تجلی مفهوم فرهنگ معماری ایرانی- اسلامی در سیاستگذاری‌های کلان کشور/ تجدیدنظر در ضوابط ساخت و ساز با رویکرد معماری ایرانی- اسلامی

معاون وزیر راه و شهرسازی ضمن اعلام تشکیل شورای اعتلای معماری به منظور تحقق اهداف وزارت راه و شهرسازی در موضوع معماری از تجدید نظر در ضوابط ساخت و ساز با رویکرد معماری ایرانی- اسلامی خبر داد.

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی موضوع معماری و البته معماری ایرانی-اسلامی سالیان متمادی بر روی آن بحث شده و در سیاست‌های مقام معظم رهبری و ریاست‌جمهوری نیز بر آن تاکید فراوان شده است. به همین دلیل به سراغ محمدسعید ایزدی معاون معماری و شهرسازی رفتیم تا مجموعه اقدامات آن معاونت را که مستقیما در سیاستگذاری کلان معماری کشور نقش دارد، جویا شویم.

به گفته ایزدی، معماری ایرانی و معماری ایرانی- اسلامی، سالیان متمادی با انطباقی که بر بوم، اقلیم، فرهنگ، محیط‌زیست و حتی فرهنگ مردم ایران‌زمین داشت، نیازهای مختلف مردم را پاسخگو بود. نیازهایی که در مواقع بحران نیز می‌توانست چاره‌ای برای حل بحران‌های طبیعی باشد.

محمدسعید ایزدی معاون معماری و شهرسازی وزارت راه و شهرسازی در بیان مجموعه سیاستگذاری ها و اقدامات آن معاونت را در رابطه با تحقق معماری ایرانی- اسلامی به خبرنگار پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، گفت: موضوع معماری ایرانی – اسلامی موضوع مهمی است که ما در حوزه معاونت تلاش می‌کنیم ضمن ارایه تعاریف روشن از آن، به برنامه‌های جامعی دست یابیم. در همین راستا نیز در شورای‌عالی شهرسازی و معماری ایران در این رابطه مصوبه‌ای داشتیم.

معاون معماری و شهرسازی با اشاره به این مطلب که موضوع معماری ایرانی- اسلامی در طول دو دهه گذشته، تکرار شده و در سیاست‌های ابلاغی مقام‌معظم رهبری نیز بر آن تاکید شده است، به تاکید شورای‌عالی انقلاب فرهنگی بر این موضوع اشاره کرد و افزود: اهمیت این موضوع به اندازه‌ای است که در شورای‌عالی شهرسازی و معماری ایران در این رابطه مصوبه‌ای اعلام شد. همچنین در قانون و همچنین مصوبات نظام مهندسی، بندی به این موضوع اختصاص یافته است. در عین حال در بسیاری از قوانین و دستورالعمل‌ها تاکید ویژه بر تحقق معماری ایرانی- اسلامی است که نشان از اهمیت موضوع در بین تصمیم‌گیران دارد.

وی با یادآوری این مطلب که به دلیل اهمیت موضوع معماری ایرانی-اسلامی این سیاست، هیچگاه تبدیل به یک دستورالعمل روشن که بتواند مفهوم فوق را تبیین و تفهیم کند، نشد، گفت: به همین دلیل ما در  شورای عالی شهرسازی ومعماری ایران تلاش کردیم تا در وهله نخست، برای روشن کردن این مفهوم به عنوان سیاستی در جهت ارتقای هویت در نظام شهرسازی کشور، مستنداتی تهیه کنیم.

ایزدی افزود: در همین راستا نیز با همکاری شورای‌عالی انقلاب فرهنگی و شورای فرهنگ عمومی، ذیل شورای‌عالی انقلاب فرهنگی، سال گذشته توانستیم مصوبه‌ای را اخذ کنیم که هنوز ابلاغ نشده و مصوبه مناسبی است که به نوعی  دستگاه‌های مختلف را اعم از شورای‌عالی شهرسازی ومعماری و همچنین، شورای عالی انقلاب فرهنگی را موظف به ترغیب، تشویق، ترویج و تبلیغ این اندیشه در سطوح مختلف می‌کند.

معاون وزیر راه و شهرسازی تصریح کرد: شورای فرهنگ عمومی که با دستگاه‌های مختلفی همچون رسانه ملی و سایر حوزه‌های فرهنگی همچون وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و همچنین سایر دستگاه‌ها مرتبط است و می‌تواند اطلاع رسانی و تشریح مناسبی نسبت به این موضوع در سطح جامعه داشته باشد از جمله ارکانی است که در این زمینه خدمات مناسبی می‌تواند ارایه دهد.

