تلاش بر ایجاد پیوند و تداوم بین گذشته و امروز در معماری/ آماده تداوم برنامه های خلاقانه معماری با صاحبنظران داخلی و بین‌المللی هستیم

معاون وزیر راه و شهرسازی گفت: به نمایندگی از وزارت راه و شهرسازی آمادگی خود را برای حمایت از این برنامه (طراحی گفت و شنود) و تداوم آن و فراهم کردن شرایطی برای ارایه برنامه‌های جدید و خلاقانه‌ که بتواند چالش‌های جدی امروز ما را که ما امروزه در شهرهایمان با آنها مواجه هستیم را حداقل کاهش دهد، اعلام می‌کنیم.

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، محمدسعید ایزدی معاون معماری و شهرسازی وزارت راه و شهرسازی در سمینار طراحی گفت و شنود که در سالن خلیج فارس فرهنگسرای نیاوران برگزار شد، ضمن خیرمقدم به میهمانان شرکت‌کننده در این سمینار، گفت: جای خوشوقتی است که برنامه‌ای مشترک بین ایران و سایر کشورها برگزار می‌شود و از طریق چنین برنامه‌های مشترکی امکان گفتگو و تبادل تجربه فراهم می‌شود

.

ایزدی با اعلام این مطلب که پیشنهادهای ارایه شده توسط استادان آلمانی حاضر در نشست همچون پروفسور مارگ پیشنهادهای قابل‌توجهی است که به آن‌ها پرداخته خواهد شد، اظهار امیدواری کرد تا این پیشنهادات سرفصلی برای ادامه گفتگوهای بین دو کشور ایران و‌ آلمان باشد.

معاون وزیر راه و شهرسازی ضمن اعلام این مطلب که روندی که در دنیا طی شده، متاسفانه گسست از گذشته را نشان می‌دهد، گفت: بی‌توجهی به گذشته آثار مخربی را به جای گذشته است. ایران نیز با برخورداری از پیشینه فرهنگی و تمدنی و مابه‌ازاهای کالبدی خود در شهرها و روستاهای مختلف، متاسفانه روند تنزلی را طی کرده است و متاسفانه ایران به نوعی به آثار به جای مانده از تاریخ خود کم‌توجهی کرده است.

ایزدی با تاکید بر اینکه گسست از گذشته مساله ای جدی است که باید مورد توجه قرار گیرد، خاطرنشان کرد: آنچه که امروزه در دنیا مطرح است ضمن استقبال از خلاقیت و نوآوری‌ها در نوساخته‌های معماری، تلاش بر ایجاد پیوند و تداوم بین گذشته و امروز است.

این مقام مسئول معتقد است: یکی از ویژگی‌های مهمی که باید در برنامه‌های خود به آن توجه کنیم، ایجاد هم‌پیوندی مجدد از طریق بازخوانی گذشته خودمان است. ما در وزارت راه و شهرسازی تلاش داریم تا این مسیر را دنبال کنیم و اندیشه‌ای را تحت‌عنوان ایرانشهر، مدت‌هاست که از سوی وزیر راه و شهرسازی مطرح شده و هدف آن عمدتا دنبال کردن همین موضوع؛ هم‌پیوندی مجدد از طریق بازخوانی گذشته تاریخی است.

وی تصریح کرد: با بازخوانی گذشته ولی با نگاه به آینده می‌توانیم هم‌پیوندی، فاصله و انقطاعی که به وجود آمده را برطرف کنیم.

ایزدی همچنین گفت: به عنوان یکی از نکات کلیدی فکر می‌کنم که باید روی این مساله پرچالش کار کنیم. باید بتوانیم ضمن فراهم‌کردن شرایطی برای بروز خلاقیت‌های معمارانه و بروز افکار جدید و مدرن بتوانیم هم‌پیوندی ایجاد کنیم و این جریان جدید را با گذشته ای که به آن افتخار می‌کنیم، پیوند بزنیم.

وی عنوان این نشست را؛ گفت و شنود، نکته‌ای بسیار حائز اهمیت خواند و با اشاره به اینکه عموما همه عادت به گفت دارند و کمتر می‌شوند، خاطرنشان کرد: امیدواریم بتوانیم شرایطی را فراهم کنیم تا با شناخت مخاطبان اصلی؛ مخاطبانی که می‌توانند و حرف‌های خوبی برای همگان و تاثیرگذاری در روند خلق فضاهای معمارانه دارند را بیشتر بشنویم.

ایزدی: تصریح کرد: فکر می‌کنم این مسیر، مسیر درستی است که در این برنامه هم مورد توجه قرار گرفته است و امیدوارم این مسیر را در برنامه‌های آتی دنبال کنیم.

معاون وزیر راه و شهرسازی گفت: مجددا ضمن تشکر از همه کسانی که در برگزاری این برنامه سهیم بودند به نمایندگی از وزارت راه و شهرسازی آمادگی خود را برای حمایت از این برنامه و تداوم آن و فراهم کردن شرایطی برای ارایه برنامه‌های جدید و خلاقانه‌ که بتواند چالش‌های جدی امروز ما را که ما امروزه در شهرهایمان با آنها مواجه هستیم را حداقل کاهش دهد، اعلام می‌کنیم.

وی حضور پیروز حناچی را در شهرداری تهران فرصتی مناسب برای اجرای برنامه های مشترک وزارتخانه با شهرداری در شهر تهران عنوان کرد.

امروز عمر بناهای ما از سن معماران آن‌ها کوتاه‌تر است / لزوم توجه معماری به مخاطبان و مردم / روایت چهره‌های برجسته معماری از این هنر در روز جهانی معمار

همزمان با روز جهانی معمار، سلسله نشست‌های گفتار معمار با حضور چهره‌های برجسته این هنر در کمیسیون ملی یونسکو برگزار شد.

هنرآنلاین: نخستین برنامه از سلسله نشست‌های تخصصی گفتار معمار با حضور دکتر حجت‌الله ایوبی دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو و چهره‌های برجسته معماری همزمان با روز جهانی معمار برگزار شد.

در ابتدای این برنامه حجت‌الله ایوبی، بر لزوم توجه به معماری تاکید کرد و در این باره گفت: یکی از مهمترین اولویت‌های سازمان جهانی یونسکو مساله هویت است. به خصوص در این دوران که مساله جهانی شدن به شکلی پررنگ مطرح است و حتی عده‌ای فکر می‌کنند که خرده فرهنگ‌ها در این مسیر از بین می‌روند و جهان به سمت نگاهی آمریکایی پیش می‌رود.

او افزود: در چنین شرایطی فرهنگ‌های مختلف تلاش کردند که هویت خود را حفظ کنند. به همین خاطر در سال 2002 فرانسوی‌ها طرحی را تحت عنوان تنوع فرهنگی مطرح کردند زیرا مساله تنوع فرهنگی و حفظ هویت، موضوع بسیار مهمی است که ما در یونسکو بر روی آن تمرکز داریم؛ به همین خاطر در مباحث آموزشی و میراث فرهنگی فعالیت‌های متعددی در دست انجام است.

دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو تصریح کرد: مساله معماری و به خصوص معماری سنتی ما که رنگ و بوی هویت ملی ما را دارد در اولویت است من به عنوان یک علاقمند دراین حوزه می‌پرسم که چه چیزی ایران و ایرانی را از شکل جهانی آن متمایز می‌کند؟ به نظر من آنچه ایران را از سایر فرهنگ‌ها متمایز می‌کند، رفتار و سبک زندگی ایرانی است که معماری نیز در این عرصه جایگاه مهمی دارد.

