از ثبت جهانی یزد تا تبدیل به مرکز معماری خشتی در جهان !

جوان آنلاین - مریم احمدی : ثبت جهانی شهر تاریخی یزد توسط سازمان یونسکو در چند ماه گذشته، اتفاق خوشایندی است که جاودانگی اولین شهر خشتی جهان با معماری منحصربفردش را نوید می دهد و می تواند رونق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی این شهر را در پی داشته باشد. شهری که به عنوان یک بافت زنده خاص در دل کویر حالا فقط متعلق به ایران نیست و از حقوق جهانی برخودار شده است. حالا در شرایطی که برنامه های استراتژیک برای حفاظت از این شهر در سطح بین المللی در حال تدوین است اخباری از ثبت این معرفی این شهر به عنوان مرکز معماری خشتی در جهان مطرح شده است. موضوعی که می تواند نقطه عطفی در رونق صنعت گردشگری شهر تاریخی یزد محسوب شود.

در کنار تمام مزایای اقتصادی و فرهنگی جهانی شدن شهر یزد، ثبت این منطقه تاریخی با معماری منحصر بفردش می تواند از ساخت و سازهای بی رویه و غیراصولی به عنوان یکی از مهمترین دغدغه های مدیریران شهری در بسیاری از استانها، جلوگیری کند. در حال حاضر بخش اعظمی از مرکز شهر یزد را بافت قدیم با معماری سنتی خشت و گل تشکیل داده و بخش دیگر که به عنوان منطقه توسعه یافته شناخته شده از معماری متفاوتی برخوردار است و پس از ثبت این شهر خشتی مقرر شده معماری های جدید هم با بافت سنتی و خشتی هماهنگ شوند! مسئله ای که می تواند جلوی ساخت و سازهای بی رویه و غیر اصولی در یزد را بگیرد و سیمای این شهر تاریخی را حفظ کند .

حفظ چهره تاریخی شهر

در شرایطی که ضرورت توجه به مقاوم سازی بناها در شهرهای کشور به منظور جلوگیری از بروز خسارات ناشی از حوادث طبیعی در دستور کار مسئولان شهری قرار گرفته است برخی کارشناسان سازه‌های گلی وخشتی یزد توانایی مقابله با زلزله را دارندو می توان از این پس این سبک خانه سازی را تداوم بخشید . عضو کمیسیون عمران مجلس با تایید این موضوع گفت: از آنجا که سازه‌های گلی وخشتی توانایی مقابله با زلزله را دارند به منظور حفظ معماری سنتی این شهر مقرر شده در ساخت ساختمان ها و بناهای جدید در یزد استفاده از آجر،بتون و سیمان منطبق با معماری سنتی باشد و این مصالح بیش از اندازه به کارگرفته نشود. سید ابوالفضل موسوی بیوکی همچنین افزود: سازمان میراث فرهنگی، شهرداری و شورای شهر یزد موظف شده‌اند که ترمیم و نوسازی بناهای خشت و گلی را با نظر کارشناسی و تحت نظارت و در چارچوب ضوابط میراث فرهنگی انجام دهند.

از انجا که مهمترین مسئله در ثبت جهانی هر منطقه و بنا، حفاظت و صیانت از آثار تاریخی است از این رو می توان گفت زنده نگه داشتن بافت زنده و تاریخی شهر یزد و جادوانگی اش یکی از مهمترین مزایای ثبت جهانی این شهر است. با توجه به اهمیتی که اکنون شهر تاریخی یزد در سطح جهانی یافته حفاظت جامع از نخستین شهر تاریخی ایران در فهرست جهانی یونسکو را در اولویت قرار می گیرد و تمامی ساکنان وحتی بخش‌های دولتی و غیردولتی ملزم به حفاظت از بناهای این شهر هستند

کلیسای ننه مریم دومین کلیسای قدیمی جهان!

معماری انجام شده در ساختمان این کلیسای مقدس، به سبک معماری عمارات دوران ساسانیان است و می‌توان قرینه‌سازی زیبا را که در بنای آتشکده‌های ساسانی استفاده شده است، در این کلیسا نیز مشاهده کرد.

به گزارش بلاغ، «کلیسای ننه مریم» ارومیه، میراثی است به جا مانده از آشوریان از تاریخ ایران که به ادعای برخی از باستان‌شناسان دومین کلیسای قدیمی در جهان پس از «کلیسای بیت‌لحم» فلسطین است. به نقل از کجارو استان آذربایجان غربی که بواسطه‌ی تاریخ غنی و آثار تاریخی‌اش در کنار طبیعت زیبا و مثال‌زدنی امروزه به یکی از جاذبه‌های گردشگری در ایران تبدیل شده است، میزبان یکی از کهن‌ترین بنا‌های تاریخ ایران است که تاریخی پرفراز و نشیب را در فصلنامه‌ی خود، ثبت کرده است. بنایی که از ابتدای ساخت ماهیتی مذهبی داشته و امروزه نیز همچنان از آن به عنوان یک مکان مذهبی یاد می‌شود.