این مقام مسئول اعلام کرد: تلاش ما در شورای‌عالی شهرسازی و معماری ایران همواره بر پایه مطالعات بود و طرح‌های مطالعاتی نیز برای ترویج این موضوع داشتیم. اولین گام ما در راستای حفاظت از آنچه بوده که داریم که متاسفانه کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد. در همین راستا نیز سند رویکردهای اصلی حفاظت و احیای محدوده‌های تاریخی- فرهنگی را با همکاری سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری و با مشارکت شرکت بازآفرینی‌شهری تهیه و در جلسه شورای‌عالی شهرسازی و معماری ایران به تصویب رساندیم.

نگاهی به معماری شگفت‌انگیز مسجد وکیل شیراز

مسجد وکیل شیراز از جمله آثاری است که به جرات می‌توان گفت شاهکار هنر اسلامی به شمار می‌رود.

 هنرآنلاین، مسجد وکیل شیراز، اثری تاریخی مربوط به دوره زندیه است که از سال 1311 به ثبت ملی رسیده است. این اثر که در استان فارس قرار دارد، بین حمام وکیل و بازار وکیل احداث شده است. این عمارت زیبا از وسعتی نسبتاً بزرگ برخوردار بوده و به دلیل زیبایی و معماری به کار رفته در آن، یکی از بناهای محبوب و دوست‌داشتنی شهر شیراز است.

در دوران حکومت کریم‌خان زند، مجموعه‌ بناهای ارزشمند و باشکوهی طراحی و ساخته شد که امروزه به عنوان میراثی گران‌بها و قابل توجه نه تنها در سراسر ایران، بلکه در جهان شناخته می‌شود.

مسجد وکیل شیراز با مساحتی بالغ بر ۱۱ هزار متر مربع، ۸۶۶۰ متر زیربنا، معماری کم‌نظیر، حجاری‌های فوق‌العاده و بی‌نظیر، کتیبه‌های منقوش به خطوط نستعلیق، نسخ و ثلث و کاشی‌کاری‌های صورت گرفته در رنگ‌های زیبا و متنوع، زبان هر گردشگر، تاریخ‌شناس و علاقه‌مند به فنون معماری را به تمجید و سپاس از سازندگان و طراحان آن، خواهد گشود. دو لنگه در که در بخش ورودی مسجد تعبیه شده از ارتفاعی بالغ بر ۸ متر و عرضی حدود ۳ متر (برای هر لنگه در)، برخوردار است. ورودی بازار شمشیرگرها نیز در مجاورت این درها قرار دارد. در ورودی به سمت دالانی متشکل از هشت ضلع باز می‌شود که از سقفی زیبا و منقوش به تصاویر کاشی‌کاری شده از گل و بته و عبارت زیبای لااله الاالله به خط کوفی تشکیل شده است.

اما شاید یکی از طرح‌ها و هنرهای معمار و سازندگان این اثر تاریخی که توجه دیگران را به خود جلب کرده‌ است، ۴۸ ستون زیبا و حیرت‌انگیز باشد که ماهرانه و با دقتی بسیار طراحی و ساخته شده است.

سنگ‌کاری‌های (حجاری) صورت گرفته بر این ستون‌ها که علاوه بر بخشیدن شکوه و جلالی تحسین برانگیز، مسئولیت نگهداری سقف شبستان وسیع مسجد را برعهده دارند، در نوع خود جالب و ستودنی است.

 این بنای شگفت‌انگیز تاریخی از در ورودی، دالان، حیاط، شبستان بزرگ، شبستان زمستانی، محراب، منبری ساخته شده از مرمر، حیاط‌خلوت، دو ایوان، طاقی رفیع و با ابهت به نام طاق مروارید و قمست‌های مختلف دیگری تشکیل شده است. بنابر بررسی‌های صورت گرفته توسط معماران و باستان‌شناسان، ابعاد مسجد از قسمت بیرونی، از طولی برابر با ۱۲۰ متر و عرضی بالغ بر ۸۰ متر برخوردار است. همچنین مساحت بخش مربوط به مسجد نیز ۹۶۰۰ متر مربع برآورد شده است.

نشست "نگرشی به دگرگونی‌های معماری و شهرسازی ایران در دوران مدرنیته"

با حمایت دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه هنر نشستی با عنوان "نگرشی به دگرگونی‌های معماری و شهرسازی ایران در دوران مدرنیته" برگزار می‌کند.

 نشست "نگرشی به دگرگونی‌های معماری و شهرسازی ایران در دوران مدرنیته" با حضور دکتر علیرضا مستغنی، دکتر محمدرضا رحیم زاده، دکتر ناصر برک پور و با دبیری دکتر میترا حبیبی برگزار می‌شود.

حضور برای عموم آزاد و رایگان است.

علاقه‌مندان به حضور در این نشست می‌توانند دوشنبه ۲۱ خرداد ۱۳۹۷ از ساعت ۱۰ به دانشکده هنر واقع در خیابان حافظ، خیابان سرهنگ سخایی مراجعه کنند.

 

تخته فولاد اصفهان : مزاری با پیشینه تاریخی و معماری چشم نواز !