ایوبی ایران را کشور معماری دانست و گفت: ایران کشور معماری است اگر چه در ظاهر تهران این امر را نمی‌بینیم اما قطعا معماری یکی از ویژگی‌های مهم کشور ماست.

او از اجرای کمیته ملی جوانان در یونسکو خبر داد و بیان کرد: به زودی کمیته ملی جوانان در یونسکو دایر می‌شود. باشگاه‌های یونسکو نیز به عنوان نهادهای داوطلبانه بخش دیگری هستند که درصدد فعال کردن آن هستیم زیرا در این باشگاه‌ها امکان همفکری و اجرای کارها به شکل خوبی امکان‌پذیر می‌شود. کما اینکه در ژاپن 270 باشگاه فعال وجود دارد، ما نیز در این راستا به راه‌اندازی باشگاه معماران جوان می‌‎اندیشیم.

دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو افزود: جایگاه ایران در کرسی‌های دانشگاهی یونسکو خوب است اما ما تلاش داریم که کرسی معماری را نیز در این بخش فعال کنیم تا بتوانیم یک کرسی فعال برای دانشگاه تهران داشته باشیم.

ایوبی ایران را کشوری غنی دانست و تاکید کرد: ما وارث کشوری با فرهنگ غنی هستیم که حرف‌های بسیاری برای گفتن دارد.

در ادامه این نشست، دکتر محمدمهدی محمودی، مدرس دانشگاه و موسس دفتر مهندسی "هرم پی" درباره موضوع معمار شدن تا معمار بودن به سخنرانی پرداخت. او در ابتدای این بحث گفت: من با نگاهی دیگر مساله معمار شدن یا معمار نشدن را مورد بررسی قرار داده‌ام و در این راستا سعی در بررسی معماری ماندگار کردم. همانطور که می‌دانید شعار امسال "معماری برای جهانی بهتر است" که خود بیانگر وظیفه این بخش به شکلی زیباست زیرا نشان می‌دهد که معمار تنها وظیفه ساخت و ساز را ندارد؛ بلکه مانند رهبر یک ارکستر عمل می‌کند.

او درباره خصوصیات معماری ماندگار، بیان کرد: همواره این بحث مطرح است که آیا معماری یک هنر است یا اندیشه؟ هنر است یا فناوری و ... در پاسخ به این سوالات باید گفت که معماری تمام این ابعاد را در بر می‌گیرد زیرا بحث هم در حوزه عرفان و هم اندیشه و فناوری است.

این استاد برجسته ادامه داد: متاسفانه ما اغلب بناهای خود را نابوده کرده‌ایم به نحوی که امروز عمر بناهای ما از معماران آن‌ها کوتاه‌تر است. یکی از عمده دلایل چنین فاجعه‌ای عدم شناخت پیشینه معماری است به این معنا که معماران ما محیط، بستر و اقلیم خود را به درستی نمی‌شناسند و نمی‌دانند که در کجا و کدام بستر قرار دارند. این مسائل در کنار عدم شناخت از بهره‌برداران به عنوان مخاطبان اصلی اثر سبب شده که معمار امروز ایران از جامعه دور شود؛ زیرا او صرفا از بهره‌بردار می‌خواهد که از اثر استفاده کند در حالی‌که مخاطب را نمی‌شناسد، همین مسائل نیز سبب شده که بناهای ما ماندگار نشوند.

محمودی توجه به محیط زیست را در معماری حائز اهمیت خواند و گفت: متاسفانه زباله‌های غیرقابل بازگشتی که ما امروز در حوزه معماری تولید می‌کنیم، بسیار زیاد است، زیرا معماران امروز ما برخلاف گذشتگان، مصالح را به درستی نمی‌شناسند زیرا گذشتگان ما بناهایی را ساختند که کوچک‌ترین آلودگی را برای محیط در بر نداشت و راحت به طبیعت باز می‌گشت، البته تکرار معماری گذشته ما نیز یک اشتباه و توهین به اساتید آن دوران است.

نه سنتی نه مدرن؛ ۹۹ درصد معماری شهری در تهران بی‌هویت است!

امیر منصوری می‌گوید که معماری و طرح‌های شهری تاثیر قابل‌ توجه‌ای در زندگی افراد دارد زیرا از مهم‌ترین مظاهر فرهنگی و فهم ما از محیط، معماری است.

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ امیر منصوری، استاد دانشگاه و پژوهشگر حوزه معماری است. او دکتری «تاریخ معماری» از دانشگاه سوربن فرانسه را دارد و مولف کتاب‌های «طرح ویژه نوسازی بافت‌های فرسوده»، «زیباشناسی معماری قزوین» و سیر تحول سازمان فضایی شهر قزوین» است. منصوری دغدغه‌های زیادی را در حوزه معماری دنبال می‌کند و از بحران هویتی در شهر می‌گوید و نگران هویت شهری است تا هویت معماری. او معتقد است هویت شهری با هویت معماری متفاوت است در حال حاضر کشور ما نیاز مبرم به هویت شهری دارد تا هویت معماری. زیرا معماری دچار مخاطرات حاد نیست البته معماری باید فرزند زمان خویشتن باشد و به آینده هم نگاه بیاندازد.

«چطوری این کار را انجام دهد؟» مسلما معمار با تحقیق و مطالعه به این امر دست پیدا می‌کند اما قسمت مهم ماجرا این است که از معمار بخواهیم چطور این موارد را به کار ببرد. البته منصوری اشاراتی هم به معماری‌های یک شکل و هم‌قواره دارد و می‌گوید ۹۹ درصد معماری تهران یک معماری کارکردی است و هویتی مدرن یا غربی و شرقی هم ندارد. این معماری برای مردمی ساخته می‌شود که پول کمی دارند. در سطح شهر می‌بینیم که خانه‌های ساده می‌سازند که تقریبا از یکدیگر تقلید کردند و در یک شکل و قواره هستند یا از شیشه‌های آینه‌ای یا رفلکت برای نما بهره بردند یا سنگ و سیمان. از در خانه هم که وارد می‌شوید فضای تمام خانه‌ها یک‌شکل و یک‌جور هستند و هویت منحصربه‌فردی هم ندارند زیرا ضوابط‌ها تا حدی برایشان محدودیت ایجاد کردند که نمی‌توانند عرض‌اندام کنند.

آقای منصوری پیش‌فرضی که درباره معماری در کشورمان وجود دارد و ارتباط آن با حوزه فرهنگ، با کمی توجه درمی‌یابیم انگار معماری با بی‌هویتی روبه‌رو شده و این شیوه خاص معماری که در جامعه می‌بینیم به لحاظ هویتی چه بلایی سر شهروندان می‌آورد؟ و چه تأثیری در هویت، فرهنگ، تعاملات اجتماعی و شهری داشته است. به طور مشخص کیفیتی که امروز به نام معماری تهران می‌شناسیم و به دیگر شهرها هم سرایت پیدا کرده است چه هویتی دارد و با چه مولفه‌هایی باید آن را بشناسیم؟

ببینید اگر تعبیر روشن و واضحی از هویت نداشته باشیم نمی‌توانیم این سوال مشهور را که در معماری آدم‌های باهویت یا بی‌هویت هستیم یا مسائل و رفتارمان درست یا غلط است و خیلی چیزهای دیگر را جواب دهیم. زیرا ما در جامعه‌مان در مورد تعبیر «هویت» دچار آشفتگی هستیم درحالی‌که مسئله واضحی است. در حقیقت پرسش از «هویت»، یک پرسش فلسفی است نه تاریخی و تکنیکی. کسانی که وارد این حوزه می‌شوند به‌خصوص معماران یا سیاست‌گذاران، بی‌آنکه بدانند معنی «هویت» چیست! مطالبه هویت تحت عنوان مقابله سنت و مدرن دارند. این یک مجادله بر سر «هویت» است که باید مدرن باشد یا سنتی که با تمام تفکرات به آن، همه به فرمولی مبتذل بدون ارزش نسبت به آن می‌رسند که هم این باشد و هم آن.

