش مساجد" در دوره ششم گفت: شورای اسلامی شهر تهران در سال 1394، تشکیل "شورای ساماندهی، توسعه و گسترش مساجد" را به تصویب رساند تا ضمن اهتمام برای رفع کمبود مساجد در پایتخت، جانمایی مساجد نیز به نحوی انجام گیرد که همه شهروندان بتوانند با طی مسیر 500 متری به یک مسجد دسترسی داشته باشند.

وی تصریح کرد: این شورا 12 عضو دارد که ریاست آن بر عهده شهردار تهران است و دبیرخانه این شورا در معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تهران مستقر شده تا مصوبات این شورا توسط دبیرخانه عملیاتی شود.از زمان شکل گیری دبیرخانه "شورای ساماندهی، توسعه و گسترش مساجد" تا پایان دوره چهارم مدیریت شهری، اقدامات خوبی در این حوزه صورت گرفت اما پس از آن، این شورا و وظایف آن مورد غفلت قرار گرفت.

صارمی ادامه داد: با روی کار آمدن شورای اسلامی شهر و شهرداری تهران در دوره ششم، "شورای ساماندهی، توسعه و گسترش مساجد" مجددا مورد توجه ویژه اعضای شورای شهر و شهرداری تهران قرار گرفت و اقدامات لازم جهت احیاء آن انجام شد و این شورا با تعیین رئیس دبیرخانه از سوی شهردار تهران، فعالیت خود را مجددا بصورت جدی آغاز کرد.

تابلویی معمارانه از تزئینات/نگاهی بر شاهکار معماری در مسجد سپهسالار

شهر نیوز - مدرسه و مسجد سپهسالار پس از مدرسه چهارباغ اصفهان از بزرگترین و باشکوه‌ترین بناهای مذهبی در ایران به شمار می‌رود.

هنرآنلاین: مسجد و مدرسه عالی سپهسالار از جمله بناهایی است که در استحکام، وسعت فضا و منظره عالی و ساخت، نخستین و بزرگترین مسجد و مدرسه عالی پایتخت به شمار می‌رود که بر اساس اصول مهندسی و معماری بنا شده و از هر نظر تابع الگوهای معماری سنتی ایرانی است.

این بنا حاصل کار، نخستین معمار تحصیل‌کرده ایرانی به نام میرزا مهدی خان شقاقی ملقب به ممتحن الدوله است که پس از اتمام تحصیلات خود از فرانسه به ایران بازگشته بود. مرحوم سپهسالار در نقشه‌کشی، طرز معماری و وضع ساختمان این بنای بزرگ، نقشه بناهای شرقی اسلامی را در نظر داشت، به همین خاطر برخی معتقدند که از نزدیک‌ترین تلفیق‌ها از معماری مساجد استانبول است. ساخت هسته اصلی بنا نزدیک به پنج سال به طول انجامیده و در مدت شش سال، ساخت بنا اتمام یافته است. البته خود سپهسالار، دو سال بعد از شروع احداث بنا درگذشت و پس از مرگ وی تکمیل مجموعه توسط برادرش یحیی خان مشیرالدوله صورت گرفت. محوطه این بنا بدواً به عمق 17 متر حفر شده و شفته‌ریزی محکمی صورت گرفته است. معماری این بنا که شاید بتوان به جرأت آن را آخرین شاهکار معماری ایرانی دانست دارای الگوی چهار ایوانی است.

بنای مسجد و مدرسه عالی در مجموع دارای 8 مناره بلند است که بلندترین آن 37 متر و کوتاه‌ترین آن 25 متر ارتفاع دارد. امتداد نیم استوانه‌ای این مناره‌ها تا کف حیاط می‌رسد و ابتکاری منحصربه فرد را به نمایش می‌گذارد. تمامی مناره‌ها از آجر ساخته شده و پوششی با کاشی کاری بسیار زیبا دارند.

طبق نقشه این مسجد، بنا شش ورودی دارد. ورودی‌های بخش شمالی(که شامل سه ورودی بوده) به علت احداث کتابخانه مجلس، توسط مهندس سیحون در سال 1342هـ . ش مسدود و ارتباط این قسمت از بنا با عمارت(باغ) بهارستان قطع شده است. ورودی جنوبی که هنگام ساخت بنا، در کوچه‌ای شش متری قرار داشته، سردری ساده دارد که به حیاط دارالشفاء گشوده می‌شود که اکنون این فضا به محلی برای پاسخگویی به سؤالات شرعی و دریافت وجوهات شرعیه تبدیل شده است.