همگردی : تخت فولاد اصفهان نام مکانی است پر از مقبره و تکیه های نامی لااقل در جهان اسلام؛ اغلب بناها و مقبره های افراد نامی در این قبرستان یا در میان صحنی قرار گرفته است و یا به دور آن اتاقک و حجره ای ساخته شده است. این مکان مقدس در قسمت جنوب شرقی استان اصفهان قرار گرفته است و در حدود 75 هکتار از اراضی منطقه را نیز به خود اختصاص داده است.. تخت فولاد اصفهان از جنوب به خیابان سعادت آباد، از غرب به خیابان مصلی، از شمال به خیابان میر شهرستان اصفهان و از شرق نیز به خیابان های سجاد و بهار منتهی می شود.

تخت فولاد اصفهان از گذشته حائز اهمیت و پرفراز و نشیبی برخوردار می باشد که شاید بد نباشد با هم در ادامه این مطلب همراه شویم تا با معرفی تخت فولاد اصفهان، قدری بیشتر ما را با معماری تکیه های تخت فولاد اصفهان، پیشینه و کاربرد تکیه های تخت فولاد اصفهان که متعدد بودند آن در دوران حکومتی خاندان صفویه و قاجاریه آشنا نماید.

پیشینه تخت فولاد اصفهان

تخت فولاد اصفهان با شماره 1735 درست در تاریخ 26 خرداد سال 1375 به ثبت ملی کشورمان رسید. این بنا پر است از تکیه هایی با مقبره های خانوادگی در وسط و تعدادی حجره در محیط کناری خود که  تکیه های تخت فولاد سبب گشته تا این بنا به یک قبرستان حائز اهمیت در جهان اسلام تبدیل شود. برای آنانی که از معنی تکیه مطلع نیستند باید بگوییم که تکیه در واقع مکانی است که عارفان دینی و عالمان مذهبی در آن مکان زندگی کرده و در همان مکان نیز از دنیا رفته و به خاک سپرده شده اند؛ البته در معانی دیگر به مکان عبادت و سکونت و ریاضت درویشان نیز تکیه گفته می شود که با توجه به نقش اساسی ایران در جریان های اسلامی، در تخت فولاد اصفهان ما بیشتر با تکیه های عارفان و عالمان دینی مواجه می شویم که بسیار مشهور و مطرح بوده اند در روزگاران خویش! البته نباید از معانی مختلف تکیه در کتب برجسته تاریخی نیز غافل شویم که در برخی از انان تکیه را محلی برای عزاداری و سوگواری نامیده اند، در برخی دیگر تکیه را مکانی برای اهل تصوف و عبور و مرور قشر فقیر و تهی دست جامعه می دانند،

در تعدادی دیگر از همین نوشته های تاریخی واژه خانقاه را به عنوان معنی کلمه تکیه به مخاطب معرفی کرده اند و سایر معانی اینچنینی؛ جهانگرد معروف فرانسوی ژان شاردن (Jean Chardin) صراحتا در سفرنامه خود از تکیه های ایرانی به عنوان مکانی مقدس برای تضرع و عبادت به درگاه حق تعالی نام برده است و در کتاب تاریخ کاشان نیز به تیکه عنوان محلی برای فقیران نسبت داده شده است؛ همچنین در نوشته های مهمی همانند اخبارالعباد و البلاد هم از تکیه به عنوان خانقاه نام برده شده است! جالب است بدانید بنابر اظهار نظر تعداد کثیری از مورخان و کارشناسان حوزه های تاریخی، تکیه های تخت فولاد اصفهان ساخته شده در قرن 8 هجری قمری می باشند که در گذشته به انضمام اینکه محل دفن عارفان و عالمان دینی بوده اند، به عنوان محل اسکان درویشان فقیر و بی چیز هم مورد استفاده واقع می شدند.

البته این تنها یک نظر و ادعا می باشد چرا که اسناد و مدارک تاریخی و مستندی در خصوص این اظهار نظر وجود ندارد اما می توان با در نظر گرفتن حجره های مختلفی که برای هر تکیه ساخته شده است، بیان کرد که این ادعا خیلی هم پوچ و خالی از اندیشه نبوده است؛ تکیه های تاریخی این مرز و بوم تنها در تخت فولاد اصفهان خلاصه نمی شوند و می توان در شهری همچون شیراز نیز با تکیه های برجسته ای نظیر: چهل تنان، هفت تنان، شاه داعلی الله مواجه شد. طبق بررسی های صورت گرفته محققان تاریخی در پیشینه تخت فولاد اصفهان به این نتیجه رسیده اند که تعداد بخصوصی از تکیه های تخت فولاد اصفهان در گذشته محل زندگی و آموزش عارفان و عالمان دینی بوده اند که با فرا رسیدن زمان مرگشان، این امکان تغییر کاربری داده و به محل دفنشان نیز تبدیل شده اند و امروزه نیز از کنار هم آمدن این تعداد مقبره و تکیه مهم، تخت فولاد اصفهان در جهان اسلام به عنوان یکی از برجسته ترین قبرستان های تاریخی-اسلامی قلمداد می شود.