این به ظاهر یک پاسخ است و فی‌الواقع هیچ پاسخی نیست مثل «اقتصاد اسلامی» که نه اقتصاد سرمایه‌داری است نه اقتصاد کمونیستی بلکه ملغمه‌ای میان این دو است. این دو کمیت نیستند که بگوییم نیمی از آن با نیمی از این دیگری بلکه کیفیت‌اند و کیفیتی میان این دو معنی ندارد. در هویت هم باید سنت‌گرا و نوگرا باشیم که باز می‌گویند نه سنت‌گرا باشیم و نه نوگرا باید از هر دوی این دو وجوه استفاده کرد. وقتی به این نتیجه می‌رسید که هم باید سنت‌گرا بود و هم نوگرا با نمونه‌هایی همانند طرح «شاه‌عباس» در برج میلاد مواجه می‌شویم که همگان به آن می‌خندند و می‌گویند که چه طرح مبتذلی است زیرا آمده‌اند با بهره‌گیری از عنصرهای تاریخی مناره تیموری را به گنبد سلجوقی و رواق صفوی مونتاژ کرده‌اند و این باعث شده کاریکاتور مسخره از معماری که اسم آن را هویت هم گذاشته‌اند، خلق کنند اما زمانی که آن ساختمان را می‌بینیم با سنت‌گرایی صرف سروکار داریم.  

 

یا در مسجدی که کنار تئاترشهرکشیده شده است و آقای حجت راهور آن بوده، مسجدی است که نه گنبد است، نه رواق و نه مناره و هیچ عنصر آشنایی در آن نمی‌بینیم «در حالی‌که آقای حجت می‌گوید این نوگرایی حرکت از فرش به عرش است» از این شاعرانگی‌هایی که هیچ ارزش فلسفی و عقلانی ندارد. نه آن مدرن جواب ما را داد و نه سنت‌گرایی و هر دو مورد طعن همه هست حتی اهل حرفه. یعنی مدرنیست‌های خیلی آوانگارد هم آن مسجد را نمی‌پسندند، سنت‌گراها که اصلاً. پس ما مشکلمان را چطور حل کنیم؟ پس این قاعده‌ی نه این و نه آن است هم این و هم آن است، وقتی دو کیفیت است معنی ندارد. به طور مصداقی اگر می‌گوییم شوری چیست؟ در جواب بگویند شوری نه تلخی و نه شیرینی است. آیا شوری وسطی تلخی و شیرینی است؟ یا اگر تلخی و شیرینی را قاطی کنیم شور می‌شود؟ خیر! این یک کیفیت سوم است و نمی‌توانیم با تعریف سلبی، یک امر ایجابی را معنا کنیم. هر زمان از «هویت در معماری» صحبت می‌شود، می‌گویند هویت تاریخ نیست، آینده‌گرایی و گذشته‌گرایی هم نیست اما از چیستی و بودن آن صحبتی نکرده‌اند

تاثیر جغرافیا بر خانه‌های مردم در مازندران

هم زیستی با محیط و اقلیم در اصول معماری بومی مازندران باعث حفظ انرژی‌های طبیعی می‌شود.

به گزارش گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از ساری ، معماری مازندران یکی از نمونه های موفق معماری بومی است که چنان با ظرافت با طبیعت و محیط جغرافیایی خود درآمیخته است که گویی جزئی از بستر و محیط طبیعی است.

این معماری نهایت تاثیرپذیری را از طبیعت، محیط و اقلیم پذیرفته است چنانچه می توان نام معماری طبیعت گرا بر آن نهاد.

سالها پیش ساکنان این مرز و بوم با مهارتهای ویژه و با اجرای فنون و قواعد خاص در زمینه استفاده بهینه از انرژی ها و منابع طبیعی مانند خورشید، باد و هماهنگی با اقلیم توانستند به نیاز های فیزیکی و روحی انسان برای ساختمان سازی به بهترین روش پاسخ دهند.

اعجاز معماری سنتیدر به کارگیری مصالح منطقه ای و خلق تکنیک های ویژهنشان داد ساخت و ساز در این مناطق نه تنها به محیط آسیبی نمی رساند بلکه موجب تعالی وکمال بخشیدن به ماده نیز می باشد و هر ساختمان می تواند با محیط طبیعی که در آن واقع شده رابطه برقرار کند.

معماری سنتی تداعی کننده احساس انسان ها نسبت به طبیعت

سرابی کارشناس معماری سنتی با اشاره به اینکه هر ساختمان باید با بستر و محیط پیرامون خود تعامل داشته باشد،گفت: بنا باید با ملایمت در زمین خود قرار گیرد و با محیط اطراف سنخیت داشته باشد.

مصالح و طراحی خانه ها باید به گونه ای باشد که با اقلیم و منابع انرژی موجود در محل احداث هماهنگی داشته و آسیبی نزند.

آنچه تقریبا در ۹۰ درصد ابنیه مازندران مشترک است استفاده از عنصر اصلی چوب به عنوان اسکلت و ساختار ، عنصر تزیینی و حتی دیوارهای جداکننده و باربر می باشد.تنوع این عنصر و فراوانی آن همواره موجب استفاده گسترده از آن در سازه های معماری شده است.

مازندران وسعتی بالغ بر ۴۴۵۵۲ کیلومترمربع دارد و سواحل دریای خزر با آب و هوای معتدل و بارندگی فراوان، از جمله مناطق معتدل محسوب می شود.

ساختمان ها در این مناطق مجزا از هم ساخته می شوند، قرارگیری خانه در وسط حیاط به لحاظ کمک به تنفس بیشتر بنا از چهار طرف است .

حصار دور خانه ها اغلب کوتاه تر از قد انسان است و دلیل این امر همان استفاده از جریان هوا است، تا از میان ساختمان ها عبور کرده و هوای مرطوب و راکد را با خود به بیرون محوطه و فضاهای زیستی ببرد. بهره بردن از طبیعت زیبا و سرسبز منطقه نیز از دلایل دیگر جهت تلفیق محیط مسکونی با طبیعت است.

ساختار ساختمان ها در معماری مازندران با توجه به شرایط

مازندران به لحاظ ویژگی های طبیعی به سه حوزه کلی کوهستانی با آب و هوای سرد، حوزه ارتفاعات جنگلی (کوهپایه ای) و حوزه جلگه ای قابل تقسیم بندیشده است.

در حوزه کوهستانی سنگ و چوب، حوزه جنگلی چوب و در حوزه ساحلی و جلگه ای چوب و گل به عنوان عمده ترین مصالح ساخت و ساز هستند.