کلیسای ننه مریم، نام این اثر تاریخی ایران‌زمین است که در شهرستان ارومیه و در یکی از خیابان‌های این شهرستان به نام «خیابان قدس»، قرار گرفته است. «شرق آشور»، نام امروزی این میراث تاریخی است که در گذشته از آن به نام‌های دیگری همچون «کلیسای حضرت مریم» و «کلیسای مارت مریم» نیز یاد می‌شد.

اعتقاد برخی از باستان‌شناسان و محققان بر این است که کلیسا از کهن‌ترین کلیسا‌های جهان بوده است؛ به‌گونه‌ای که آن را پس از کلیسای «بیت‌لحم» در فلسطین، دومین کلیسای قدیمی جهان دانسته‌اند. البته روایت دیگری نیز این مکان مذهبی را نخستین کلیسای مشرق‌زمین، معرفی کرده است.

قدمت نمای فعلی این بنای مذهبی که به یقین می‌توان آن را از آثار بی‌نظیر تاریخی «آشوریان»، معرفی کرد، با توجه به اظهارات باستان‌شناسان به دوران حکومت ساسانیان بازمی‌گردد؛ این در حالی است که نویسندگان آشوری و مسیحی معتقدند که این کلیسا در بدو ساخت به عنوان آتشکده مورد استفاده قرار گرفته است و روزگاری از معروف‌ترین معبد‌های زرتشتیان محسوب می‌شد. اما زمانیکه زرتشتیان دین مسیح را پذیرفتند، این بنای مذهبی تغییر کاربری داده و آن را به کلیسا تبدیل کردند.

در این مورد روایتی جالب وجود دارد که دانستن آن خالی از لطف نیست. طبق این روایت، در زمان تولد مسیح، سه تن از موبدان زرتشتی در این آتشکده‌ی کهن در حال انجام فرایض دینی خود بوده‌اند که ناگهان متوجه حرکت ستاره‌ای بسیار نورانی شده که به سمت شرق و «اورشلیم»، در حرکت است. آن‌ها این اتفاق را به نشانه‌ی تولد نوزادی که نجات دهنده‌ی ایشان خواهد بود، دانسته و از این رو عازم اورشلیم می‌شوند.

طبق بیانات مورخان مسیحی این سه موبد از اورشلیم به شهر ارومیه امروزی سفر کرده و آتشکده را به کلیسا تبدیل می‌کنند. از آن پس به پیروی از دین مسیح می‌پردازند و تا زمان مرگ در این مکان باقی می‌مانند. گفته می‌شود که این سه تن در کنار کلیسا دفن شده‌اند. جالب است بدانید که این روایت روی سنگ قبر موبد کلیسا حک شده است که تا جنگ جهانی اول در خود توسط قوای روسیه به داخل کلیسا منتقل شد و در همان مکان نگهداری می‌شد؛ اما امروزه این سنگ قبر در موزه کیف قرار دارد.

گوردخمه دیره، صخره ای ترین معماری ایران!

ساختن گوردخمه یکی از رسم و رسومات کهن و باستانی است. در گذشته رسمی بوده که افرادی که می مردند را در حفره های دست کنی در کوه و صخره ها، می گذاشتند. گوردخمه دیره از سرپل ذهاب ۲۴ کیلومتر فاصله دارد و یکی از نمونه های خوب این معماری باستانی می باشد. این گوردخمه حدود ۶ متر و نیم طول دارد و در روستای گلین واقع شده است. در ادامه الی گشت به معرفی این گوردخمه، انواع گوردخمه ها و برخی از جاذبه های دیدنی اطراف سرپل ذهاب می پردازد.

وردخمه دیره ۲۴ کیلومتر از سرپل ذهاب فاصله دارد. زمانی که می خواهید به این روستا بروید، پس آمدن به استان کرمانشاه و باید به سمت دیره حرکت کنید و بعد از ۲۴ کیلومتر به روستای گلین برسید. به سمت این جاذبه که بروید، روی کوه گوردخمه ای را می بینید که شش متر و نیم است و عمقی ۳/۲۰ متری و ارتفاعی حدود ۲/۱۵ متر دارد. به داخل آن که نگاه کنید می توانید دو پله را در انتهای آن که طولی ۱ متر و نیمی دارند، ببینید. علاوه بر آن، دیوار جنوبی گوردخمه دیره صفحه ای تراشیده شده که در آن نقش هایی ایجاد گردد.