بر بلندای بادگیرهای شاخص : هنر معماری بادگیر در ایران ...

ماهنامه اقوام ایرانی - فرنوش روشنی: این مقاله چکیده تحقیقی جامع در مورد بادگیرهای اقلیمی است که ایران پایه گذار فناوری آن بوده است؛ بادگیر از عناصر اصلی در معماری سنتی ایران است که در سکونتگاه هایی با اقلیم گرم و مرطوب و گرم و خشک دیده می شود و در خط آسمان شهرهای کهن ایران به صورت عناصر شاخص عمودی جلوه می کنند. بادگیر متشکل از کانالی عمودی با حفره هایی در قسمت راس است که باد مطلوب را به فضای داخل هدایت می کنند و آسایش حرارتی را فراهم می آورند؛ بادگیر دستیابی به مفهوم تهویه طبیعی را از مدت ها پیش مقدور ساخته است که این ویژگی نشان دهنده قابلیت های انطباق طراحی معماری آن با محیط است؛

در طرح های سنتی که معمولا با محیط انطباق یافته اند، بادگیر عنصری است که بر اساس اصول پایداری و حفظ انرژی عمل می کند. قدمت و پیشینه استفاده از بادگیر در ایران به جهت موقعیت آن در بالاترین بخش بنا که اولین قسمتی است که در معرض تخریب قرار می گیرد نامعلوم مانده است. مدارک و شواهد متون ادبی و تاریخی استفاده از بادگیر را در ایران قبل از اعراف حوزه خلیج فارس با قطعیت نشان می دهد.

مقدمه:

طراحی معماری به عنوان راه حلی که هدف از آن خلق پناهگاهی برای ایمن شدن از گزند عوامل طبیعی باشد، از ابتدای تاریخ مورد توجه بشر بوده است و مردم ایران به ویژه ساکنان اقلیم های گرم مبدع شیوه هایی بوده اند تا با گرمای طاقت فرسا مقابله کنند؛ گرمای طاقت فرسا به ویژه در فلات مرکزی ایران یکی از عواملی است که در صورت فقدان تمهیدات لازم گاه چنان تحمل ناپذیر می شود که جان بسیاری را در معرض خطر قرار می دهد؛ در کتب تاریخی به بعضی شیوه ها اشاره شده که نشانگر تلاش ایرانیان برای آسودن از گرما است.

تهویه طبیعی و بهره گیری از سرمایش غیرمکانیکی در معماری ایران جایگاهی خاص داشته است و بادگیر به عنوان شاخصه معماری ایرانی جهت این امر در سراسر دنیا شهرت غیرقابل انکار دارد بادگیرها از اجزا معماری ایرانی اقلیم های گرم و مرطوب و گرم و خشک می باشند که به صورت نشانه ای عمودی در سیمای فضاهای سکونتی شهرهای قدیمی به چشم می خورند این نشانه ها با وجود منافذی در راس خود باد مطلوب را به فضاهای داخلی بناها هدایت کرده و با پیوند معماری به محیط اطرافش و وارد کردن جریانی پویا و برگرفته از محیط از انرژی پایدار محیط بهره می گیرند.

بادگیر کانالی عمومی است که در پلان با فرم های مربع، مستطیل، هشت ضلعی و یا دایره دیده شده است؛ بادگیر دارای دو بخش می باشد: یکی بخش درونی کانال که از سقف شروع می شود و تا زیرزمین ادامه می یابد و یکی بخش بیرونی که شامل منافذ ورودی باد به داخل است و بر بالای بام قرار می گیرد، بیشتر بادگیرهای ایرانی از چهار جهت، توانایی دریافت باد را دارند اما بادگیرهای یکطرفه، دوطرفه و سه طرفه نیز دیده می شوند.

تأثیر مستقیم نمای ساختمان‌ها بر آرامش روانی افراد/معماری در البرز غربی است!

یک پژوهشگر معماری در استان البرز گفت: نمای یک ساختمان بر هویت و فرهنگ یک جامعه تأثیر می‌گذارد و آرامش روانی افراد را تحت تأثیر مستقیم قرارمی دهد.

رضا پورشکری در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی خبرگزاری فارس استان البرز اظهار کرد: نمای یک ساختمان بر هویت و فرهنگ یک جامعه تأثیر می‌گذارد و آرامش روانی افراد را تحت تأثیر مستقیم قرارمی دهد بنابراین باید کنترل اصولی بر نوع و اجرای نماهای ساختمانی صورت گیرد تا هویت شهر را به‌خوبی بیان کند.

وی ادامه داد: وضعیت نمای ساختمان‌ها تا پیش از دوران قاجار و واردشدن سبک‌های غربی معماری، پیوستگی و زیبایی معماری ایرانی را دارا بود که از اقلیم و طبیعت کشورمان سرچشمه می‌گرفت.