در ساخت و ساز ها نیز به دلیل رطوبت هوا و عمق کم آب های زیر زمینی،سعی میشودطبقه همکف ساختمان را حتی المقدور بالاتر از سطح طبیعی زمین اجرا کنند تا کف بنا از نم و رطوبت زمین فاصله داشته باشد و بتوان از جریان باد که در ارتفاع بالاتر، از سرعت بیشتری برخوردار است بهره مند شوند.

تغییر ذائقه ایرانی درباره مفهوم و کالبد معماری/ جزئیات پیشنهادات تیم معماری خوب به شورای اعتلای معماری

  نماینده گروه معماری خوب با اعلام جزئیات پیشنهادات تیم فوق از تلاش برای تغییر ذائقه ایرانی درباره مفهوم و کالبد معماری خبر داد و در چهارمین نشست شورای اعتلای معماری گزارشی از فعالیت این تیم را تشریح کرد.

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، نوید گنجی یکی از اعضای تیم معماری خوب که به دعوت شورای اعتلای معماری در جلسه چهارم شورا حضور یافت به ارایه بخشی از اقدامات این گروه در سطح کشور پرداخت.

گنجی گفت: طرح معماری خوب که توسط تیم معماری خوب ارایه شده است یک پلت فرم (اجرا) ارتقا و آگاهی عمومی است که حدود ۲ سال پیش با تمرکز بر چالش‌های معماری تشکیل شد.

به گفته این معمار جوان، این چالش‌ها شاملِ آگاهی‌عمومی در زمینه معماری، کمبود دیدگاه‌هایی که منجر به شکل‌گیری معماری اجتماعی و همچنین نبود توان‌بخشی جامعه معماری برای ایجاد ارتباط متقابل بین معماران و مردم است، می‌شود.

وی در ادامه با تاکید بر اینکه استفاده از فرصت چند ۱۰ هزار دانشجوی معماری به جای تهدید، فرصتی در اختیار مسئولان ارشد قرار می‌دهد، گفت: در تیم معماری خوب معتقدیم که استفاده از توان دانشجویان معماری برای بهر‌مندی از مسئولیت  اجتماعی آنها فرصت مغتنمی است که در اختیار مسئولان ارشد قرار دارد.

به گفته نماینده تیم معماری خوب، معماری خوب روی سه رکن تدوین شده است که شاملِ معماری و مردم، معماری و خصوصیات فرهنگی و در نهایت معماری، نگرش جهانی و آینده‌محوری است.

این معمار ادامه داد: تلاش داریم تا از طریق معماری خوب با ۶ برنامه اصلی که تدوین کرده‌ایم در مراحل مختلف به نتایج و اهداف مناسبی دست یابیم. در مرحله اول به پژوهش می‌پردازیم. مرحله بعدی وارد فازهای شهری و فازهای عملیاتی می‌شویم.

وی یادآور شد: در فازهای شهری و عملیاتی، تجارب جهانی نشان می‌دهند که کمتر به معماری پرداخته شده است. سعی کردیم با استفاده از تجارب اندکی که وجود دارد تجارب را در ایران، بومی کنیم. بدین منظور، بحث‌های مختلفی را تدوین و تلاش کردیم تا با استفاده از نظرات اندیشمندان، کار را جلو ببریم که در ۱۰ شهر ایران این اندیشه و این روش را به کار گرفتیم.

نماینده تیم معماری خوب تصریح کرد: در تلاش هستیم تا شبکه انسانی ایجاد کنیم که مبتنی بر مسئولیت‌اجتماعی باشد.

وی با بیان اینکه برنامه‌ای که تدوین شده است از شبکه‌های آنلاین غافل نشده است، گفت: در بخش اول، پلت فرم آنلاین ایجاد و تلاش کردیم تا از طریق این ابزارها، جامعه معمار را ارتقا بدهیم. از طریق این ابزارها، مردم می‌توانند وارد ارتباط شوند. در این شبکه اجتماعی، به تولید محتوا نیز می پردازیم و در نهایت در صدد هستیم تا بتوانیم طرح های خود را انجام دهیم.

گنجی اجرای این روش را در قالب ۶ پلان اصلی برشمرد و گفت: پژوهش و ایجاد گفتمان بین مردم و معماران، برنامه مشارکت شهروندی با انجام ورک‌شاپ‌هایی که موجب افزایش آگاهی شهروندان در زمینه معماری بشود، برنامه جوانان معمار که مختص آگاهی بخشی به جوانان ۱۶ تا ۲۳ ساله است، مشاوره و تسهیل گری، برنامه توانبخشی معماران و کارآفرینی اجتماعی به عنوان مکمل های این زنجیره که به توان افزایی جامعه معمار برای ارتقای کسب و کارشان کمک می‌کند و هم محرکی برای مردم است تا آنها را نسبت به مساله معماری کنجکاو کند، پلان‌های اصلی است که در حال انجام آنها هستیم.

این معمار جوان با تاکید بر اینکه معماری خوب امری نسبی است و منظور از معماری خوب از دیدگاه تیم معماری خوب، ایجاد دیدگاهی مشترک در این زمینه بین معماران و مردم است، به بیان بخشی از فعالیت‌هایی که توسط تیم معماری خوب انجام شده است، پرداخت.

گنجی گفت: تدوین نشست معماری خوب که مخاطبان آن معماران هستند و تدوین ۹ نشست دراین باره از مرحله طرح یک معماری تا انتهای آن؛ بهره برداری، ایجاد گپ و گفت‌های معماری که به صورت پایلوت در کافه‌ها در حال انجام است، گفتگو با معماران با هدف تدقیق مساله معماری خوب، روش شکل‌گیری و ایجاد رابطه متقابل بین معماران و مردم بخشی از کارها است.

وی در بیان دیگر اقداماتی که توسط تیم معماری خوب انجام شده است، اعلام کرد: مشاوران املاک، امروزه نقش اساسی در جامعه معماری و شکل‌گیری ذائقه عمومی ایفا می‌کنند. ما در گروه معماری خوب، تلاش داریم تا مساله را مورد بررسی قرار دهیم و بتوانیم اتفاقی مثبت را در این زمینه ایجاد کنیم. بدین منظور، ایجاد و ارایه نشان معماری خوب؛ نشانی که بر اساس دیدگاه و امتیازات مخاطب و امتیاز آرشتیکتها در تایید نشان معماری خوب می توانیم اتفاقات مثبتی را رقم بزنیم که این طرح از اواسط مهرماه اجرایی می‌شود و پایلوت ما برای اجرا، کافه‌ها هستند.

معماری شرقی و غربی ندارد / ساخت شهرک غرب بر مبنای محاسبات دقیق شکل گرفت / توضیحات سیروس بزرگ گرایلی درباره نقش هنر در بناهای صنعتی

سمیه باقری: سیروس گرایلی، شکل‌گیری شهرک غرب را بر اساس آخرین یافته‌های طراحی شهری و آماری دهه پنجاه دانست و در این باره گفت: جهان شمولی، هنر و تکنولوژی معماری را نمی‌توان در چارچوب تعصبات غربی و شرقی محدود کرد.