به طور کلی گوردخمه ها به سه نوع تقسیم می شوند. این سه عبارتند از: گوردخمه های دوران مادها، هخامنشیان و دوره پس از هخامنشیان. گوردخمه دیره جزو گوردخمه های دوران ماد محسوب می شود که در ادامه ویژگی های گوردخمه های مادی را توضیح می دهیم. البته انواع دیگری دارند که جزیی تر هستند.

مردم محلی اطراف این گوردخمه را به جز دیره به فران کن، تاق فرهاد و یا اتاق فرهاد نیز صدا می زنند اما به طور کل این جاذبه را گوردخمه دیره می نامند.

از "قانلی دالان" تا "سرای مظفریه" در زیباترین معماری بازاری/ بازار سرپوشیده تبریز قطب‌نمای زیبایی‌های تاریخی

زیبایی‌های تبریز محدود به بازار تاریخی این شهر نمی‌شود اما این بازار مسقف رمزآلود معماری چشم‌نوازی را رقم زده است که گزاف نیست بگوییم گردشگران خارجی برای دیدن این زیبایی راهی سفر به این شهر می‌شوند.

گروه اجتماعی آناج: بزرگ‌ترین بازار سرپوشیده جهان؛ به تنهایی یک جمله نیست بلکه نمایشگر تاریخ و تمدن سرزمینی است که مردمانش از چند صد سال پیش رونق اقتصادی را شکل داده‌اند و ساخت چنین بازار باشکوه و زیبایی نشان از رونق اقتصادی آذربایجان از گذشته‌های دور دارد؛ گذشته‌ای که مردمان این خطه به آن افتخار می‌کنند و به برکت همین تجربه و سابقه نیز می‌باشد که آذربایجان یکی از قطب‌های صنعتی و اقتصادی ایران است.

برای سخن گفتن از شکوه و زیبایی بازار سرپوشیده تبریز زبان قاصر است اما نباید بسنده کرد به چندین فیلم کوتاهی که همراه با موسیقی آذربایجان از شبکه‌های تلویزیونی پخش می‌شود زیرا این تصاویر کوتاه حتی گوشه از زیبایی‌های این بازار تو در تو را نشان نمی‌دهد.

بازار تبریز؛ تجسم زیبایی و هنر و زندگی

 به این بازار که قدم بگذارید مغازه‌داران هرکدام سعی کرده‌اند جلوی دکان‌ها را آب و جارو کنند و همین نشاط و شور صبحگاهی انسان را به زندگی امیدوار می‌کند. آدمی مگر چه می‌خواهد از یک صبح خوب به جز دیدن زیبایی‌های شهرش؟بازار تبریز از همان جاهایی است که حتی دیدن معماری‌هایش حال آدم را خوب می‌کند و جالب است که علی‌رغم گسترش بازار تبریز و سربرآوردن انواع پاساژها و مراکز خرید همچنان بازار تبریز همچون نگینی در فعالیت اقتصادی تبریز می‌درخشد و این را به راحتی وقتی از میان جمعیت کثیر دالان‌های این بازار زیبا می‌گذریم می‌توان دریافت.

بازار تبریز از لحاظ کثرت تیمچه‌ها و دالان‌ها قطعا بی‌نظیر می‌باشد و کسانی که نه تنها برای اولین بار بلکه چندمین بار قدم به این بازار زیبا می‌گذارند ممکن است در امتداد این تیمچه‌های قدیمی راه گم کنند اما جای نگرانی نیست زیرا طراحی بی‌نظیر این بازار راه را برای خروج به رغم گم شدن در بازار ایجاد کرده است و اغراق نیست که بازار تبریز اولین جاذبه گردشگری برای مسافران خارجی می‌باشد.

دالان به دالان و تیمچه به تیمچه که عبور می‌کنیم تنوع این بازار گاهی انسان را دچار سرگیجه می‌کند درحالیکه از دالان مخصوص فروش حبوبات می‌گذری اگر مسیرت به سمت کج راست کج کنی می‌توان به بازار سبزی فروش‌ها رسید.

از خیابان دارایی که وارد بازار سرپوشیده تبریز می‌شوی کافیست چشمانت را ببندی و با استشمام عطر دلفریب پرتقال‌های روی چهارچرخ پیرمردها و بوی تند و تیز عطاری‌هایی داخل دالان‌های تودرتوی که تا مغز استخوان نفوذ میکند عطر زندگی را بچشید.

میرزاشفیع؛ تیمچه‌ای برای فروش فرش‌های دستبافت

بانگاهی گذرا به مغازه‌های قدیمی و نیمه تعطیل عصرگاهی بازار جلوتر که می‌روم تیمچه "میرزا شفیع" با چندین پله‌ای که به پایین دارد خودنمایی می‌کند هرچند که از بیرون تیمچه فرش‌های دست‌بافت و خوش‌رنگ به سر هر بیننده‌ای گرفتن عکس یادگاری و لمس این هنر اصیل تبریز خطور می‌کند.

