برنامه ریزی برای مشارکت

معمارشهر:  هنگامی که برنامه ریزان اهداف و مقاصد کلی فرآیند مشارکت را شناسایی کردند ، برنامه ریزی برای مشارکت به مراحل زیر نیاز دارد (روزنر 1978):

• افراد یا گروه هایی را که باید در فعالیت مشارکت برنامه ریزی شده شرکت کنند ، شناسایی کنید.

• تصمیم بگیرید که شرکت کنندگان ، از توسعه تا اجرا تا ارزیابی ، در کجای فرآیند شرکت کنند.

• اهداف مشارکت را در رابطه با تمام شرکت کنندگانی که در این کار شرکت می کنند بیان کنید.

• روشهای جایگزین مشارکت را با توجه به منابع موجود شناسایی و مطابقت دهید.

• روش مناسبی را انتخاب کنید که برای دستیابی به اهداف خاص استفاده شود.

• فعالیت های مشارکت انتخاب شده را پیاده سازی کنید.

• روشهای اجرا شده را ارزیابی کنید تا ببینید که آنها تا چه حد به اهداف و مقاصد مورد نظر رسیده اند.

نظریه و عملکرد

نظریه ها و شیوه های مشارکت را می توان در پنج جمله زیر ترکیب کرد:

هیچ راه حل "بهترین" برای مشکلات طراحی و برنامه ریزی وجود ندارد.

روشهای تعیین ذینفعان در برنامه ریزی شهری

معمار شهر : هیچ روش صحیحی برای انتخاب ذینفعان وجود ندارد، اما استراتژی‌های مختلفی برای برخی از  تصمیم‌گیری‌ها وجود دارد که بهتر از بقیه است.

یک روش این است که برای حضور در این کنفراس شرکت کنندگاه را به صورت از پیش تعیین شده انتخاب کنند .  در این حالت اگر اعتبار فرد دعوت شده در نظر گرفته شود روش خوبی است. و عملکرد خوبی دارد.

این یک استراتژی کارامد و خوبی است که به دعوت کننده اجازه می‌دهد تا معیارهای دیگری برای انتخاب مانند گروه، مهارت‌های گروهی و روابط کاری را در نظر بگیرد.

با این اوصاف ، به این استراتژی تمایل بیشتری می رود زیرا با دانش دعوت کننده تعریف می شود.

کمیته انتخاب

رویکرد دیگر استفاده از کمیته انتخاب برای انتخاب ذینفعان است.

در این رویکرد اگر موضوع سیاسی وارد شود یا درگیری داشته باشد به خوبی وارد عمل می‌شود و کار می‌کند. هر مرحله از فرآیند همکاری مورد بررسی دقیق قرار خواهد گرفت. هر گونه نگرانی در مورد انتخاب سهامداران می‌تواند افراد را به زیرسوال بردن تصمیمات گروق سوق دهد.

این رویکرد همانند رویکرد انتخاب مستقیم ، می‌تواند معیارهایی را اضافه و لحاظ کند. معایب اولیه این فرآیند مربوط به زمان، منابع و شرکت کنندگان اضافی است.

 

خود نامزد شدن

رویکرد سوم تشکیل کمیته از طریق معرفی خود است.

این روش وقتی ترکیب کمیته حیاتی نباشد و برای مشارکت ذینفعان با انگیزه مهم باشد،‌رویکرد خوبی است. و به خوبی عمل می‌کند.

خودنامزدی اغلب با فرآیند مشارکت عمومی مرتبط است. مردم از طریق خبرنامه‌های پستی، نظرسنجی می‌شوند، یا به جلسات عمومی دعوت می‌شوند.

کسانی که علاقه‌مد هستند دعوت می‌شوند تا در یک گروه ذینفع وارد شوند.

در این روش ممکن است ذینفعان اصلی یا اشخاص خاص در گروه نباشند و ممکن است منافع سازمان‌های خاص را بیش از حد نیاز ارائه دهد.

 

برنامه ریزی برای مناطق حیاتی و حساس شهر

معمارشهر:  مناطق حساس و حیاتی عموماً به عنوان اراضی یا اجسام آبی تعریف می شوند که از منابع طبیعی ، زندگی و غیر زنده محافظت می کنند یا زیستگاه آنها را تأمین می کند یا خود منابع طبیعی هستند که نیاز به شناسایی و محافظت در برابر توسعه نامناسب یا بیش از حد دارند. در بعضی از جوامع ، مناطق حساس و حیاتی ممکن است شامل سازه های تاریخی یا ویژگی های باستان شناسی نیز باشد. این عناصر اخیر اغلب توسط مقررات ایالتی و فدرال محافظت می شوند.