هنر آنلاین: سیروس بزرگ گرایلی، معمار باسابقه‌ای است که سالیان متمادی از عمر خود را در عرصه هنر صرف کرده است. وی مسئولیت طراحی پروژه‌های بزرگی مانند شهرک غرب را در کارنامه خود دارد. او معتقد است معماری را باید با دیدگاهی جهان شمول مورد توجه قرار دارد و نباید آن را در مرزبندی‌های تعصب‌آمیز محدود کرد. این معمار برجسته، طراحی کارخانه‌های بسیاری را بر عهده داشته و در این راستا مبانی و نتایج مختلفی را آزموده است. آنچه می‌خوانید گفت‌وگوی هنرآنلاین با این معمار برجسته است که در آن نکات قابل توجهی درباره معماری فضاهای صنعتی و طراحی شهری در دل کلان شهر تهران، بیان شده است.

 

جناب گرایلی، اجازه دهید بحث را با این سؤال آغاز کنیم که چگونه وارد عرصه  معماری شده‌اید؟ سؤال این است که آیا این انتخاب بر اساس علاقه‌مندی آگاهانه شما صورت گرفته است؟

من تحصیلات متوسط خود را در دبیرستان البرز گذراندم و همان‌گونه که می‌دانید محصلان این دبیرستان از سطح ریاضی مناسبی برخوردار بودند. پس از دریافت پایان‌نامه برای ادامه تحصیل قصد رفتن به آلمان را داشتم. لیکن همزمان در کنکور دانشکده‌های فنی، پلی تکنیک و هنرهای زیبا نیز شرکت کردم و در آن‌ها پذیرفته شدم، زیرا در آن زمان کنکور دانشکده‌ها به صورت مستقل برگزار می‌شد. من به اتفاق تعدادی دیگر از همه دوره‌ای‌هایم ابتدا در دانشکده فنی ثبت‌نام کردیم اما پس از گذشت شش ماه، من و چهار نفر دیگر از دوستانم روحیه خود را با فضای حاکم بر این دانشگاه سازگار ندیدیم.

به همین خاطر برای جابجایی خود به دانشکده هنرهای زیبا اقدام کردیم و به روسای وقت دو دانشکده درخواست دادیم که مورد پذیرش قرار گرفت و ما به دانشکده معماری دانشکده هنرهای زیبا منتقل شدیم. پس از اخذ مدرک فوق لیسانس در رشته مهندسی معماری، در دوران آغازین احداث کارخانه ذوب آهن اصفهان و معادن سنگ‌آهن بافق 4 سال فعالیت کردم؛ البته پس از آن به خاطر علاقه‌مندی به رشته معماری تحصیلات خود را در مدرسه انجمن معماران انگلستان (AA) ادامه دادم و پس از کسب فوق لیسانس در رشته کیفیت محیط به ایران بازگشتم.

سالیان زیادی است که شما در زمینه معماری فعال هستید با این وصف شرایط این حوزه را در ایران چگونه توصیف می‌کنید؟ آیا می‌توان میان معماری ایرانی با آنچه که در دنیای تکنولوژی و سطح بین‌المللی وجود دارد، تفاوتی قائل شد؟

اجازه دهید با بینش دیگری به‌ این موضوع بنگریم. در جهان امروز ادعای منیت‌ها افزوده شده است. با توجه به این نکته که در حال حاضر دوران دیجیتال را طی می‌کنیم، مسیر تکامل بشریت به‌سوی، نوعی اندیشه جهانی در زمینه‌های مختلف در دست تکامل است. به همین خاطر من بر این باورم و امیدوارم این روند به درک کامل‌تری از انسانیت و هم‌بستگی بشریت منتهی شود و نگرش به بهبود شرایط و مشکلات نسل بشر، به همین منوال مطالب دیگر به قاره خاصی محدود نشود. امیدوارم تقسیم‌بندی‌های کنونی به ادوار گذشته تعلق پیدا کند و ارزش‌ها بر پایه ذهنیت قومی شکل نگیرد. به طور مثال ما ایرانیان یاد خوشی از تیمور گورکانی نداریم اما تاجیک‌ها او را به عنوان یک قهرمان ملی می‌شناسند. یا نادرشاه افشار بین ما ایرانیان از جایگاه ذهنی مطلوبی برخوردار است درصورتی‌که مسلماً برای هندوان چنین نیست. این تصورات متعلق به دوران کودکی نسل بشر است. به امید دورانی که در عوض مجسمه سلحشوران و جهان‌گشایان مجسمه‌های نوابغ علمی، دانشمندان و خدمت‌گذاران واقعی بشریت در میدان‌ها نصب شود.

به باور من معماری بایستی نگرشی غیر محدود و جهانی داشته باشد. به طور مثال در کارهای فرانک لوید رایت معمار برجسته آمریکایی می‌توان بهره‌گیری از آرایش باغ‌سازی ژاپنی را به وضوح مشاهده کرد و تاکنون نیز ایرادی بر آن وارد نبوده است. در موزه مقدم واقع در خیابان امام خمینی و نیز اغلب آثار مهندس سیحون، ملهم از نظم و ترکیب هندسی حاکم بر معماری سنتی ایرانی است. در طرح محوطه این موزه که بنای آن نمونه مشخصی از معماری شناخته شده ایرانی است، از شیوه‌ای آزاد و بدون تکیه بر تقارن در فرم باغ‌های ایرانی و یا محورهای مشخص، استفاده شده است که در این تلفیق هیچ‌گونه تضادی نیز مشاهده نمی‌شود. بنابراین اگر معمار، پس از پوشش نیازهای مطرح شده در برنامه طرح و جنبه‌های ایستایی و تکنیکی بنا، بایستی پاسخگوی آفرینش زیبایی، سازگاری با محیط و ادراک اجتماعی و فرهنگی نیز باشد. لازم است معمار، جنبه‌های نمادین مورد استقبال جهانی را به خوبی شناسایی و درک کرده و مورد استفاده قرار دهد.

پروفسور دنیس داتون (Denis Dutton) مدرس فلسفه هنر در گفتاری از سلسله گفتارهای پر ارزش موسسه فرهنگی (TED) درک از زیبایی را محصول تکامل تدریجی افکار نوع بشر می‌داند که ریشه‌های آن را می‌توان در آثار حک شده بر دیواره غارها یافت. در تأکید بر مطالب فوق‌الذکر اشاره به سبک معماری بروتالیسم (Brutalism) و معماری ابرخشت را بی‌جا نمی‌دانم. شیوه‌ اول مربوط به لوکور بوزیه معمار سوئیسی الاصل است که یکی از نظریه‌های وی زیبایی به‌کارگیری سطوح خشت و کاملاً طبیعی در معماری ساختمان است. همان‌طور که می‌دانید، این نگاه توسط کن زو تانکه در معماری ژاپن و توسط اسکارنی مایر در پایتخت جدید کشور برزیل و توسط پل رودلف در معماری دانشکده (Yale) آمریکا تسری یافته است. معماری ابرخشت که ابداعی مهندس نادر خلیلی، نمونه دیگری است که بر پایه استفاده از ساده‌ترین ماده ساختمانی یعنی خاک رس نشات گرفته است. این سبک جهت احداث بنا بر سطح کره ماه مورد بررسی و مطالعه و توجه است.

شکل‌گیری مدرنیته و مدرنیسم ایرانی در سال‌های ۱۳۰۰ تا ۱۳۴۰/ معماری معاصر ایران در نیم قرن گذشته نوستالژی است/ تاکید بر مدرن و بومی‌بودن معماری معاصر ایران

سیدمحسن حبیبی استاد شهرسازی دانشگاه تهران با تاکید بر اینکه مدرنیته و مدرنیسم ایرانی در سده کنونی (فاصله سال‌های ۱۳۰۰ تا ۱۳۳۰ و پس از آن)شکل گرفت، می‌گوید: بررسی آثار معماری در سده کنونی و در فاصله سال های ۱۳۰۰ تا ۱۳۳۰ و پس از آن نشان می دهد که معمار ایرانی در یکصدسال اخیر ایران، هم مدرن و هم بومی فکر کرده است.

