مطالعه لرزهخیزی تاریخی کوههای البرز قبل از ۱۹۰۰ میلادی نشان میدهد که بیشتر نواحی آن چندین بار ویران شدهاند. برای توصیف زمینلرزههای رخ داده در گستره تهران در دو بازه زمانی مربوط به زمینلرزههای تاریخی و دستگاهی (زلزلههایی که با دستگاههای لرزهنگاری به ثبت رسیدهاند) به توضیح مختصری میپردازیم. بیگمان شناخت این رخدادها خود اطلاعات گرانبهایی است که در مطالعات برآورد خطر زمینلرزه نقش بسزایی دارند.
زمینلرزههای تاریخی : شناخت ما از زمینلرزههای پیش از سده بیستم منحصر به کتابهای تاریخی است. به همین دلیل این دادهها از نظر محل رویداد، شدت و بزرگی دارای دقت زیادی نیست ولی میتواند سیمای لرزهخیزی منطقه را نشان دهد. سندهای تاریخی نشان میدهد که شهر ری بزرگترین شهر نزدیک تهران کنونی بوده و پیش از گسترش تهران بارها با زمینلرزههای ویرانگر تخریب شده است. از آنجا که فاصله تهران تا ری بسیار اندک بوده و با گسترش تهران ایندو شهر به یکدیگر چسبیدهاند، بررسی زمینلرزههای تاریخی ری و همچنین شهرهای اطراف نظیر طالقان، قزوین، بوئینزهرا، دماوند و...کمک بزرگی به ارزیابی توان لرزهخیزی تهران بزرگ میکند.
زمینلرزههای منطقه دماوند از ۳۸۵۰۰ تا ۱۰۰۰۰ سال پیش: در فازهای آغازین فعالیت آتشفشان کواترنر دماوند، گدازههای آتشفشانی، بندی در دره هراز در شمال خاوری پلور و در دهانه دره لاسم ایجاد کرده و دریاچهای که در پشت این بند بهوجود آمد پس از مدتی با نهشتهها و سالچینههای دریاچهای و آبرفتی پر شد. در بخش شمالی دره لاسم در بریدگی کنار جاده (در محلی که در ۱۰ اردیبهشت ۱۳۶۴ زمین لغزش، دره لاسم را بسته و دریاچه جدیدی بهوجود آورده) در داخل سالچینههای دماوند، دگرریختیهای نهشتههای نرم و چین فرو ریزش در میان دو لایه زیرین و زبرین افقی دیده میشود. سن دقیق این لایه دگرریخته میانسازندی برای ما روشن نیست ولی با توجه به سن ۳۸۵۰۰سال بهدست آمده از دریاچه آتشفشانی بند رودخانههای لار و دلیچای میتوان سن آن را میان ۳۸۵۰۰ تا ۱۰۰۰۰ سال پیش تعیین کرد. وجود لایههای افقی در محل، امکان رویداد زمینلرزه شدیدی را شدت میبخشد.
رویداد بوئین زهرا : بر اساس کاوشهای باستانشناسی در قرهتپه سگزآباد، پهنه بوئین زهرا، در لایه نهم سگزآباد (به سن هزاره سوم قبل از میلاد مسیح) اسکلت تعداد زیادی از جانوران اهلی در کنار یکدیگر دیده میشود که به نظر میرسد بهطور ناگهانی، به هنگام رویداد یک زمینلرزه ویرانگر از میان رفته باشند (معین فر، ۱۳۵۷). این زمینلرزه، دوره تمدن سگزآباد را پایان داده و به احتمال بسیار زمینلرزه ویرانگری بوده است (آمبرسیز و ملویل، ۱۹۸۲).
رویداد ری : قدیمیترین زمینلرزه موجود در کتابهای تاریخی و مربوط به ۳۰۰ سال قبل از میلاد مسیح (واپسین روزهای دوره هخامنشی) است که به موجب آن نزدیک به ۲ هزار آبادی در گستره میان شهر ری و ایوانکی نابود و شهر ری نیز به کلی ویران شده است. شمار دقیق تلفات انسانی این زمینلرزه به درستی روشن نیست ولی به احتمال بسیار، تلفات زیاد و زمینلرزه بزرگ بوده که باعث گسلش سطحی در شهر ری و پیرامون ایوانکی (از شهر ری تا ایوانکی) شده است. این زمینلرزه باید از جمله ویرانکنندهترین زمینلرزههای تاریخ باشد که تاریخنویسان یونان به تشریح آن پرداختهاند. بزرگی این زمینلرزه حدود ۶/ ۷ = MS و شدت آن IO=X تخمین زده شده است (آمبرسیز و ملویل، ۱۹۸۲).