اظهارات عجیب یک مدیرکل/ توسعه به قیمت تخریب میراث فرهنگی؟!

خرم‌آباد- شورای برنامه‌ریزی لرستان این بار شاهد اظهارنظر عجیبی از سوی مدیرکل راه و شهرسازی بود که اگر توسعه بخواهد با این تفکر مسیر خود را طی کند، معلوم نیست تکلیف میراث فرهنگی چه خواهد شد.

به گزارش خبرنگار مهر، موضوع جابه جایی روستای «سرتپه» بخش مرکزی بروجرد به دلیل احداث آزادراه خرم آباد- اراک و عبور این آزاد راه از روستا یکی از موارد مطرح شده در جلسه شورای برنامه ریزی و توسعه لرستان بود.

روستای «سرتپه» بخش مرکزی بروجرد در مسیر آزادراه قرار داشته و ۱۸ خانوار دارد که تملک آن از طریق وزارت راه و شهرسازی انجام شده و نیاز بود که ضرورت جابه جایی آن در شورای برنامه ریزی استان تصویب شود و تامین اعتبارات و احداث زیرساخت های مکان جدید روستا نیز بررسی شود.

ماجرای جابه جایی روستای «سرتپه» بروجرد

علی علیخانی مدیرکل راه و شهرسازی استان لرستان در این رابطه با اشاره به اینکه در واقع بخش عمده ای از زمین ها و قسمتی از خود روستای «سرتپه» در طرح قرار گرفته و بخشی از آن هم در حریم آزادراه بود، گفت: به همین دلیل بحث تملک زمین های روستا مطرح و انجام شد و در نهایت به ضرورت جابه جایی رسیدند.

وی یادآور شد: برای مکان یابی روستا در نقطه ای جدید هم جلساتی برگزار شده است.

نماینده اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری لرستان نیز در این جلسه گفت: یک اثر تاریخی در روستای «سرتپه» داریم و کارهای باستان شناسی آن باید انجام شود.

علیخانی مدیرکل راه و شهرسازی لرستان در واکنش به این اظهار نظر نماینده اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری لرستان گفت: پروژه های ملی وقتی می خواهد مصوبه بگیرد استعلامات مختلف آن انجام می شود، مطالعات زیست محیطی، میراث فرهنگی و ... انجام می شود.

وی با بیان اینکه در زمان اجرا هم به محض اینکه می خواهند از یک منطقه مسکونی یا منابع طبیعی که احساس می کند اثر تاریخی و طبیعی باشد عبور کنند، هماهنگی لازم انجام می گیرد، تصریح کرد: پروژه آزادراه خرم آباد- اراک یک طرح ملی و ابر پروژه ای است که سالیان قبل مطالعات آن انجام شده و استعلامات آن گرفته شده است.

اظهارات عجیب مدیرکل راه و شهرسازی لرستان

علی هادی چگنی رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی لرستان نیز با شنیدن صحبت های دو طرف مسئله اظهار داشت: با توجه به اینکه اگر یک درصد هم احتمال برخورد آزادراه با آن اثر تاریخی را داشته باشیم، موضوع جابه جایی روستای «سرتپه» و اجرای پروژه آزاد راه را مشروط به اخذ استعلام از میراث فرهنگی می کنیم.

این سخنان رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی لرستان واکنش دوباره مدیرکل راه و شهرسازی استان را در پی داشت تا وی در اظهار نظری عجیب اعلام کند: شما فکر کن «کلماکره» در مسیر باشد، مگر می شود پروژه ملی آزادراه تعطیل شود!

چگنی رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی لرستان نیز ضمن نقد نسبت به مدیرکل راه و شهرسازی لرستان گفت: این ادبیات شما درست نیست.

به هر روی در این جلسه جابه جایی روستای «سرتپه» با موافقت اعضای جلسه تصویب شد.

تعطیلی خانه طباطبایی‌ها، مرمت یا فیلمبرداری؟!

خانه طباطبایی‌ها در بافت قدیم شهر کاشان، در خیابان علوی و در محله سلطان امیراحمد قرار دارد که در نیمه دوم قرن ۱۳ هجری قمری توسط حاج سیدجعفر طباطبایی ساخته شد. خانه ای که به واسطۀ شاهکارهای هنر معماری استاد علی مریم و تزیینات شگرفش به عروس خانه های تاریخی شهرت دارد و در فهرست آثار ملی ایران می درخشد.