نگاهی بر مرمت مسجد کبود تبریز

شهر نیوز - نشست تخصصی مروری بر پژوهش، حفاظت و مرمت "مسجد کبود تبریز در یکصد سال گذشته" برگزار می‌شود.

به نقل از هنرآنلاین: با حمایت دانشکده حفاظت و مرمت دانشکده هنر اصفهان و با هدف بررسی و پژوهش بناهای تاریخی نشست تخصصی مروری بر پژوهش، حفاظت و مرمت "مسجد کبود تبریز در یکصد سال گذشته" برگزار می‌شود.

در این نشست عبدالرحمان وهاب زاده، مدیر پایگاه جهانی شیخ صفی الدین اردبیلی،کارشناس حفاظت آثار تاریخی و سرپرست آثار حفاظت میراث فرهنگی آذربایجان شرقی،عضو شورای حفاظت ابنیه تاریخی و شورای فنی سازمان میراث فرهنگی استان‌های آذربایجان غربی به عنوان سخنران حضور خواهد داشت.

مسجد کبود یا مسجد جهانشاه از مسجدهای تاریخی تبریز مربوط به دوران حکمرانی قراقویونلوها در قرن نهم هجری است. این مسجد طبق کتیبه سردر آن در سال ۸۴۵ هجری شمسی و در زمان سلطان جهانشاه مقتدرترین حکمران سلسله قراقویونلو و به دستور دختر او صالحه خانم بنا شده است. در زلزله سال ۱۱۵۸ شمسی (۱۷۸۰ میلادی) آسیب فراوانی به مسجد وارد آمد و در اثر این زلزله گنبدهای مسجد فرو ریخت.

خرابه‌های مسجد برای بیش از ۱۵۰ سال بدون تعمیر باقی ماند تا آنکه با سال ۱۳۱۸ تعمیرات و دوباره‌سازی مسجد به منظور حفاظت و بازسازی بخش‌های باقی‌مانده شامل طاق‌ها و پایه‌ها آغاز شد. در ۱۳۵۵ کارهای ساختمانی آن به اتمام رسید بازسازی گنبد اصلی و گنبد کوچک با طرح و استادکاری استاد محمدرضا معماران بنام انجام شد.

مسجد کبود با تنوع و ظرافت کاشی‌کاری و انواع خطوط به‌کاررفته در آن و به ویژه به دلیل رنگ لاجوردی کاشی‌کاری‌های معرق آن به "فیروزه اسلام" شهرت یافته‌ و سبک معماری این بنا به شیوه آذری است.

بر اساس این گزارش، حضور برای عموم افراد در این نشست آزاد و رایگان است و علاقه‌مندان می‌توانند سه‌شنبه، ۲۹ آبان ماه ۹۷ از ساعت ۱۶ الی ۱۸ به اصفهان، دانشگاه هنر اصفهان، دانشکده حفاظت و مرمت، سالن دکتر شیرازی مراجعه کنند.

مسجد اورتاکوی، جلوه ای از معماری باشکوه استانبول

مسجد اورتاکوی در استانبول

الی گشت : استانبول یکی از شهرهای توریستی و پایتخت فرهنگی کشور ترکیه به شمار می رود، این شهر سالانه تعداد زیادی مسافر را از طریق خرید بلیط هواپیما یا خرید تور به سمت خود جذب می کنند. این شهر جاذبه های تاریخی و تفریحی بسیاری دارد و همین خود دلیلی است که در بین گردشگران بسیار محبوب باشد.

در این مطلب قصد داریم تا درباره مسجد اورتاکوی در استانبول که یکی از جاذبه های گردشگری و مذهبی این شهر به شمار می رود صحبت کنیم. مسجد اورتاکوی در استانبول یکی از محبوب ترین دیدنی های این شهر است و با توجه به معماری باشکوه و قدمتی که دارد جز اصلی ترین جاذبه های گردشگری این شهر به شمار می رود. برای آشنایی بیشتر با این مسجد در ادامه با ما همراه باشید.

مسجد اورتاکوی در استانبول یکی از محبوب ترین دیدنی های استانبول به شمار می رود و معماری باشکوهی را دارا می باشد. با توجه به قرارگیری این مسجد در کنار تنگه ی بسفر سبب شده تا جذابیت آن صد چندان شود و از آن به عنوان بهشتی برای عکس های یادگاری نام برده شود. برای بازدید مسجد اورتاکوی در استانبول زمان زیادی لازم نداریم اما از حال و هوایی که در اطراف آن وجود دارد قطعا حال بسیار خوشی نسیبتان می شود.