این کارشناس معماری تأکید کرد: امروز غلبه انواع نماهای نامتناسب بافرهنگ کشورمان چهره زیبای شهرهای ایرانی را به‌هم‌ریخته و کار به‌جایی رسیده که معماری انقضا یافته دوره‌ای از تاریخ غرب، امروز به‌عنوان نمای محبوب در بخشی از ساخت‌وسازها استفاده می‌شود.

پورشکری بیان کرد: در استان البرز نیز اکثر نماهای ساختمان‌ها از فرهنگ غربی تبعیت کرده و اکثر نماهای ساختمان در استان شیشه‌ای، فلزی و رومی هستند که نه‌تنها کاربردشان ازنظر فرهنگی توجیه ندارند بلکه ازنظر ویژگی‌های فنی و معماری هم برای کشور و استان ما مناسب نیستند.

وی تصریح کرد: مسئله نما و منظر شهر‌ها در این سال‌ها مورد تأکید مقام معظم رهبری نیز قرار داشته است و ایشان در جمعی از مهندسان فرمودند: «زیبایی یکی از لوازم زندگی انسان است؛ زندگی را آسان و شیرین می‌کند؛ محیط را قابل‌تحمل می‌کند. این‌که انسان وارد خیابانی شود و همه‌ی بناها با انحناها و شکل‌های مناسب و ترکیب‌های زیبا و چشم‌نواز و دلنواز در مقابل او جلوه کنند، این کجا؛ و این‌که انسان وارد خیابانی شود و ساختمان‌های ناهماهنگ، ناجور و تحمیلِ بر زمین و بر محیط طبیعی، جلوی چشم او جلوه کنند، کجا؟ این‌ها باهم تفاوت می‌کند. داخل خانه‌ها و درون محیط‌های عمومی هم همین‌طور. زیبایی، اصل خیلی مهمی در بناست. رعایت شاخص‌های بومی و بخصوص شاخص‌های اسلامی در شهرسازی و خانه‌سازی، بسیار مهم است.»

این کارشناس معماری یادآور شد: معماری همیشه از سبک زندگی تبعیت می‌کند و مردم مهم‌ترین بخش برای تغییر سبک معماری هستند لذا اگر مردم بخواهند تغییر ممکن است، آن‌هم وقتی ارزش‌ها و سبک زندگی آن‌ها به این سبک برگردد.

پورشکری عنوان کرد: معماری ایرانی اسلامی در کشور قدمت دیرینه‌ای دارد و سادگی و مردمی بودن بنا در عین وجود جذابیت‌های بصری، اصلی حیاتی در معماری ایرانی است که متأسفانه با اشاره به آنچه در مورد معماری‌های غربی گفتم در میان بسیاری از معماران این آب‌وخاک مغفول مانده است.

وی در پایان خاطرنشان کرد: نماهای ساختمان بیانگر هویت، تاریخ و میراث آن شهر است بنابراین دقت در طراحی، اجرا و هماهنگی نماهای شهری می‌تواند باعث ارتقاء کیفیت بصری و هویت بخشیدن به شهر شود لذا باید با کمک مردم و معماران سبک معماری ایرانی اسلامی مجدد در کشور و استان احیا شود.

تجلی هنر اسلامی معماری قم درحال مستندسازی است

قم- ایرنا- معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قم گفت: تجلی هنر اسلامی در معماری این استان در حال مستندسازی است تا از این طریق به احیای آن پرداخته شود.

حسن بحرینی روز سه شنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: در این مستند به سه حوزه کتیبه نویسی، استفاده از نقوش اسلامی در معماری اسلامی و ایرانی و کاربردی سازی این هنر پرداخته شده است که به زودی منتشر می شود.
وی گفت: در این مستند به تاریخچه هنراسلامی در استان قم و آثار آن در حرم حضرت معصومه(س) و بقاع متبرک امامزادگان و سایر اماکن با معماری اسلامی خواهیم پرداخت.
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قم اضافه کرد: معرفی کارگاه های هنرمندان در این حوزه و پرداختن به آثار آنها در اماکن مختلف از دیگر بخش های این مستند خواهد بود.
وی حضور هنرمندان شاخص در قم را مورد اشاره قرار داد و گفت: در حال حاضر 200 کارگاه صنایع دستی در حوزه معماری اسلامی و 400 هنرمند صنایع دستی در رشته انگشترسازی در استان مشغول به فعالیت هستند.
وی ادامه داد: همچنین هنرمندان قم در حوزه کتیبه نویسی و نقوش اسلامی در سطح کشور و حتی در عرصه بین المللی شناخته شده هستند و در اماکن مذهبی آثار دست این هنرمندان به یادگار مانده است.
در استان قم چهار هزار و 200 هنرمند صنایع دستی دارای پروانه فعالیت می کنند، 2 هزار و 300 کارگاه هنرهای دستی نیز در استان وجود دارد.
بحرینی با بیان این که احیای هنرهای اسلامی نیازمند فرهنگسازی است گفت: در اسفندماه سال گذشته نخستین نمایشگاه منطقه ای هنرهای اسلامی و صنایع دستی در صحن جامع فاطمی حرم مطهر حضرت معصومه(س) در رشته های تزیینات معماری، کاشی هفت رنگ، آینه کاری، معرق، منبرسازی، حاتم کاری، قلم کاری و سایر هنرهای دستی برپا شد که نقش مهمی در معرفی و احیای این هنر داشت.
وی افزود: این نمایشگاه با محوریت کاربرد صنایع دستی در حوزه فرهنگ اسلامی، کتیبه نگاری در تولید هنرهای دستی و صنایع دستی در تزیینات معماری اسلامی و ایرانی برپا شده بود که مورد توجه علاقه مندان در این رشته ها قرار گرفت.