به گزارش ایمنا، درحال حاضر مقابل درب ورودی خانه طباطبای های کاشان اعلانی نصب شده و بر روی آن به بازدیدکنندگان و علاقمندان اعلام شده است که به دلیل مرمت در این خانه تاریخی، از تاریخ یکم دی ماه تا پایان بهمن ماه ۱۳۹۶ این خانه تعطیل است. این موضوع در حالی اتفاق افتاد که برخی خبرگزاری ها از جمله خبرگزاری میزان، طی گزارشی موضوع مرمت این خانه را علتی دروغین برای بستن خانه طباطبایی ها به روی مردم عنوان کرد و دلیل اصلی تعطیلی خانه طباطبایی ها را فیلمبرداری سریال "بانوی عمارت" برشمرد و از فعالیت آزادنه این گروه فیلمبرداری در عروس خانه های تاریخی ایران خبر داد.

خبرگزاری ایمنا درصدد پیگیری این موضوع برآمد.

فیلمبرداری تا پایان اسفند ادامه دارد/ خانه در حال مرمت است

شهردار شهر کاشان با توجه به اینکه مالکیت خانه طباطبایی ها در اختیار شهرداری کاشان است، در گفت و گو با خبرنگار ایمنا ضمن تأیید تعطیلی خانه طباطبابی به مدت دو ماه، اظهار می کند: قرارداد فیلمبرداری از یک سال قبل منقعد شده و در حال انجام است و هیچ ربطی هم به موضوع تعطیلی خانه طباطبایی ها ندارد، ولی به دلیل ضرورت تعمیر در معابر اصلی و طاق‌هایی که باید تعمیر می‌شده تا امنیت عابرین تأمین شود گفتند که فعلاً در این بنا رفت و آمدی نشود.

سعید ابریشمی راد ادامه می دهد: قرارداد ساخت فیلم "بانوی عمارت" در این خانه از یک سال قبل منعقد شده و همچنان ادامه دارد و فکر می کنم تا اواخر اسفندماه ادامه خواهد داشت.

طرح مرمت به میراث فرهنگی ارایه نشده است

در این ارتباط علی رغم تلاش خبرگزاری ایمنا برای گفت و گو با "محسن جاوری" رییس اداره میراث فرهنگی کاشان، این امکان فراهم نشد، اما وی پیش از این به خبرگزاری میزان اعلام کرده بود "طرحی برا ی مرمت این بنا به میراث فرهنگی ارایه نشده است.

خبرگزاری ایمنا تلاش کرد موضوع را از طریق "مسعود زیارتی" مسئول حوزه میراث فرهنگی این اداره پیگیری کند که او نیز حاضر به پاسخگویی نشد و خبرنگار ایمنا را به "مرتضی احمدی نجات" مسئول روابط عمومی اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کاشان ارجاع داد.

احیای کاروانسرای تاریخی نیک پی؛ معطل یک هماهنگی!

زنجان - ایرنا - کاروانسرای تاریخی نیک پی از بناهای متعلق به دوره صفویه است که تا کنون با وجود داشتن ارزش تاریخی و معماری قابل توجه و ثبت در فهرست ملی آثار تاریخی؛ هیچگونه اقدام جدی برای مرمت و احیای آن انجام نشده است.