از لحاظ موقعیت قرارگیری مسجد اوتاکوی در استانبول در ناحیه بشیکتاش و در کرانه غربی تنگه بسفر نیز واقع می باشد. در کتب تاریخی نام اصلی این مسجد مسجد بزرگ سلطان عبدالمجید است که به دلیل قرارگیری آن در کنار تنگه بسفر و اسکله ای میدانی شکل به نام اورتاکوی این بر روی آن قرار گرفته است. این مسجد زیبا و با شکور در بین سال های ۱۸۵۴ تا ۱۸۵۶ توسط فردی به نام سلطان عبدالمجید یکم نیز ساخته شده است. سلطان عبدالمجید یکم، سی و یکمین امپراتور عثمانی محسوب می شد و از همین رو نام وی بر روی این مسجد هم قرار گرفته است. معماری مسجد توسط فردی ارمنی به نام گربت امیرا بلیان (Garabet Amira Balyan) و پسرش، نیکوقوس بالیان (Nikoğos Balyan) صورت گرفت. این دو پیشتر، معماری کاخ دلمه‌ باغچه را نیز بر عهده داشتند.

معمار مسجد اوتاکوی در استانبول فردی به نام نیکوقوس بوده وی سبکی که برای ساخت این مسجد در نظر گرفته نئوباروک بوده است. در طول تاریخ مسجد اورتاکوی بارها مورد بازسازی قرار گرفت و آخرین بازسازی  که در این مسجد صورت گرفت سال ۲۰۱۴ بود. در حال حاضر اوتاکوی چهره ی تازه ای دارد که با توجه به موقعیت قرارگیری آن که در کنار تنگه بسفر همچون نگینی در شهر استانبول می درخشد. قابل توجه است که تقابل این مسجد با پل مدرن بسفر که در پس زمینه اش قرار دارد، به خوبی تقابلی از استانبول مدرن و قدیمی را در کنار یکدیگر به تصویر می کشد و فرصت خوبی برای عکاسی به بازدیدکنندگان می دهد.

نماز بر روی فرش ایرانی در یکی از زیباترین مساجد جهان!

تسنیم : توضیحی درباره یکی از زیباترین مساجد جهان می‌دهد و تا دوربین را برای فیلم‌برداری می‌گردانی شروع به اقامه نماز می‌کند، آن هم بر روی فرش ایرانی از دیار بافندگان نیشابور که به نگین مسجد سلطان قابوس مبدل شده است، مسجدی عظیم با کلکسیونی از معماری ایرانی.

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، 1500 کیلومتر آنسوی خاک وطن و در دیار شن‌های روان سرزمین معروف به سوئیس خاورمیانه - مسجدی به عنوان نماد کشور عمان می‌درخشد که به معماری اعتدال گونه در جهان اسلام مشهور است، به طوریکه در ورود به مسجد جامع سلطان قابوس - انواع معماری‌های اسلامی و ایرانی را در باشکوهترین جلوه‌های زیباشناسی خواهید دید.

مسجد جامع سلطان قابوس یکی از زیباترین و جذاب‌ترین مساجد مدرن جهان است و در این مسجد می‌توان ترکیبی از سبک‌های معماری اسلامی، خاورمیانه و عمان را مشاهده کرد، عبدالحسین خدری ـ سفیر گردشگری ایران و نماینده اطلاع‌رسانی گردشگری کشورمان در عمان به تسنیم می‌گوید: در مسجد سلطان قابوس معماری ستونها از معماری سبک مصر گرفته شده است، همچنین بخشی از سقف‌های مسجد از معماری مراکش است و به کاشی‌های ایرانی و معرفی سبک‌های معماری حجازی، ایلخانی، صفوی و در مجموعه ایرانی اسلامی پرداخته شده است.

وی در توضیح چرایی وجود این تعداد سبک های معماری در مسجد جامع سلطان قابوس تصریح میکند: به این علت که سلطان قابوس برای ساخت و مرمت این مسجد از معماران بزرگ دنیا درخواست و فراخوان زده شد که از مهمترین معماری این مسجد عظیم و زیبا می‌توان به محراب آن اشاره کرد که کار یک معمار ایرانی است.

گردشگری تاریخی و مذهبی تهران در انحصار شهرری

 

عضو هیئت رئیسه و رئیس کمیته شهرسازی شورای اسلامی شهر تهران، گفت: گردشگری تاریخی و مذهبی تهران در انحصار منطقه 20 است.