نمونه ای از پیوند آیین مذهبی و فرهنگ بومی در معماری/ استفاده از مهندسی دقیق توسط معماران ویژگی بارز برکه های باران

در گذشته کمبود آب و نبود امکانات جهت ذخیره سازی و خنک نگه داشتن آب در مناطق کویری باعث شد تا معماران با استفاده از هنرهای بومی منطقه و فرهنگ اسلامی و با در نظر گرفتن تمام شرایط آب و هوایی اقدام به ساخت برکه های باران کنند.

به گزارش شبکه اطلاع رسانی هرمز؛ آب انبار یا برکه ی باران از جمله بناهای تاریخی است که در گذشته علاوه بر نقش مهمی که در تامین آب روزمره افراد داشت، از لحاظ اعتقادی و دینی نیز جایگاه ویژه ای در فرهنگ و تمدن اسلامی مردم ایران داشته است.

گرمای شدید هوا در مناطق کویری جنوب کشور و کمبود امکانات باعث شد تا معماران با بکارگیری مهارت و توان حداکثری خود اقدام به ساخت برکه های باران در نقطه های مرکزی شهر یا روستا کنند که  از فاصله ی دور برای همگان قابل مشاهده بوده  و مردم نیز به راحتی می توانستند به آن دسترسی داشته باشند.

استفاده از هنر بومی و اسلامی و در ساخت برکه های باران

نوع خاص معماری به کار رفته در ساخت آب انبارها حاکی از این است که معماران با دقت و ظرافت خاصی با استفاده از هنر بومی و اسلامی، و در نظر داشتن شرایط آب وهوایی مناطق و همچنین توجه به مناسب سازی فضای داخلی و بیرونی و تهویه مناسب  به منظور جلوگیری از آلودگی آب اقدام به ساخت این بنای کاربردی کرده اند.

سازندگان این بنا که به زیبایی برکه ی باران اهمیت می دادند، در بالای درب ورودی آب انبار اشعاری رابر روی کتیبه ها حک می کردند که شعرها اغلب دارای مضمون های اسلامی و دینی بودند به همین دلیل این بناها توانسته بودند با روحیات و اعتقادات مردم پیوندی ناگستتنی برقرار کنند.

قسمت های مختلف آب انبار

مخزن یا خزینه که منبعی برای ذخیره آب بوده یکی از قسمت های آب انبار است که جهت جلوگیری از ایجاد فشار بر بدنه آب ابنار در داخل زمین قرار گرفته است و نوع شکل و طریقه ی ساخت آن با توجه به قرارگرفتن در مناطق شهری،روستای و صحرایی متفاوت ساخته شده است. که در نزدیکی مخزن آب انبار نیز، شیر بزرگ مربع شکلی وجود دارد. در دو قسمت پاشیر سکوهایی برای نشستن ساخته شده است؛ تبادل هوا و  انتقال آب نیز از طریق پاشیر صورت می گیرد.

معماری سنتی، حلقه ی مفقود شهرسازی مدرن

امان الله شبانکاره

از زمانی که زندگی اجتماعی بشریت آغاز گردید و مجتمعات انسانی با نام روستا و شهر پدیدار گردید، مکان اسکان و زندگی و شیوه ی بنای آن مورد توجه بوده است. شهرها به عنوان بستری ریشه دار و در ارتباط با زندگی مردم جامعه، نمایانگر تمدن هر ملتی می باشند و در واقع انسان امروزی را با پیشینه و ریشه های فرهنگی خویش آشنا می سازد. معماری کهن سرزمین ایران، زنجیره ای بهم پیوسته از تجربیات و ارزش هایی است که سینه به سینه از هزاران سال پیش تاکنون توسط هنرمندان، معماران و مردم این سرزمین استمرار یافته است. طی این تکامل تدریجی، معماری و شهرسازی ایرانی همواره در تمامی دوران با تکیه بر زیرساخت های فرهنگی، مذهبی، اجتماعی و طبیعی زمان خود شکل گرفته و در نقاط مختلف ایران به دلیل وجود اقوام، مذاهب و اقلیم های گوناگون، انواع مختلف سبک های معماری و شهرسازی به وجود آمده است.