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، سیدمحسن حبیبی استاد شهرسازی دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران ضمن بررسی و ارزیابی سیر تحولات معماری کشور در ۱۰۰ سال گذشته، گفت: اندیشه در رابطه با معماری ۱۰۰ سال گذشته ایران نشان می‌دهد که ما با یک سده معماری و معماری شهری مواجه‌ایم که محصول ایران مدرن است.

این صاحبنظر عرصه معماری کشور ادامه داد: اگرچه با اطلاق واژه سده معماری شهری ایران (پهلوی اول و دوم) بسیاری مخالف اند و معتقدند که معماری سال‌های ۱۳۰۰ تا ۱۳۳۰ و بعد از آن وارداتی و شبه مدرنیسم بود که البته بنده نیز  در دوران جوانی از این قبیل سخنان بر زبان رانده‌ام، اما هم‌اکنون معتقدم معماری آن دوران که البته به لحاظ زمان با دوران ما فاصله چندانی ندارد، معماری درخشانی بود.

وی تصریح کرد: به جد اعتقاد دارم که ما با یک بازتعریف مدرنیسم از سال ۱۳۰۰ به بعد  در معماری مواجه هستیم که کاملا طعم، بو و ذائقه ایرانی دارد و من اصطلاحات آن را مدرنیسم ایرانی می‌نامم.

استاد دانشگاه تهران همچنین توضیح داد: حدود ۳ دهه پیش کسی جرات نمی‌کرد از مدرنیته‌های متفاوت صحبت کند و همیشه اعلام می‌کردند که یک مدرنیته بیشتر نبوده است و لا غیر. اما هم اکنون در جامعه شناسی هم پذیرفته شده که مدرنیته ژاپنی با چینی فرق دارد و بنابراین ما با مدرنیته های مختلفی مواجه ایم که در ایران نیز مدرنیته ایرانی را در سال های ۱۳۳۰ تا ۱۳۳۰ و پس از آن در معماری شاهدیم.

وی تاکید کرد: بنابراین این جرات را دارم که علی رغم مخالفت های بسیار، از مدرنیته ایرانی و مدرنیسم ایرانی صحبت کنم که در یکصد سال اخیر روی آن کار و بر آن تاکید شده است.

این صاحبنظر عرصه معماری کشور خاطرنشان کرد: با نگاهی به آثار سال‌های ۱۳۰۰ تا ۱۳۳۰ موجی از اندیشه را در این سال ها در معماری ایران شاهدیم. بدین‌معنا می‌بینیم که آثار خلق شده در این دوران، اندیشه و فرهنگی دیگر را به عاریت نگرفته و پیاده نکرده‌اند بلکه با اندیشه تلاش کرده‌اند تا بومی‌سازی کرده و آثار مناسبی خلق کنند.

وی ادامه داد:  انطباق یا بومی‌سازی را در اندیشه معماران و مهندسان ایرانی در آن روزگار (سال های ۱۳۰۰ تا ۱۳۳۰ و پس از آن) شاهدیم و به همین دلیل است که برای من آن دست از معماری‌ها، نوستالژی (خاطره انگیز) شده است.

حبیبی نجات خانه وارطان و تبدیل آن به خانه گفتمان شهر و معماری را از تصمیمات مهم برای حفاظت از آثار معماری واجد ارزش برشمرد و گفت: خانه وارطان ترکیب بومی‌سازی معماری است و در این خانه نمونه ای ارزشمند از مدرنیسم ایرانی را شاهد هستیم.

وی معتقد است: در فاصله سال های ۱۳۰۰ تا ۱۳۳۰ و ۱۳۳۰ به بعد، معماری معاصر تدوین (نه به معنای نوشته شدن) و ساخته شد و در عین حال به گونه‌ای نظری نیز به آن پرداخته شد.

حبیبی از دیگر آثار معماری ارزشمند آن دوران را که برخی از آنها باقی مانده و برخی تخریب شدند را برشمرد و گفت: چهارصد دستگاه و کاری که اژدری و همراهان او و یا مرحوم صادق انجام دادند واقعا زیبا بوده است. اگرچه چیزی آن آنها باقی نماده و در اثر کشیدن اتوبان از بین رفته اند. همچنین است محله نارمک.

استاد دانشگاه تهران، مجله ساختمان، مجله آرشتیکت (که ۶ شماره هم بیشتر نیست) مجلات مناسب و مملو از اندیشه عنوان کرد و افزود: مجلات معماری آن دوران نیز نشان می‌دهد که روش برخورد با معماری و فرهنگ و هنر، سطحی نبوده است بلکه پشت آن  اندیشه‌های فراوانی وجود داشت که البته رنگ و بوی ایران و ایرانی بودن را نیز داشتند.

حبیبی تصریح کرد: واقعا سال‌های ۱۳۰۰ تا ۱۳۳۰ و پس از آن، به لحاظ معماری‌هایی که خلق شد و آثاری که به وجود آمد این قابلیت را دارد که به عنوان دوران معماری معاصر شناخته شود.

بررسی و ارزیابی سیر تحول معماری در ایران/ پیشنهاد تشکیل موزه معماری به شورای‌عالی شهرسازی و معماری

چهارمین جلسه شورای‌عالی اعتلای معماری با بررسی و ارزیابی سیر تحول معماری در کشور و همچنین تبادل‌نظر در مورد محتوای سیاستگذاری به منظور ارتقای وضعیت معماری کشور به ریاست دبیر شورای عالی شهرسازی و معماری ایران با حضور صاحبنظران عرصه معماری کشور در ساختمان دادمان وزارت راه و شهرسازی، برگزار شد.

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، در این نشست که با حضور صاحبنظران عرصه معماری کشور؛ ایرج اعتصام، کامران دیبا، محسن حبیبی، ایرج کلانتری، سیروس باور، کیانی، فرامرز پارسی و همچنین تعدادی از معماران جوان کشور در ساختمان دادمان وزارت راه و شهرسازی برگزار شد، محمدسعید ایزدی معاون معماری و شهرسازی، گفت: به دنبال ماموریتی که وزیر محترم راه و شهرسازی دادند کمیته یا شورای اعتلای معماری ذیل شورای‌عالی شهرسازی و معماری ایران تشکیل شد.

ایزدی با یادآوری اینکه مدت‌های مدیدی بود که موضوع معماری و بحث راجع به آن مطرح بود، شکل‌گیری کمیته اعتلای معماری را ذیل شورای‌عالی شهرسازی و معماری ایران از نقاط قوت شورای اعتلای معماری برشمرد و افزود: مدت‌های مدیدی بود که موضوع معماری و بحث راجع به آن مطرح شده بود و با مروری که نسبت به اسناد داشتیم به این نتیجه رسیدیم که جای حوزه اندیشه و کمیته‌ای که بتواند راجع به معماری سیاستگذاری و بحث کند به شدت خالی است. برهمین اساس نیز گزارشی در شورای‌عالی شهرسازی تنظیم شد و تشکیل کمیته اعتلای معماری را به معاونت معماری و شهرسازی ماموریت دادند.