به گزارش خبرگزاری فارس از شهرری، زهرا نژاد بهرام عضو هیئت رئیسه و رئیس کمیته شهرسازی شورای اسلامی شهر تهران به همراه شهردار و مدیران ارشد منطقه و تعدادی از شورایاران از محدوده بافت فرسوده محله‌های جوانمرد قصاب، ملک آباد، هاشم آباد و نفرآباد بازدید کردند و موانع تخریب و نوسازی این موقعیت‌ها را مورد بررسی قرار دادند.

نژاد بهرام در جلسه هم اندیشی این برنامه با اشاره به اینکه عزم دولت، شورا و شهرداری بر نوسازی بافت فرسوده است و این مهم در مدیریت شهری مناطق نیز بایستی اولویت اول قرار گیرد، گفت: منطقه 20 از مناطق ویژه تهران است و تا پایان سال شیرازه‌های اصلی نوسازی بافت فرسوده، موانع احتمالی تخریب و نوسازی و پروژه‌های محرک توسعه بایستی تعریف شود و سال 98 به فاز اجرا اختصاص یابد.

وی چشم انداز منطقه 20 را گردشگری انتخاب کرد و افزود: منطقه 20 دارای موقعیت‌های خاص از لحاظ آثار تاریخی و موقعیت‌های مذهبی هست به همین دلیل تنها مقصد برای گردشگری تاریخی و مذهبی تهران محسوب می‌شود و این مهم در انحصار شهرری است.

رئیس کمیته شهرسازی شورای اسلامی شهر تهران هوشمند سازی را لازمه جهانی شدن هر شهری دانست و گفت: ارائه خدمات آنلاین به شهروندان و فراهم آوردن بستر فعالیت‌های اینترنتی مقدمه هوشمند سازی شهر است که منطقه 20 می‌تواند به الگوی مناسبی برای شهر هوشمند تبدیل شود.

 

کابل‌های فشارقوی ملک آباد دفن می‌شوند

نژاد بهرام در خصوص وجود دکل‌های برق فشار قوی در ملک آباد نیز گفت: این مشکل با مشارکت مالکان حل می‌شود و دفاتر توسعه و نوسازی با همراهی شورایاران بایستی مشارکت پذیری شهروندان این محدوده را تقویت کنند تا با کمک آنها بستر دفن کابل‌ها فراهم شود.

عضو هیئت رئیسه شورای اسلامی شهر تهران علاوه بر تسریع در نوسازی بافت فرسوده، بررسی و رسیدگی به آلودگی‌های ناشی از پایانه‌های شهرری و گود ضایعات محمودآباد را نیز در دستور کار مدیریت شهری منطقه 20 قرار داد.

فرهاد افشار شهردار منطقه 20 به شعار "ری شهر ایرانی اسلامی پیشرو" اشاره کرد و گفت: شهرری قابلیت تبدیل شدن به مقصد سفرهای گردشگری تاریخی و مذهبی را دارد و تمامی برنامه‌های عملیاتی و طرح‌های شهری با این رویکرد طراحی و اجرا خواهد شد.

 

شهرری، پیشرو در شهر ایرانی اسلامی می‌شود

شهردار منطقه 20 توسعه اقتصادی را رمز توسعه شهرری برشمرد و افزود: وجود 180 هکتار حریم پیرامون ری، پتانسیل عظیمی است که ضمن حفاظت از آن قابلیت توسعه گردشگری و فضاهای تفریحی را دارد.

وی با اشاره به اینکه موقعیت‌های خاص منطقه 20 که قابلیت گردشگری دارد شناسایی شده‌اند، ادامه داد: کارخانه سیمان تهران به عنوان موزه صنعت می‌تواند نقطه شروع گردشگری آثار تاریخی شهرری قرار بگیرد و این نقطه شروع به اندازه آثار تاریخی و باستانی شهرری دارای جاذبه توریستی و ویژگی‌های منحصر به فرد است.

افشار در خصوص تقویت آیتم اسلامی شعار "ری شهر ایرانی اسلامی پیش رو" نیز گفت: از لحاظ کالبدی محورهای اصلی منتهی به حرم حضرت عبدالعظیم(ع) و بقعه‌های متبرکه مزین به نمادها و طرح‌های اسلامی می‌شود و از لحاظ مفهومی نیز با بهبود وضعیت اقتصادی رفتارهای انسانی و اخلاقی در بین شهروندان بیش از پیش تقویت خواهد شد.