دلایل آماده سازی یک طرح مناطق حیاتی و حساس

در هنگام اقدام برای محافظت از مناطق حساس و حیاتی ، برنامه ریزان معمولاً باید انتخاب کنند که از چه منابع و در چه درجه ای باید محافظت شود.

این انتخاب ها اغلب شامل در نظر گرفتن برخی منابع طبیعی کم و بیش "حیاتی" و "حساس" نسبت به بقیه است. روند تهیه یک طرح مناطق حساس و مهم یا عنصری برای یک برنامه جامع ، چارچوبی را برای شناسایی منابع ، تعیین موارد محافظت شده و شناسایی سازوکارهای حفاظت از آنها فراهم می کند.

اجزای برنامه

اجزای برنامه های مناطق حساس و حیاتی معمولاً شامل موارد زیر است:

• شرح مناطق حساس و حیاتی شناسایی شده

• نقشه های GIS از مناطق مهم و حساس منابع ، براساس بررسی های میدانی

• تجزیه و تحلیل ظرفیت حمل منابع شناسایی شده یا اگر شناخته نشده باشد ، سازوکارهای تعیین ظرفیت حمل هر منبع

• توصیفی از مشارکت عمومی برای تعیین اینکه منابع مهم و حساس هستند و سطح تخریب برای هر کدام قابل قبول است

• سیاست های حفاظت از منابع

• استراتژی های اجرا

رویکردهای برنامه

خواه در حال تهیه عنصری از یک برنامه جامع باشید یا یک برنامه جداگانه ، همان روند کلی اعمال می شود ، یعنی:

 1- شناسایی منابع ؛

 2-  ارزش آنها را ارزیابی کنید

 3- ظرفیت حمل آنها را تعیین کنید.

 4- نقشه محل منابع؛

 5- ایجاد سیاست برای محافظت از منابع ؛ و

 6- شناسایی ابزارهای نظارتی و غیر نظارتی برای اجرای طرح و کمک به اطمینان از حفاظت.

ﺑﺮرﺳﯽ ﻋﻠﻞ ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ ﺑﻮدن ﻃﺮح ﻫﺎی ﺟﺎﻣﻊ ﺷﻬﺮی در اﯾﺮان

معمار شهر: ﻃﺮح ﺟﺎﻣﻊ ﻃﺮح ﻣﻬﻤﯽ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی و ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺷﻬﺮی اﺳﺖ. ﻃﺮح ﺟﺎﻣﻊ: ﻃﺮح ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪﺗﯽ و راﻫﻨﻤﺎ اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ﻧﺤﻮه اﺳﺘﻔﺎده از اراﺿﯽ و ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻨﺪی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺣﻮزه ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ، ﺻﻨﻌﺘﯽ، ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ، اداری و ﮐﺸﺎورزی و ﺗﺎﺳﯿﺴﺎت و ﺗﺠﻬﯿﺰات و ﺗﺴﻬﯿﻠﺎت ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻧﻮﺳﺎزی ، ﺑﻪ ﺳﺎزی و اوﻟﻮﯾﺖ ﻫﺎی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه و ﺿﻮاﺑﻂ و ﻣﻘﺮرات ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﮐﻠﯿﻪ ﻣﻮارد و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺿﻮاﺑﻂ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺣﻔﻆ ﺑﻨﺎ و ﻧﻤﺎﻫﺎی ﺗﺎرﯾﺨﯽ و ﻣﻨﺎﻇﺮ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻣﯽ ﮔﺮدد و در واﻗﻊ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻨﻄﻘﯽ ﺟﻬﺖ اﻧﺘﺨﺎب اﻟﮕﻮی ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺘﻔﺎده از اراﺿﯽ ﺷﻬﺮی داﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺿﺮورت ، ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺠﺪﯾﺪ ﻧﻈﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد.

ﺑﺎ ﺗﺎﺳﯿﺲ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ در ﺳﺎل 1370 و ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﻣﺸﺎوران ﺧﺎرﺟﯽ، ﻃﺮح ﻫﺎی ﺟﺎﻣﻊ ﭼﻬﺮه ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﺑﻪ ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و اﯾﻦ درﺣﺎﻟﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮای ﺗﺪوﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺳﻮم ﻋﻤﺮاﻧﯽ ﮐﺸﻮر ﺑﺎ اﻧﺒﻮﻫﯽ از ﻣﺠﻬﻮﻟﺎت روﺑﻪ رو ﺷﺪﻧﺪ.

ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﻃﺮﺣﻬﺎی ﺟﺎﻣﻊ ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻠﺎت زﯾﺎدی از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺸﮑﻠﺎت ﺷﻬﺮﻧﺸﯿﻨﯽ و ﺷﻬﺮﺳﺎزی، ﻫﺠﻮم وﺳﯿﻊ روﺳﺘﺎﺋﯿﺎن ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎ و ﮐﻤﺒﻮد ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻣﻨﺎﺳﺐ در ﺑﻬﺮه ﮔﯿﺮی از اراﺿﯽ ﺷﻬﺮی و ﻏﯿﺮه روﺑﻪ رو ﺷﺪﻧﺪ. اﻫﻤﯿﺖ و ﻟﺰوم وﺟﻮد ﻃﺮح ﻫﺎی ﺟﺎﻣﻊ در ﻫﺮ ﺷﻬﺮ و ﺣﺘﯽ روﺳﺘﺎ ﺗﺎ آﻧﺠﺎ اﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻤﺎﻣﯽ اﺑﻌﺎد زﻧﺪﮔﯽ از ﺟﻤﻠﻪ اﺳﺘﻔﺎده از اراﺿﯽ ، ﺣﻮزه ﻫﺎی ﻣﺴﮑﻦ، ﺻﻨﻌﺖ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ و ﺣﺘﯽ ﺧﻄﻮط ارﺗﺒﺎﻃﯽ ، ﺗﺎﺳﯿﺴﺎت و ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﻫﻤﻪ اﺑﻌﺎد را در ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد ﺑﻪ ﻃﻮری ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ وﺟﻮد آن ﺑﺮای اﺳﺘﻤﺮار و دوام ﯾﮏ ﺷﻬﺮ و ﺣﺘﯽ روﺳﺘﺎ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز اﺳﺖ. در اﯾﺮان ﺑﺎ ﺗﺄﺳﯿﺲ وزارت آﺑﺎداﻧﯽ و ﻣﺴﮑﻦ در ﺳﺎل 1342 و ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻋﻤﺮاﻧﯽ ﺳﻮم ﺗﻬﯿﻪ ﻃﺮح ﻫﺎی ﺟﺎﻣﻊ ﺑﺮای ﺷﻬﺮﻫﺎی ﺑﺰرگ در دﺳﺘﻮر ﮐﺎر دوﻟﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ.

ﻫﺪف اﺻﻠﯽ از ﺗﻬﯿﻪ ﻃﺮح ﻫﺎی ﺟﺎﻣﻊ، اراﺋﻪ ﺳﯿﻤﺎی ﮐﻠﯽ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ آﯾﻨﺪه آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ داﺷﺘﻦ ﺗﻨﺎﺳﺐ ﻫﺎی ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ و ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ ﺑﺎ ﮔﺮوه ﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺷﻬﺮ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﯿﺮد.ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﻫﺎی ﺟﻤﻌﯿﺘﯽ اﻗﺘﺼﺎدی ﺻﻨﻌﺘﯽ و .... در ﻃﺮح ﻫﺎی ﺟﺎﻣﻊ ﺑﺎ ﺿﺮﯾﺐ ﺧﻄﺎی ﺑﺎﻟﺎﯾﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ ﻃﺮح ﻫﺎی ﺟﺎﻣﻊ ﮐﺎراﯾﯽ ﻟﺎزم را در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺸﮑﻠﺎت ﺷﻬﺮی آﯾﻨﺪه ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺧﺎﻃﺮ وزارت ﻣﺴﮑﻦ و ﺷﻬﺮﺳﺎزی ﺑﺎ آﮔﺎﻫﯽ از ﻧﺎﮐﺎر آﻣﺪی ﻃﺮح ﻫﺎی ﺟﺎﻣﻊ، ﺑﺎ اﻧﺪک ﺗﻐﯿﯿﺮاﺗﯽ در ﺷﺮح ﺧﺪﻣﺎت آن، در ﺳﺎل 1363 ﻧﺎم آن را ﺑﻪ ﻃﺮح ﻫﺎی ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻋﻤﺮاﻧﯽ ﺣﻮزه ﻧﻔﻮذ ﺗﻐﯿﯿﺮ داد. ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻃﺮح ﻫﺎی ﺟﺎﻣﻊ ﻋﻠﺎوه ﺑﺮﻣﺤﺪوده ﺷﻬﺮ، ﺣﻮزه ﻧﻔﻮذ ﺷﻬﺮ را ﻫﻢ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار دادﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻃﺮح ﻫﺎی ﺟﺎﻣﻊ را در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺸﮑﻠﺎت ﻣﻨﻌﻄﻒ ﺗﺮ ﮐﻨﺪ و ﻣﺸﮑﻠﺎت و ﻣﺴﺎﺋﻠﯽ ﮐﻪ در ﺧﺎرج از ﻣﺤﺪوده ﺷﻬﺮ ﻗﺮار دارﻧﺪ و ﺑﺮ ﭼﻬﺮه ﺷﻬﺮ اﺛﺮ ﻣﯽ ﮔﺬارﻧﺪ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی آﯾﻨﺪه ﺧﻮد ﺑﮕﻨﺠﺎﻧﺪ. ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی ﺟﺎﻣﻊ ﺑﺮای ﺗﺪوﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺳﻮم ﻋﻤﺮاﻧﯽ ﮐﺸﻮر ﭼﻮن ﺑﺎ اﻧﺒﻮﻫﯽ ﻣﺠﻬﻮﻟﺎت روﺑﻪ رو ﺑﻮده اﺳﺖ.