همسازی شهرها، روستاها و بناهای ایرانی در زمان ها و مکان های مختلف با بسترهای اجتماعی، فرهنگی، مذهبی و شهرسازی در مناطق مرکزی و کویری ایران که آیینه ی تمام نمای معماری و شهرسازی اصیل ایرانی هستند بیشترین همسازی را با بسترهای فرهنگی، مذهبی، اجتماعی و طبیعی خود دارند.

ارتباط تنگاتنگ بین معماری و شهر با انسان و طبیعت، نشان از وجود مفاهیم و ویژگی های پایداری در معماری و شهرسازی ایرانی دارد که می تواند الهام بخش معماران معاصر ایرانی و حتی غیرایرانی باشد. این در حالی است که در سطح جهانی، توسعه لجام گسیخته شهرها بر کیفیت زندگی انسان تأثیرات ناخوشایندی ایجاد کرده است. این مسائل موجب می شوند تا توجه به موضوع پایداری در شهرها در رأس امور قرار گیرد..

برای تعریفی کلی از معماری سنتی ایرانی باید گفت که معماری بومی و سنتی ایرانی برای سازگاری یافتن با شرایط اقلیمی متفاوت است و نوآوری و خلاقیت‌ های فراوانی را به کار گرفته است. قنات‌ها، بادگیرها، یخچال‌ها و مخازن‌ های زیرزمینی آب نمونه‌ هایی از معماری پایدار سنتی ایرانی است. از جمله ویژگی‌ های بنیادی معماری ایرانی عبارت است از: برونگرایی، تناسبات همگن، انسان‌ شناسی، تقارن و عدم تقارن، مینیمالیسم. همچنین نور طبیعی به عنوان عامل کلیدی در درک بصری در جهان معماری سنتی ایرانی مورد استفاده قرار گرفته است.

مفاهیمی نظیر سلسله‌ مراتب، مرکزیت، تعادل و ‌وحدت از جنبه‌های کاربردی معماری با نور است و نور استعاره‌ای از آسمان، خورشید، بهشت و حقیقت در این سبک است. در مناطق مرکزی ایران با اقلیم گرم، استخرها و فواره‌ها سبب خنک نگاه داشتن هوا شده است و آب نه‌تنها سبب بازتاب نور شده بلکه به عنوان عنصر تزئینی است که بر روی محورهای بصری تاکید دارد. در معماری مدرن گذشته زیر پا گذاشته می شود، به خصوص سبک های سنتی قبل از انقلاب صنعتی. معماری مدرن به معماری اوایل و اواسط قرن ۲۰ شباهت دارد که ایده آل های عصر ماشینی را در بر می گیر مثل نبود تزئین و زینت، اسکلت های بتنی یا فلزی، سطوح وسیعی از شیشه، نمای ساختمان از گچ کاری سفید یا هر ظاهر مینیمال دیگر و طراحی پلان های سرگشاده.
بنا بر تعاریفی که در سطور بالا ارایه گردید، معماری سنتی، دوری جستن از زندگی ماشینی و استفاده از مصالح بومی منطقه و استفاده از سبک های سنتی مبتنی بر اقلیم منطقه ای می باشد. ساخت و سازهای بی رویه در مناطق شهری و بی توجهی به معماری سنتی سبب شده است تا چهره شهرهای ما دستخوش تغییرات شود.
بر اساس تعریفی که گروتر از متاثر بودن معماری از محیط اطراف به دست داده، نیروهای طبیعی بر نحوه ی شکل گیری سازمان فضایی جامعه مؤثر بوده اند  که موارد زیر را شامل می شوند:
 - خورشید و جهات حرکت و تابش آن در ایام مختلف سال
- باد و جهات حرکت وزش آن در ایام سال
-ارتفاع مکان و چگونگی اتصال ارتفاع با پیرامون، شامل تندی شیب، جلگه ای بودن اراضی و...
- زمین، خاک و جنس و مقاومت پذیری ان برای بارگذاری و کشت که محل استقرار، سکونت و تولید است.
 - آب، میزان آن و مسیر آن در زیر زمین و بر روی زمین و اثر آن بر رطوبت سرزمین که در ترکیب با خورشید، تداوم و تلطیف حیات را در بر دارد.
 - همجواری ها با ویژگی های سرزمین، همجواری با کوه و کویر، رود و دریا، جنگل و بیشه
- میزان بارش باران و برف
-درجه حرارت محیط که تجمیعی است از تابش خورشید، وزش باد، ارتفاع زمین و موقعیت فصول

مدرنیست تا دم دروازه‌های ایران آمد اما برگشت و رفت / تحلیل سیروس باور از معماری مدرن در ایران ...