بر اساس این گزارش زیارت حرم حضرت عبدالعظیم حسنی(ع)، گفت‌وگوی چهره به چهره با شهروندان، بازدید از تکیه 300 ساله نفرآباد از دیگر حاشیه‌های برنامه بازدید عضو هیئت رئیسه شورای اسلامی شهر تهران و هیئت همراه از محدوده بافت فرسوده منطقه 20 بود.

روحانیت از جنس مدرنیته و نور / نگاهی به مسجد معاصر دبی !

طراحی مسجد معاصر دبی با تاثیرپذیری از ماهیت نور، توسط استودیو طراحی QASTIC ارائه شده است و یک نقطه نمادین و محوری در بندر این شهر به شمار می‌رود.

 طراحی مسجد معاصر دبی با دو طبقه اصلی که به ضلع جنوبی غربی امتداد یافته، فضای قبله را با پیچشی مکعبی و مرتفع برجسته کرده است. زمانی که مسلمانان در حال برگذاری امور مذهبی خود هستند، مسیر جهت گیری قبله مسجد به واسطه خاصیت هندسی خود، جنبشی از نور و سایه را در داخل مهیا می‌کند. دلیل شکل گیری قبله به این شیوه،افزایش حس معنوی فضا بوده است.

طرح پیشنهادی استودیو QASTIC با هدف تعریف مجدد یک ساختمان مذهبی معاصر در یک نقطه کانونی در شهر بوده است. به واسطه استفاده از نور جنوب غرب به عنوان یکی از ابزارهای طراحی، ارتباط فضایی ساختمان بین منطقه نماز خواندن، طبقات بالا، منطقه سرویس و خدمات به یک هارمونی پویایی رسیده‌اند. قالب مفهومی سیر حرکتی نور، کانسپت شکل‌گیری پروژه بوده که یک حجم موجی شکل را از روی زمین بلند کرده و به سمت نقطه کانونی قبله مکعبی امتداد یافته است.

عرصه‌های دیگر مسجد شامل کاربری‌هایی همچون: فضاهای فرهنگی، حوزه‌های خدماتی است.عرصه وضوخانه در محور اصلی مسجد تعبیه شده تا از محور نورگیر ساختمان بهره ببرد. مسیر قرارگیری قبله کمک کرده تا یک گذر نرم و صاف در محور اصلی ساختمان مسجد خلق شود و سیرکولاسیون استانداردی برای 10  هزار نمازگذار ارائه دهد. 

بی توجهی به معماری اصیل ایرانی-اسلامی در ساخت مساجد پایتخت

افزایش تعداد مساجد در برخی از محله ها و مناطق شهر تهران به دلیل تجمع قومیت های فراوان و تمایل آنها به ساخت مسجد مختص به خود باعث شده تا توزیع این مراکز دینی و فرهنگی در شهر تهران مناسب و عادلانه نباشد. از سوی دیگر با توجه به اینکه در معماری ایرانی و اسلامی، مسجد محور شکل گیری شهرها و سکونتگاه های انسانی است، اما در طول 4 دهه اخیر به دلیل عدم نظارت کافی روی مراحل ساخت مساجد پایتخت با توجه به الگوی معماری خاصی که دارند، شاهد ظهور این مراکز بدون رعایت استانداردها هستیم که اکنون مدیرکل معماری و ساختمان شهرداری تهران از برنامه ریزی معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تهران از ساماندهی کالبدی ایرانی اسلامی مساجد در پایتخت خبر می دهد.

به گزارش تیتر شهر: بانک اطلاعات مساجد شهر تهران برای سال گذشته نشان می دهد در پایتخت 1899 مسجد از گذشته تا کنون ساخته و به بهره برداری رسیده است. این در حالی است که همچنان 146 مسجد در حال ساخت و نوسازی، 27 مسجد نیمه کاره و 178 مسجد نیز نیازمند تخریب و نوسازی است.

این در حالی است که براساس همین بانک آماری بیشترین تعداد مساجد در منطقه 12 قرار دارد. در مواقع 12.75 درصد از مجموع آمار مساجد شهر تهران در قلب تاریخی طهران قرار گرفته است. این در حالی است که منطقه 22 کمترین تعداد مسجد را دارد به گونه ای که از کل آمار مساجد شهر تهران تنها 1.63 درصد در این محدوده واقع شده است.