در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻋﻤﺮاﻧﯽ اول زﯾﺮ ﺳﺎﺧﺖ ﻫﺎی ﻋﻤﻮﻣﯽ اﯾﻦ ﻧﻮع ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﺪ و در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺳﻮم و ﭼﻬﺎرم و ﭘﻨﺠﻢ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺑﯿﺸﺘﺮی ﺑﺮ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺷﻬﺮی در ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﻃﺮح ﻫﺎی ﺟﺎﻣﻊ ﻣﺒﺪل ﮔﺮدﯾﺪ. در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻋﻤﺮاﻧﯽ ﺳﻮم اﻃﻠﺎﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﻬﯿﻪ 14 ﻃﺮح ﺟﺎﻣﻊ ﺷﻬﺮی ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آﻣﺪ. ﺗﻬﺮان، ﺗﺒﺮﯾﺰ، رﺷﺖ، اﺻﻔﻬﺎن، ﮐﺮج، ﻗﺰوﯾﻦ، ﺑﻨﺪراﻧﺰﻟﯽ، ﭼﺎﻟﻮس، ﻧﻮﺷﻬﺮ، ﺳﺮﺑﻨﺪر، ﺑﺎﺑﻞ، ﺑﺎﺑﻠﺴﺮ، ﺑﻨﺪرﻋﺒﺎس، ﺑﻨﺪر ﻟﻨﮕﻪ.

اوﻟﯿﻦ ﻃﺮح ﺟﺎﻣﻊ ﺷﻬﺮی ﺗﻮﺳﻂ ﺷﻮرای ﻋﺎﻟﯽ ﺷﻬﺮﺳﺎزی ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺐ رﺳﯿﺪ ﻃﺮح ﺟﺎﻣﻊ ﺑﻨﺪرﻟﻨﮕﻪ در ﺳﺎل 1345 ﺑﻮد. ﻃﺮح ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان در ﺳﺎل1348 ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺐ رﺳﯿﺪ.

تعیین استراتژی خاص در روند برنامه ریزی شهری

معمار شهر: یک عضو هیئت برنامه ریزی، تصور بهتری از انواع ذینفعان که در یک فرآیند همکاری شرکت می‌کنند دارد.

درک نحوه انتخاب سهامداران می تواند به همان اندازه انتخاب افراد مهم باشد.

فرایندهای مشارکتی که سازمان‌ها را درگیر می‌کند، سطح پیچیدگی دیگری به فرآیند انتخاب اضافه می کنند.

برخی از سازمان‌ها به جای انتخاب طرف خارجی از نمایندگان خود می خواهند نماینده خود را تعیین کنند.

در این حالت، دعوت کننده می‌تواند به طور ساده یک صندلی را در میز ذینفعان برای یک سازمان خاص تعیین کند.

 همچنین ممکن است از این استراتژی برای اطمینان از بازپس‌گیری انواع خاصی از سازمان‌ها استفاده شود.

ممکن است یک گروه سهامدار ایجاد یک چالش در سازمان بکند برای مثال یک گروه علاقه مند به محیط زیست ، یک گروه صنعتی و یا مالک زمین تعیین شده است.

دلائل و علل حاشیه نشینی و راه کارهای آن

معمارشهر: دلائل و علل حاشیه نشینی را میتوان در موارد ذیل بیان داشت.