به گزارش ایرنا، کاروانسرای شاه عباسی نیک پی در فاصله 35 کیلومتری شمال غربی شهرستان زنجان در شهر نیک پی واقع شده است.
این کاروانسرا با توجه به سبک معماری و سیاق تزئینی، بر اساس اسناد و متون تاریخی، متعلق به عصر صفوی است که در زمان شاه عباس دوم در مسیر یکی از راه های عمده بازرگانی فلات ایران ساخته شده است.
کاروانسرای شاه عباسی نیک پی از جمله کاروانسراهای به سبک چهار ایوانی دوران صفویه است. این کاروانسرای چهار ایوانی با پلان چهار گوش، دارای صحن و میانسرای هشت ضلعی غیرمنظم بوده که گرداگرد آن را حجره های چهارده گانه در بر گرفته است.
کاروانسرای شاه عباسی نیک پی دارای یک فضای ورودی در ضلع شرقی است که در دو طرف آن حجره های نگهبانان به صورت قرینه قرار دارد، طاق ها و قوسها در این اثر تاریخی به صورت ضربی اعمال شده است و عنصر قرینه سازی به زیباترین شکل مطابق الگوی رایج در معماری سنتی فلات ایران در آن به چشم می خورد.
از جمله خصوصیات بارز در این اثر تاریخی وجود فضاهای چهار ضلعی صحن و میانسرای مرکزی برای دستیابی به سایر فضاهای داخلی مانند انبارها و اصطبل است. در حال حاضر بخش هایی از این بنا تخریب و در بخشی از آن نیز بدون توجه به پلان اولیه آن، مسجدی بنا شده است.
هم اکنون مالکیت کارونسرای تاریخی نیک پی همانند سایر کاروانسراها متعلق به اداره کل اوقاف و امور خیریه استان زنجان است.
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان زنجان با بیان اینکه طی پنج سال گذشته در چند مرحله، عملیات مرمت در کاروانسرای شاه عباسی نیک پی انجام شده است، گفت: متاسفانه این بنا در زمان حاضر چند تکه شده و بخشی از آن در اختیار اوقاف بوده و بخش هایی از آن هم توسط افرادی تصرف شده است.
مهرداد عسگریان ادامه داد: برای مرمت کامل و اساسی کاروانسرای نیک پی معطل رفتار اوقاف هستیم چرا که مالکیت اصلی این بنا با این سازمان است.
وی به ضرورت مشارکت اوقاف برای رسیدگی به وضعیت این بنای تاریخی تاکید کرد و گفت: هر نوع اقدام اساسی و یا جذب سرمایه گذار برای مرمت کاروانسرای نیک پی در گرو نقش آفرینی سازمان اوقاف است و این امر می تواند از راه های مختلف همچون واگذاری موقت بنا انجام شود.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان زنجان نیز به ضرورت همراهی سازمان اوقاف و امور خیریه در مرمت و نگهداری برخی آثار تاریخی اشاره کرد و گفت: کاروانسراهای تاریخی از جمله بناهای تاریخی هستند که بنا به دلایلی در اختیار مجموعه اوقاف و امور خیریه قرار داده شده اند و اگر اوقاف پای کار باشد، میراث فرهنگی آمادگی دارد تا عملیات مرمت کاروانسرای شاه عباسی نیک پی را انجام دهد.

درخواست کمک از استاندار خراسان رضوی برای نجات مسجد صفوی

«با وجود در دست بازنگری بودن طرح نوسازی بافت پیرامون حرم مطهر رضوی و براساس مصوبه شورایعالی معماری و شهرسازی کشور و تاکید برتوقف ادامه هرگونه تخریب در بافت تاریخی پیرامون حرم امام رضا (ع) احتمال تخریب مسجد صفوی «معجردار» در بافت تاریخی وجود دارد.»

از حدود یک سال گذشته مسجد «صاحب‌الزمان (عج) و حوض معجردار» در بافت تاریخی اطراف حرم امام رضا (ع) با شکایت شهرداری مشهد، در گیرودار خروج از ثبت و در نهایت تخریب است تا طرح تفصیلی شهر مشهد در این نقطه نیز اجرائی شود.

رای نخست دادگاه مشهد از شکایت شهرداری، اجازه‌ی تخریب این بنای تاریخی را داده بود اما مدیر کل سابق میراث فرهنگی خراسان به ایسنا اعلام کرده بود؛"درخواست تجدید نظر در این حکم را داده است" با این وجود، اکنون دوستداران میراث فرهنگی استان و اعضای انجمن مردم‌نهاد توسعه‌ی گردشگری چهارباغ خراسان اعلام می‌کنند، رای نهائی این شکایت نیز مدتی است ابلاغ شده و هر لحظه امکان تخریب مسجد صفوی «صاحب‌الزمان (عج) -معجردار-» وجود دارد.

به همین دلیل انجمن «مردم‌نهاد توسعه گردشگری چهارباغ خراسان» و انجمن «صنفی مهندسان معمار خراسان رضوی» در نامه‌ای به علیرضارشیدیان، استاندار خراسان رضوی درخواست کردند تا علاوه بر بررسی دلایل اهمال‏کاری مدیریت میراث فرهنگی استان خراسان رضوی با ورود به پرونده _مسجد معجردار_ از اجرای حکمی که  فرآیند تخریب بنای مسجد را به فوریت مهیا می‌کند، جلوگیری کند.»

در این نامه خطاب به استاندار خراسان رضوی امده است؛ «به‌رغم پیگیری‌های انجام شده از طرف انجمن‌های صنفی– تخصصی، سمن‏‌های فرهنگی و دوستداران میراث فرهنگی-تاریخی و دیگران، همچنین پیگیری‌های اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان خراسان رضوی متأسفانه باخبر شدیم حکم تجدیدنظر دادگاه برای خروج مجموعه‌ی فرهنگی-مذهبی مسجد و حوض "معجردار" از فهرست ابنیه میراثی کشور صادر شده و در مرحله ابلاغ قرار دارد و هر لحظه امکان تخریب ابنیه این مجموعه می‌‏رود.