از سوی دیگر با توجه به اینکه سرانه کاربری مذهبی معادل 0.21 متر مربع ، بعنوان معیار قرار گرفته است، در وضع موجود بالاترین سرانه متعلق به منطقه 12 به میزان 0.74 و پایین ترین سرانه متعلق به منطقه 8 و 13 به میزان 0.08 است.

آنطور که مدیرکل معماری و ساختمان شهرداری تهران عنوان کرده است، معاونت شهرسازی و معماری برنامه ریزی مفصلی در زمینه ساماندهی کالبدی مساجد به عنوان الگوی های شاخص معماری ایرانی - اسلامی در پایتخت دارد.

به اعتقاد سید حمید موسوی؛ مساجد در تاریخ کشور ما همواره از جایگاهی مهمی در زمینه های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و کالبدی برخوردار بوده‌اند و همواره به عنوان یک عنصر شهری تأثیرگذار در فضای شهری و نقطه عطف سیما و منظر شهری به شمار می‌رفته‌اند.

 

به بهانه سالروز درگذشت استاد معماری ایران که نامش با گنبد و گلدسته 843 مسجد گره خورده است!

چای روضه‌ای که «لرزاده» را «معمار محراب‌ها» کرد

با طراحی و معماری مسجد اعظم قم و آرامگاه فردوسی، مرمت عمارت محروقه مجلس شورای ملی و طراحی 843 مسجد، مشهورترین چهره معاصر عالم معماری ایران است اما شاید کمتر کسی بداند راز این نام بلند، در ارادت و ادب مرحوم استاد «حسین لرزاده» نسبت به خاندان اهل بیت (ع) نهفته است.

فارس پلاس؛ مریم شریفی: راست گفته‌اند انسان‌ها فقط یک بار زندگی نمی‌کنند و قصه هیچ آدمی زیر این گنبد دوار با مرگ ظاهری‌اش به سر نمی‌رسد. راست گفته‌اند هر انسانی با هرآنچه از تلخ و شیرین در عمر کوتاهش در این دنیا از خود برجا گذاشته، تا سال‌ها و حتی قرن‌ها بعد زنده می‌ماند. همین امروز اگر سری به مسجد سجاد (ع) در خیابان جمهوری بزنید و با چشم دل به تماشای آن کاسه‌های مسحورکننده در سقف مسجد بنشینید و گوش دل تیز کنید، زمزمه‌های اوستای معمار را وقتی آن گره و نقش و پیچ‌وتاب‌های چشم‌نواز را اجرا می‌کرده، می‌شنوید و با او هم‌داستان می‌شوید، انگار همین حالا مشغول زینت‌بخشیدن به خانه خداست. به قول مهندس «حسین مفید»: «اینجا حس و حال معمار به نمازگزار منتقل می‌شود. یعنی استاد لرزاده اینجا با تو بده بستان دارد، حرف می‌زند. به تو اختیار می‌دهد بروی همان‌جا که حالت خوب است، نمازت را بخوانی. فضا مکالمه دارد با تو. استاد بی‌آنکه دیده شود، با بازی نقش و رنگ، کاری می‌کند که از هر راهی دلت می‌خواهد، بروی.»

اما در آثار مرحوم استاد حسین لرزاده، آنچه جاودانگی می‌بخشد، چیره‌دستی و مهارت صرف معمار در آمیختن طرح و نقش و رنگ نیست. پوسته ظاهری همه این‌ها را که کنار بزنی، به کیمیایی کمیاب می‌رسی که راز طلا شدن همه مس‌هاست. به بهانه چهاردهمین سالگرد درگذشت معمار محراب‌ها، به مرور چند برش از زندگی پربارش می‌پردازیم که نشان می‌دهد لرزاده را باورهای عمیق و ارادت قلبی‌اش به خاندان اهل‌بیت(ع) به چهره فراموش‌نشدنی عرصه معماری و هنر این سرزمین تبدیل کرد.

 

 این پول‌ها شبهه دارد...

درحالی‌که کم‌لطفی گروهی از افراد که به دلیل مشارکت استاد لرزاده در پروژه‌های حکومتی در دوران پهلوی، او را مورد بی‌مهری قرار داده‌اند، به شهادت نزدیکانش، او هیچ‌گاه با رضایت قلبی در چنین پروژه‌هایی مشارکت نکرد. «شهناز لرزاده»، فرزند ششم و دختر چهارم استاد دراین‌باره می‌گوید: «آقا را به‌زور سر کارهای حکومتی بردند و به عنوان معمار استخدام کردند.» اشاره خانم لرزاده به کشمکشی است که بر سر ساخت عمارت کاخ مرمر میان استاد و ماموران حکومتی پیش آمد.