چهره شاخص معماری ایران معتقد است که مدرنیته نیازمند پیش نیازهایی در عرصه باور و فرهنگ جامعه است.

هنرآنلاین، سیروس باور، چهره شناخته شده و هنرمند پیشکسوت عرصه معماری است. او که مدرک دکترای خود را از دانشگاه فلورانس ایتالیا اخذ کرده، کارنامه درخشانی را در فعالیت خود به ثبت رسانده است. این معمار در 5 کنکور ملی برزیل شرکت و در سه کنکور تقدیر شد و در یک اتفاق جالب به دعوت رئیس جمهور بورکینافاسو به همراهی فرخ باور به آنجا سفر کرد و در مدت 20 روز طرح‌های مسکن و شهرسازی را برای آن‌ها پیاده کرد. سیروس باور یکی از انگشت‌شمار افرادی است که هم در پژوهش و هم در گسترش دانش معماری و شهرسازی معاصر ایران به جدیت کوشش کرده است.

طرح و اجرای چند خانه مسکونی در شهر پیانو (ایتالیا)، طرح مرکز فرهنگی ـ اجتماعی اسلامی مسجد در شهر رسیف (برزیل)، طرح ساختمان حسابداری در شهر برزیلیا (برزیل) و طرح ساختمان تجاری در شهر سن پائولو نیز از جمله رویدادهای حرفه‌ای زندگی دکتر باور در همان سال‌های اقامت خارج از کشور به شمار می‌رود.

ترجمه کتاب "تاریخ معماری مدرن" نوشته پروفسور "بنه وولو" حاصل همین سال‌هاست که این معلم معماری و شهرسازی به دلیل کمبود کتاب در زمینه تدریس خود انجام می‌دهد، کتابی که بعدها پایه درس معماری مدرن در اروپا می‌شود. او همچنین تألیف کتاب "تاریخ معماری معاصر ایران" را در کارنامه خود دارد. طرح جامع نمایشگاه بین‌المللی تهران و مطالعات و تحقیقات برای پارک ـ موزه نفت در مسجد سلیمان از کارهایی است که وی به همراهی فرخ باور اجرا کرده است. باور معتقد است که برای مدرن شدن معماری، جامعه‌ای مدرن نیاز است که ما هنوز به آن دست نیافته‌ایم. آنچه می‌خوانید گفت‌وگوی هنرآنلاین با این چهره پیشکسوت معماری است.

 

آزادگی اصل نخست معماری است

جناب باور، شما در فلورانس تحصیل کرده‌اید و طبیعتاً معماری دنیا و تفاوت‌های آن را به خوبی می‌شناسید. در چنین شرایطی چطور توانستید آموخته‌هایی که از اروپا کسب کرده بودید را به ایران وارد کنید و با سلیقه یک ایرانی تطبیق بدهید؟

من قبل از این‌که به ایتالیا بروم، در دانشکده هنرهای زیبا تحصیل کردم. یعنی هم با معماری معاصر خودمان و هم با معماری خارج از ایران آشنایی دارم. البته یک دوره شهرسازی را هم در انگلستان گذراندم. مدتی هم در برزیل زندگی کردم. در نتیجه آن‌چه که من در زمینه معماری می‌دانم، منحصر و مختص به یک سرزمین خاص نیست، بلکه مربوط به فرهنگ‌ها، نژادها و روش‌های زندگی مختلف می‌شود. این روند، با کسی که شروع آشنایی و شناختش با معماری در خارج از ایران است و بعد به ایران آمده و شروع به کار یا آموزش معماری کرده، متفاوت است. کسی که معماری را ابتدا در خارج از کشور دیده و بعد وارد ایران شده است با معماری ایرانی آشنایی ندارد.

معماری گذشته ایران با روحیه ایرانی‌ها تطابق زیادی داشت ولی آیا معماران مدرن هم توانسته‌اند سلیقه، ذائقه و نیاز مردم ایران را شناسایی کنند و معماری مدرن را در ایران بر اساس ذائقه مردم پیش ببرند؟

شاید به طور دقیق نتوانم به سؤال شما پاسخ بدهم زیرا بسیار گسترده است. معماری همواره با طرز تفکر و روش زندگی یک جامعه همراه است. به این معنا که طرز تفکر و روش زندگی یک جامعه به هر شکل و صورتی که باشد، معماری هم سعی می‌کند فضاهایی را به وجود بیاورد که برای آن روش زندگی مفید است. روش زندگی ما پس از انقلاب بسیار تغییر پیدا کرد. ما واژه‌ای داریم به نام معماری و آزادگی. شما هر چیزی را که محدود کنید، خلاقیت‌ها از بین می‌رود. محدودیت همه چیز را تحت شعاع خودش قرار می‌دهد. امروز همه چیز ما در یک حلقه بسته قرار گرفته و از این حلقه تجاوز نمی‌کند. حالا شما در این حلقه بسته چه معماری‌ای می‌خواهید به وجود بیاورید؟