ناگفته پیداست که مسجدوحوض معجردار به عنوان اثری صفوی-قاجاری بخشی از حافظه تاریخی و فرهنگی شهر مشهد بوده و در شرایطی که طی ۲۰ سال گذشته بخش اعظم ابنیه تاریخی بافت کهن و ارزشمند مشهد به بهانه طرح نوسازی و بازسازی بی‏‌محابا نابود و تخریب شده است، به‏‌عنوان اندک نشانه‏‌های باقیمانده از گزند تیغ توسعه بولدوزری، می‌تواند حافظ بخشی از هویت به تاراج رفته این بافت باشد.

همچنین سبقه مذهبی-فرهنگی و وقفی این بنا، نمایه‌‏ای بارز از روابط انسانی میان زائر و مجاور در اکوسیستم زیارت و در حریم منور ثامن الحجج (ع) است.

صرف‌نظر از اینکه فرآیند دادرسی به این موضوع از منظر تهیه‌کنندگان این نامه غیرتخصصی بوده و کارشناسان اظهارنظرکننده درباره ارزش و جایگاه تاریخی این بنا فاقد صلاحیت‌های حداقلی لازم بوده‏‌اند، با تأسف باید توجه جنابعالی را به تلاش‏های پشت پرده مستمر برای تخریب این اثر تاریخی-مذهبی با هدف‌‏های مالی-اقتصادی خاص جلب کنیم. اقدامی که سالم بودن روند رسیدگی به این پرونده را با علامت سؤال بزرگی همراه کرده است.

شکوه هنر و معماری در ایران

معماری یکی از اصیل‌ترین هنرهای ایرانی است و درباره زوایای مختلف آن کتاب‌های زیادی نوشته شده است.

بسیاری از کارشناسان، معماری را هنری اجتماعی می‌نامند که برای پاسخ هماهنگ به نیازهای کارکردی و زیباشناسانه شکل می‌گیرد. آنها معتقدند که معماران گاه بناهایی را با ایده‌های شخصی طراحی می‌کنند، ولی معمولا ساختمان‌ها با توجه به نیازهای اجتماعی طراحی می‌شوند.

شکوه هنر معماری در ایران

در بسیاری از سفرنامه‌ها جهانگردان مشهوری که به ایران سفر کرده‌اند همواره از هنر معماری ایران با شگفتی سخن گفته‌اند و آثار تاریخی ایران را ستوده‌اند. در بین سفرنامه‌های مکتوبی که به یادگار مانده نکته قابل توجهی به چشم می‌خورد و آن هم توجه گردشگران خارجی به کاروانسراهای قدیمی ایران است. از مفهوم کاروانسرا استنباط می‌شود که وجود این بناها مرحله پیشرفته‌ای از زندگی را مجسم کرده و درواقع شاهرگ حیات اقتصادی و بازرگانی هر دوره را تشکیل می‌دادند. فاصله زیاد بین مراکز تجاری، مداخله عوارض طبیعی، محیط وحشی، بیابان، خطر جنگ‌های داخلی متعدد و... وجود جایگاه‌های امن را برای استراحت کاروان ها و مسافران ایجاب می‌کرد تا به‌سلامت به مقصدشان رهسپار شوند.

حتی در عصر هخامنشیان منزلگاه‌های تاسیس‌شده بود که ساکنانش در صورت لزوم در برابر دشمنان به دفاع می‌پرداختند. کاروانسراها نماد کاملی از معماری ایرانی به حساب می‌آیند که کارکرد مشخصی را ایفا می‌کردند. در گذر زمان بسیاری از کاروانسراهای ایران ویران شدند و بسیاری دیگر هم همچنان پابرجا مانده‌اند و میزبان علاقه‌مندانی هستند که برای تماشای آثار تاریخی به نقاط مختلف کشور سفر می‌کنند.

کاروانسرای شاه عباسی شهر ری اما یکی از مهم‌ترین کاروانسراهای ایران به حساب می‌آمد که در سال‌های اخیر به انبار برخی فعالان اقتصادی این شهر بدل شده بود و تقریبا چیزی از شکوه گذشته آن باقی نمانده بود. در آثار مکتوب تاریخی همواره از شهر ری به‌عنوان یکی از شهر‌های مهم و باستانی ایران یاد شده است.

بنابرآنچه با نگاهی اسطوره‌ای در اوستا آمده ری سیزدهمین شهری است که در جهان ساخته شده‌است. مورخان تاریخ سکونت در این شهر را به ۵۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح تخمین زده‌اند و برخی بنیانگذار این شهر را «شیث بنی آدم» می‌دانند، برخی دیگر نوادگان نوح پیامبر و گروهی دیگر تاسیس آن را به «پیروز» پسر یزدگرد نسبت می‌دهند. اگر چه هیچ کدام از این ادعاها قابل اثبات نیست، ولی به هر روی ادعای آخر که بنانهادن شهر را با دوران ساسانی مقارن می‌داند قطعا اشتباه است، زیرا در آثار باستانی از یونانیان و ایرانیان به نشانه‌هایی از وجود این شهر در دوران اشکانیان و پیش از آن دوران هخامنشیان بر می‌خوریم.