سال 1311 تازه مأموریت لرزاده جوان در طرح ساخت مقبره فردوسی به پایان رسیده‌بود و او از آزمونی که «آندره گُدار» فرانسوی در آن مردود شده‌بود، سربلند بیرون آمده‌بود که یک روز پاسبانی آمد و او را سر ساختمان در حال ساخت کاخ مرمر برد و پیغامی را که به او سپرده‌بودند، خیلی خلاصه به اطلاع اوستای معمار رساند: «یک گنبد می‌خواهیم مثل گنبد شیخ لطف‌الله!» معمار جوان خیال می‌کرد وقتی طفره برود و بگوید: «بلد نیستم»، دست از سرش برمی‌دارند اما وقتی چند روز بعد از طریق مجلس شورای ملی احضار شد، فهمید راه گریزی ندارد. حسین لرزاده به‌ناچار کار ساخت گنبد کاخ مرمر را به دست گرفت و ساخت آن را در سال 1314 به پایان رساند. دختر استاد در ادامه می‌گوید: «آقا به‌اجبار سر کارهای حکومتی رفت اما هیچ وقت پولی را که از آنجا می‌گرفت، خرج زندگی‌مان نمی‌کرد. می‌گفت: این پول‌ها شبهه دارد، نمی‌دانم از کجا آمده.»

محراب‌ها مهم‌ترین بخش از جلوه‌های هنری معماری اسلامی هستند / محراب دروازه ورود اندیشه مؤمن در مسیر رسیدن به خداوند است / تحولات محراب‌های سفالین در تزئینات وابسته به معماری اسلامی ایران

سمیه باقری: کیانوش معتقدی، طراحی و ساخت انواع محراب‌ها را عنصر مهمی در میان تزئینات وابسته به معماری ایران می‌داند و معتقد است محراب‌ها نقشی مهم در تحولات طراحی و کتیبه‌نگاری بناهای مذهبی در ایران داشته‌اند.

 هنرآنلاین، محراب‌ها محور اصلی در ساختار معماری مساجد به شمار می‌روند که در طول تاریخ تغییرات قابل توجهی را در متریال و نوع تزئینات پشت سر گذاشته‌اند. تازه‌ترین کتاب کیانوش معتقدی، پژوهش‌گر هنرهای اسلامی به بررسی سیر تحولات این نمونه‌های جذاب در معماری ایرانی اسلامی پرداخته است. کتاب "محراب‌های سفالین" که به گفته معتقدی نزدیک به ۸ سال برای پژوهش آن وقت صرف شده است، نگاهی کامل به این بخش از معماری دارد. این کتاب مقایسه‌ای جدی بین محراب‌های اولیه تا پایان دوره قاجار انجام داده است، به همین خاطر پژوهش‌گر این کتاب سفرهای متعددی را به بناهای ایران و موزه‌های مختلف دنیا برای به دست آوردن اطلاعات کافی و تصاویر ناب پشت سرگذاشته است.

کتاب محراب‌های سفالین که با حمایت سازمان زیباسازی شهر تهران به دو زبان فارسی و انگلیسی منتشر شده، با استقبال خوبی از سوی مردم فرانسه و دیگر کشورها روبه‌رو شده است، زیرا به گفته کیانوش معتقدی، فرهنگ و تاریخ ایران و معماری اسلامی- ایرانی برای پژوهش‌گران بسیاری از کشورهای دنیا هنوز جذابیت دارد. آنچه می‌خوانید گفت‌وگوی هنرآنلاین با این پژوهش‌گر در زمینه محراب‌های سفالین و سیر تحولات آن در معماری اسلامی است.

 

به عنوان پرسش ابتدایی، لطفاً بفرمایید که چطور شد، به سمت پژوهش در عرصه تزئینات در معماری سوق پیدا کردید؟

من از سال 1380 فعالیت هنری خود را با کسب تجربه در زمینه‌های سفال و سرامیک، خط و تذهیب آغاز و چند نمایشگاه در این زمینه‌ها برپا کردم. به دلیل علاقه زیادی که در سنین جوانی به هنر داشتم، از سال 1389 به شکل جدی فعالیت در زمینه پژوهش هنر را آغاز کردم.  هم اکنون حدود 8 سال است که تمام وقت در این زمینه فعالیت می‌کنم. دو سال پیش به دعوت از موزه لوور پاریس به فرانسه رفتم و حدود سه ماه در لوور به عنوان پژوهش‌گر با پروژه نمایشگاه هنر قاجار در موزه لوور لانس همکاری کردم. همکاری‌هایم چه در داخل و چه خارج از کشور با برخی موزه‌های هنر اسلامی و دانشگاه‌ها همراه بوده و سخنرانی‌ و ورکشاپ‌های مرتبط با هنر ایران در دوران اسلامی در ایران و خارج از کشور برگزار کرده‌ام.