دبیر شورای عالی شهرسازی و معماری ایران تصریح کرد: کمیته اعتلای معماری با اهداف معینی تشکیل شده و قرار بر این است که دبیرخانه شورای‌عالی تمرکز بیشتری راجع به موضوع معماری داشته باشد و با تمرکز بر موضوع معماری بتواند به یک سلسه سیاست‌هایی در جهت ارتقا دست یابد.

ایزدی یادآور شد: در جلسات پیشین اعضای کمیته یکی از مواردی که پیشنهاد کردند این بود که بتوانیم پیش از هرگونه اقدامی تصویری از وضعیت موجود معماری کشور، سرگذشت آن و سیری که طی کرده است را ترسیم کنیم. معقتقدم با بررسی و نقد تحولات یکصدساله ایران در حوزه معماری زمینه‌های مناسبی برای هرگونه اقدام پیش رو را به دست خواهیم آورد.

وی با اشاره به اینکه در جلسه سوم کمیته، تالیفات و تجربه‌های نظری معماران مرور شد، گفت: جلسه آتی به جمع بندی مصوبات شورا می‌پردازیم و مسیر راه کمیته را مشخص خواهیم کرد. به واقع در جلسه پنجم شورا ساختار مباحث کمیته را تعیین می‌کنیم.

ایزدی تصریح کرد: کمیته‌های فنی ذیل شورای‌عالی کمیته‌هایی هستند که کارها به آنها ارجاع می‌شود و کمیته اعتلای معماری سیاستگذاری را برعهده دارد.

وی در بخشی از صحبت‌های خود، گفت: درخواست هایی برای طرح پروژه های معماری به ما شده است. در جلسه سوم شورای عالی شهرسازی و معماری ایران تصمیم بر آن شد تا شورا را درگیر پروژه‌های معماری نکنیم با این هدف که بتوانیم به مباحث مربوط به سیاستگذاری بپردازیم.

ایزدی همچنین گفت: اعضا در طول جلسه بحث انحطاط معماری را مطرح کردند و بر همین مبنا نیز تغییر و تحولات معماری مورد بحث و آسیب‌شناسی قرار گرفت. مجموعه آسیب‌شناسی و مباحث مطرح شده  در طول سه جلسه شورای اعتلای معماری منجر به پیشنهاد ایجاد موزه معماری شد که با نظر اکثریت اعضای کمیته ایجاد موزه معماری برای تصمیم گیری نهایی به شورای عالی شهرسازی و معماری ایران پیشنهاد می شود و در جلسه شورا راجع به آن تصمیم گیری خواهد شد.

این مقام مسئول تاکید کرد: شورای‌عالی شهرسازی و معماری ایران وزارت راه و شهرسازی نیست بلکه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران یک نهاد فرابخشی است که با حضور نمایندگان دستگاه‌ها و وزارتخانه ها و سازمان های مختلف امیدوار است با وضع سیاست‌های توسعه؛ شهری و سرزمینی بتواند توسعه را ارتقا بدهد.

وی همچنین خاطرنشان کرد: تمام امیدواری ما این است که  شورای عالی شهرسازی و معماری بتواند از ابزارهای توانمندی که در دستگاه ها، وزارتخانه ها و سازمان نها دارد نهایت استفاده را ببرد. بالطبع تمام نهادها و سازمان های عضو آن نیز می توانند از مصوبات شورای‌عالی می توانند پاسداری کنند و ادامه دهنده آن باشند.

ایزدی تصریح کرد: مباحث توسعه شهری تنها به حیطه عملکرد دولت مربوط نمی‌شود و فراتر از آن است.

در ادامه این نشست، صاحبنظران عرصه معماری کشور نقطه نظرات خود را در رابطه با معماری مطرح کردند.

برنامه‌ریزی برای آینده معماری ایران

اعلام جزییات استفاده از آجر در نمای ساختمان‌ها

مدیر شهرسازی و معماری اداره کل راه و شهرسازی استان قزوین با اشاره به لزوم استفاده از آجر در نمای ساختمان‌ها با توجه به مصوبه کمیسیون ماده ۵ ، مشخصات آنرا اعلام نمود.

به گزارش پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی به نقل از روابط عمومی اداره کل راه و شهرسازی استان قزوین، محسن اسماعیلی در این رابطه گفت: در نماهای شهری استفاده از آجر در نمای ساختمانهای مسکونی مطابق مفاد دستورالعمل مجاز است.
وی در خصوص رنگ آجر مورد نظر عنوان کرد: تنها استفاده از رنگهای روشن کرم، بژ، قهوه ای (تنالیته های این رنگ ها) به عنوان رنگ غالب در نمای ساختمانها مجاز بوده و استفاده از رنگهای متضاد درنما ممنوع است.

اسماعیلی در ادامه اضافه کرد: استفاده از انواع آجرهای نما شامل آجر سنتی و ماشینی در تنالیتههای معرفی شده در دستورالعمل مجاز میباشد.

 وی همچنین گفت: دستورالعمل اجرایی نما و منظر شهری قزوین که توسط دبیرخانه کمیته ارتقای کیفی سیما و منظر، تهیه و تدوین شده، در کمیسیون ماده ۵ شهر قزوین نیز به تصویب رسیده و اجرای آن الزامی است.

«معماری و جستجوی هویت در شهر» / «خانه‌به‌دوشی» تهرانی‌ها میان سازنده، شهرداری و بنگاه املاک !

رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی می‌گوید:امروز با پدیده‌ای مواجه شده‌ایم که من اسم آن را «خانه‌به‌دوشی» گذاشته‌ام. اهل شهر، در یک دور منفعتی میان سازنده، شهرداری و بنگاه معاملات آواره می‌شوند.

محمد بهشتی رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی است او زمانی مدیرعامل بنیاد سینمایی فارابی بود. اما چند سالی است که معماری و شهرسازی دغدغه او شده و امیدوار است که معماری بحران‌زده ایرانی که دچار سیطره کمیت شده و کیفیت اصیل‌اش را از دست داده است، چشم‌اندازی هویتی برای آن متصور است که بعد از گذشت ۱۰ یا ۲۰ سال به سروسامان برسد و «هویت» خود را پیدا کند. باتوجه به پرونده خبرگزاری مهر با عنوان «معماری و جستجوی هویت در شهر» با محمد بهشتی در این رابطه به گفتگو نشسته‌ایم. او معماری را از مهم‌ترین مظهر انتقال فرهنگ می‌داند زیرا معماری به‌عنوان ظرف زندگی، تقریبا تمام اتفاقات زندگی در آن رخ می‌دهد پس از این‌جهت فوق‌العاده اهمیت دارد. بنا به میزان سطح تماس جامعه با معماری، اگر معماری، معماری سالمی باشد باعث انتقال و تداوم فرهنگی خواهد شد.