امروزه شهر ری را به‌دلیل وجود مقبره بزرگان دینی به‌عنوان شهری مذهبی می‌شناسند اما تقدس در این شهر به صدها سال پیش، و پیش از اسلام باز می‌گردد. بنا به اسناد تاریخی ری مکانی مقدس برای پیروان دین زرتشت بود و عده‌ای آن را از نظر اهمیت با واتیکان کنونی برای مسیحیان قیاس کرده‌اند. علاوه‌بر اینها به‌دلیل قرار گرفتن این شهر بر سر راه جاده ابریشم، از نظر تجاری نیز در وضعیت مهمی قرار داشت و به همین دلیل بسیاری از ساکنان آن را بازرگانان تشکیل می‌دادند.

خانه‌های تاریخی کرمان کمترین آسیب را در زلزله اخیر دیده است !

روزنامه ابتکار نوشت: 

مشاهدات میدانی از شمالی‌ترین نقطه استان کرمان نشان می‌دهد که خانه‌های تاریخی با معماری اصیل ایرانی در این استان کمترین آسیب را در مقابل خانه‌های نوساز در زلزله اخیر کرمان دیده است. 

مستحکم ترین بناها در مقابل زلزله را متعلق به ایران می‌دانند، بناهایی از دوره‌های هخامنشی و سلجوقی که با رعایت اصول معماری و اصلِ به هم پیوستگی ساخته شده بودند. معماری و مهندسی سازه در ایران پیشینه‌ای چند هزار ساله دارد. معماری‌ای که توانسته است طی قرن‌ها شاهکارهای باشکوهی از معماری را در پهنه‌ای وسیع از سرزمین ایران خلق کند.

ساختار آب انبارها، پل‌ها، بادگیرها، منارها، عمارت‌ها، تاق‌ها، گنبدهای مساجد، مدارس و ... همگی نشانه‌هایی از تعامل میان اصول معماری و رفتار سازه‌ای در بناهای معماری اصیل ایرانی است. از این دست معماری‌های اصیل در سراسر ایران می‌توان یافت اما چطور می‌توان ادعای مقاوم بودن سازه‌های اصیل معماری ایرانی را اثبات کرد؟ بررسی خساراتی که زلزله به بناهای تاریخی و خانه‌هایی که عمری 10 تا 40 ساله دارند می‌تواند این ادعا را اثبات کند. 

گرچه محمد مهدی افضلی، مدیر روابط عمومی و امور فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی استان کرمان اعلام کرده است که بر اثر زلزله صبح روز جمعه ۱۰ آذر در بخش کوهساران شهرستان «راور کرمان» که عمق زلزله و پس لرزه‌های آن تا کرمان نیز احساس شده‌ است؛ ۱۰۰ قنات قدیمی، ۵۰ درصد خانه‌های روستایی، ۱۰ تا ۲۰ درصد بافت تاریخی روستاها، برج تاریخی «گزک» و کاروانسراهای قدیمی قرارگرفته در این مسیر آسیب دیده‌اند، اما امید ابراهیمی، از میراث دوستان استان کرمان به «ابتکار» می‌گوید: در همه خبرگزاری‌ها و رسانه‌های می‌شنویم که خانه‌های قدیمی و خشتی و ... در اثر زلزله تخریب شدند در صورتی که خانه‌های با اصالت تاریخی هیچکدام تخریب نشدند یا تخریب‌های جزئی داشتند که با رسیدگی رفع خواهد شد.

خانه‌هایی که تخریب شدند همه فرسوده و دارای ساخت نامناسب و الحاقات بنایی بودند. این روزها اخبار و شایعات نادرست مردم را در بسیاری از روستاها ترسانده که خانه‌های آنها استقامت کافی ندارند. این در صورتی است که مشاهدات میدانی از مناطق زلزله زده کرمان نشان می‌دهد معماری اصیل و سنتی ما دوامی بیش از بسیاری از خانه‌های تیر آهنی دارد.

 این فعال میراث فرهنگی می‌افزاید: هر چند بخشی از خانه‌های قدیمی در روستاها به خصوص «گروک» تخریب شده‌اند اما خانه‌های تاریخی با معماری اصیل ایرانی در این استان کمترین آسیب را در زلزله اخیر کرمان دیده‌اند و به نظر می‌رسد این بناها بهتر و سازگارتر از معماری مدرن و نامتناسب بافت روستایی هستند.