موضوعات پژوهشی در حوزه هنر و معماری ایران را چگونه و با تکیه بر چه نکاتی انتخاب می‌کنید؟

از آنجا که تخصص من در هنرهایی نظیر خوشنویسی، کتاب آرایی و سفال و کاشی است، پژوهش را نیز در همین زمینه‌ها دنبال کردم. به عقیده من هنرمندان هر عرصه‌ هنری، در فضای پژوهش، دریافت بهتری از حیطه کاری خود دارند. تفاوتی که در برخی آثار پژوهش‌گران غربی نسبت به پژوهش‌گران ایرانی وجود دارد، همین امر است که خود پژوهش‌گران با اجرا در کار هنر آشنایی دارند. اما عدم آشنایی سبب شده که فاصله‌ای میان واقعیت خلق اثر و بسیاری از ریزه‌کاری‌ها در روایت تاریخ هنر به وجود آید. البته در ایران توجه به منابع پژوهشی به روز و خارجی در برخی زمینه‌ها کم است. به طور مثال در حوزه کاشی‌کاری ایران، منابع پژوهشی در ایران و حتی در سطوح بین‌المللی بسیار ضعیف هستند و شاید کتاب‌های پژوهشی در این زمینه از تعداد انگشتان دست نیز تجاوز نکند. هرچند در زمینه کتاب‌آرایی ایرانی منابع خوبی در دست است اما  باز هم می‌بینیم که در این زمینه به شکل گزینشی عمل شده است. به طور مثال بیشتر پژوهش‌گران حوزه کتاب‌آرایی بر روی دوره‌های صفویه و تیموریان تأمل می‌کنند در صورتی‌که کتاب‌آرایی دوره ایلخانی و اخیراً دوره قاجار نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده است.

ظاهراً شما در زمینه پژوهش و کتاب‌آرایی تجربه‌های موفقی داشتید؟

در زمینه کتاب آرایی از سری کتاب‌های مجموعه "گلستان هنر" از انتشارات "پیکره"، سه عنوان را بنده انجام دادم. نخستین کتابم مربوط به بررسی زندگی و آثار "خاندان روزبهان شیرازی" و کتاب‌آرایی دوره صفویه و ترکمانان بود. کتاب دیگری درباره زندگی و آثار استاد بیوک احمری از هنرمندان معاصر و فعال در زمینه کتاب‌آرایی، نقاشی و مرمت منتشر کردم. تازه‌ترین پژوهش بنده نیز درباره "خاندان وراق غزنوی" و کتاب‌آرایی ایران در دوره سلجوقی و غزنوی با تکیه بر تحولات خط کوفی پیرآموز بوده است.

چه شد که پس از تجربیات خود در زمینه پژوهش هنر، به سراغ سفال رفتید و در کتاب "محراب‌های سفالین" به این موضوع پرداختید؟

من یک پژوهش‌گر مستقل هستم و همواره تلاش کرده‌ام تجربیات و تازه‌ترین پژوهش‌های داخل و خارج از ایران را مورد توجه قرار دهم. به همین خاطر همواره سعی کرده‌ام،  بیشتر کتاب‌ها، مقالات و کنفرانس‌ها در زمینه پژوهش هنر ایران در دوران اسلامی  را در سراسر جهان رصد کنم، زیرا برخی موضوعات برایم بیشتر جذاب هستند. در بررسی تاریخچه تزئینات وابسته به معماری، موضوع محراب‌ها به عنوان نماد اصلی و محور معماری در مهم‌ترین بناهای اسلامی توجه مرا به خود جلب کرد. جالب است بدانید در طول تاریخ، هنرمندان ایرانی، بیشترین تلاش خود را صرف زیباسازی مساجد می‌کردند و از آنجا که تمام تمرکز نمازگزاران برای حضور در مساجد بر روی محراب‌ها بوده است، ناخودآگاه در ادامه مسیر محراب‌ها تبدیل به مهم‌ترین نقطه معماری در ارائه جلوه‌های هنری با انواع مواد و مصالح شدند.