البته او در مقاله‌ای که درباره «هویت در معماری ایرانی» نوشته است، می‌گوید، طی سال‌های متمادی کار در حوزه میراث فرهنگی دریافته‌ام مهم‌ترین مبحثی که درحوزه معماری و شهرسازی و البته نه فقط در این حوزه بلکه در همه حوزه‌ها مورد غفلت واقع شده و تا پیش از حل و فصل جدی آن با مشکلات اساسی روبه‌رو هستیم، بحث «هویت» است از زمین تا آسمان مبحث هویت، از نازلترین مراتب عینی و ملموس تا عالی‌ترین و رفیع‌ترین مراتب فرهنگی و ماهوی. امروز پس از تامل فراوان درباره آن به این نتیجه رسیده‌ام که تا وقتی مراتب زمینی و ملموی و عینی بحث هویت حل و فصل نشده، از سویی مقدمات ورود به مراتب آسمانی فراهم نیست و از سوی دیگر اکتفا کردن به بحث درباره مراتب آسمانی «هویت» به مثابه گریز از واقعیت است. البته تا قله مراتب آسمانی هویت فتح نشود بیقراری و آشوب فرهنگی جامعه ایرانی آرام نمی‌گیرد اما گو اینکه بسیاری از آنچه تمنای عموم اهل فن و منتقدان معماری و شهرسازی ایرانی است با حل و فصل مرتبه زمینی مبحث هویت حاصل می‌شود.

آقای بهشتی، معماری جدید در شهرهای ایران عملا از بین‌برنده عناصری بودند که در قدیم به‌عنوان محله‌ها شناخته می‌شدند، شکل قدیم محله‌ها یا آن سرزندگی موجود در شهرها باعث نوعی تعامل شهری می‌شد؛ تعامل در فضای عمومی و این موضوع برای مردم هویت شهری و مدنی را دربرداشت البته درست است که این هویت با عوارض مدرن‌اش همراه نبود یعنی جنبه‌های سیاسی و یا زیباشناسانه مدرن را نداشت اما تعامل شهروندان و هم محله‌ای با هم، به نوعی کیفیت زندگی روزمره را بالا می‌برد که هویت‌های مردمی، بومی بر مبنای آن مهربانی و همدلی را ایجاد می‌کرد.

بعدها آن شکل عجیب‌وغریب بسط آپارتمان‌ها و مجتمع‌های مسکونی خیلی از آن‌ کوچه‌ها و تعاملات را از بین برد چون مجتمع وسط کوچه می‌افتاد یا خیلی از محلات آرام آرام به لحاظ نقشه شهری از بین رفتند در نتیجه این تعامل از بین رفت مقصود من پیوند این مسئله با مبحث کمیت‌ است که مطرح کردید تمام این موارد به نوعی باعث شد که آدم‌ها در این شهر به موجودات اتمیزه و تک‌افتاده تبدیل شوند و به نوعی تنها دربند خود و خانواده‌اش باشد، حتی این بحث کمیت‌گرایی را می‌توانیم در قالب منفعت‌طلبی اقتصادی هم توجه کنیم به عنوان مثال بساز و بفروش فقط به دنبال سود شخصی‌اش بوده یا حتی مدیران شهری تراکم فروخته چون منفعت خود را دیده و آن کیفیت آرام آرام از بین رفته است.

قصد دارم با تأکید بر تعاملی که در شهرها و محلات وجود داشت و نسبتش با معماری، تحلیل شما را در این زمینه بدانم، که این مسئله برای ما تا چه اندازه آسیب‌زا بود و با توجه به این‌که شما بسیار امیدوارانه می‌گویید داریم به فضاهای شهری و عمومی گذشته برمی‌گردیم یا می‌توانیم دوباره به دنبال هویت و تعامل جمعی باشیم یا خیر؟

خیلی از مثال‌هایی که من درباره کیفیت در زندگی می‌زنم مربوط به گذشته است؛ روزگاری که ساختمان‌ها یکی دو طبقه بیشتر نبودند و همه حیاط داشتند و ... . به همین دلیل اغلب مرا متهم می‌کنند به اینکه سنت‌گرا هستم و با نگاه نوستالژیک به موضوع نگاه می‌کنم. اما مقصود من از این مثال‌ها آن نیست که باید به دوران قاجار رجعت کرد. بلکه باید بپذیریم انسان مدنی‌الطبع است. فرق نمی‌کند که درباره انسان ۱۰۰۰ سال پیش صحبت کنیم یا ۱۰۰۰ سال دیگر. سؤالی که پیش می‌آید، این است که آیا در قرن بیست و یکم انسان دیگر انسان نیست، یا مدنی‌الطبع نیست؟ بحران مدنیت مدنیت را از چهره شهرها زدوده است و بنابراین مثال‌های به روزی برای توضیح آن در شهرهای کنونی وجود ندارد اما در همین شرایط هم در نقاطی از شهر تهران پدیده‌های تازه‌ای شکل گرفته که اتفاقاً استعداد محله شدن داشتند؛ مثل شهرک اکباتان یا نازی‌آباد یا  برج‌های شهرک غرب و بهجت‌آباد که جدید هستند و در دوره قاجار نبودند.

در شهر با پدیده‌ای مواجه شده‌ایم که اسم آن را «خانه‌به‌دوشی» گذاشته‌ام. اهل شهر، در یک دور منفعتی میان سازنده، شهرداری و بنگاه معاملات آواره می‌شوند. زیرا در این جریان به نفع همه است که عمر سکونت کوتاه باشد. در صورتیکه شکل‌گیری جامعه شهری به مثابه یک ارگانیزم به‌هم‌پیوسته، منوط به تداوم استقرار سه نسل در یک محله است

محله چگونه است؟ محله یعنی همسایگی‌های درازآهنگ. بنابراین افرادی که در آن زندگی می‌کنند همدیگر را به چهره می‌شناسند و افرادی قدیمی‌تر را تقریبا همه می‌شناسند. اگر حادثه ناگواری اتفاق بیفتد همه می‌دانند چه کسی می‌تواند به کمک بیاید. همانند نمایشنامه‌ای که آدم‌های گوناگون، نقش‌های مختلفی بر عهده دارند و براساس نقش‌هایشان شناخته می‌شوند. اگر مقیاس را پایین‌تر بیاوریم، «محله» تبدیل به چند «کوی» می‌شود. در کوی‌ها افراد افزون بر شناختن چهره، اسم همدیگر را هم می‌دانند و از جزئیات زندگی هم مطلعند؛ مثلا همسایه‌ای پسرش سربازی رفته است یا آن یکی همسایه دخترش مریضی دارد یا فلان خانواده عزم سفر کرده و ... . در «دربند»ها که نه تنها اسم همدیگر را می‌دانستند بلکه از خلق ‌و خوی هم باخبر بودند.

شاید این تعاریف شما را به یاد دوره قاجار و پهلوی بیاندازد ولی حالا اگر به سراغ اکباتان بروید می‌بینید بلوک‌ها همانند محله عمل می‌کنند؛ یعنی کسانی که در یک بلوک زندگی می‌کنند با هم آشنا هستند. این بلوک‌ها معمولاً سه چهار ورودی دارد. هر ورودی مثل یک کوی و هر طبقه مثل یک دربند است و تقریبا همان مناسبات بین‌شان جاری است. در برج‌های شهرک غرب هم مشابه همین مناسبات و تعاملات شکل گرفته است؛ زمین بازی برای کودکان وجود دارد، سالن اجتماعاتی ساخته شده که اگر کسی از اهالی برج، فوت کرد برایش مراسم ختمی برگزار کنند، سوپر مارکت کوچکی وجود دارد تا مردم نیازمندی‌هایشان را از آن برطرف می‌کنند. اتوشویی جمع‌وجوری هست که هر کسی لباس دارد به آنجا می‌دهد. تمام این فضاها فرصت احوال‌پرسی میان آدم‌ها را ایجاد می‌کند تا از حال هم باخبر شوند.