1-پائین بودن درآمد در روستاها و نبودن فرصتهای اشتغال در جریان حرکت روستائیان به شهرها و رشد سریع جمعیت شهری

2- کمبود مسکن در شهرها

3- تفاوتهای نژادی که موجب رانده شدن گروههای خاص در برخی شهرها و نواحی شده است (عمدتاً در کشورهای در حال توسعه) در ایران گتوههای نژادی در خوزستان – تهران – مشهد – شیراز سابقه دارند.

4-گرانی غیر متعارف زمین شهری در کلان شهرها (قیمت یک قطعه زمین در قاسم آباد از 17م در ابتدای سال 85 به 250 م در ابتدای سال 91)

5- نگاه تمرکز گرای سیستم دولتی و افزایش بیشتر امکانات مادی و اقتصادی دولت به شهرهای بزرگ        ( اختصاص بیش از 30% بودجه عمرانی کشور به تهران) که موجب افزایش امکانات در شهر و کاهش آن در روستاهها و مناطق کوچک خواهد شد( شما امکانات و رفاه را در تلویزیون نشان میدهید بعد توقع دارید روستائی که در تقسیم منابع بدست شما، از حق خود و این امکانات محروم شده بدنبال پیشرفت و رفاه نیاید؟!!)

6- شهری شدن و مدرنیزاسیون آمرانه که موجب گسست یکباره جامعه از ریشه ها میشود که خود موجب بی هویتی و کم توجهی به ریشه ها و رفاه طلبی به هر قیمتی خواهد شد.

7- عدم تأمین نیازهای درآمدی و مسکن طبقات مستضعف جامعه در بازار رسمی زمین و مسکن بدلیل افزایش شدید قیمت مسکن و تورم که موجب علاقه به زندگی در حاشیه شهر شده است که خود موجب رشد تصاعدی حاشیه نشینی خواهد شد.( بحث ارزش افزوده زمین) نگرانی از آینده و تأمین مسکن و اجاره بهای بالا هم تشدید کننده خواهد بود.

8- گسترش شکاف طبقاتی

9-مهاجرت روز افزون روستائیان به شهردلیل عوامل دافعه مبدأ (بویژه فقر و بیکاری)

10- مهاجرت طبقات کم درآمد شهری بویژه کارمندان به حاشیه شهرها که در آینده قطعاً بستر بحران خواهد بود.

11-عدم توجه در مکان یابی صنعتی به سکونت کارگران ساده،در این مناطق عمدتاً مکان سکونت مهندسان وکارمندان ارشد طراحی شده وبرای کارگران ساده پیش بینی صورت نمی گیرد (مثال ممکو وشهرک مقداد منطقه پتروشیمی ،شهر ماهشهر )

 

حاشیه‌نشینی

معمارشهر: پدیده حاشیه‌نشینی پدیده­ای شهری است که با توجه به رشد شهرنشینی بی‌رویه در جهان، ایران و وجود مهاجرت‌های روستایی و شهری شکل گرفته و گسترش یافته است. حاشیه‌نشینی به عنوان برهم زننده تعادل فیزیکی شهرها، نشان‌دهنده توسعه ناموزون شهری و منطقه­ای است و دغدغه بسیاری از متخصصین شهری، جامعه‌شناسان، معماران و غیره است.

ظهور و پیدایش حاشیه نشینی هم در ایران و هم در جهان، همـزاد و همـراه پدیـده مهـاجرت و تـا حدی پیامد آن بوده است. حاشیه نشینی در مقیـاس وسـیع و معنـای جدیـد بـه دوره پـس از وقـوع انقلاب صنعتی در اروپا و سپس سرایت آن به سایر نقاط جهان برمی گـردد. در ایـران نیـز پـس از آغاز نوسازی اقتصادی و اجتماعی و دسترسی روستاها به خدمات جدید بهداشتی، آموزشـی و نیـز مکانیزه شدن کشاورزی و تغییر الگوی مدیریت روستائی از یک سو و ظهور اقتصـاد نفتـی و قطـع وابستگی به کشاورزی از سوی دیگر مهاجرتهای روستا - شهر آغاز و در پیامد آن پیدایش حاشـیه نشینی پیرامون شهرهای بزرگ نمایان گردید.

بنابراین به تـدریج اغلـب شـهرها بـه ویـژه شـهرهای بزرگ به مراکزی برای استقرار و اسکان مهاجرین تبدیل می شود. به این ترتیب، حاشـیه نشـینی و در جدیـدترین بیـان (اسـکان غیـر رسـمی) بعنـوان بافـت آپاندیسـی شـهری در ایـران بـا قـدرت تاثیرگذاری بالا به دلیل حجم قابل توجه ساکنین و مسائلی چون رشد سریع جمعیت، اشـتغال غیـر رسمی و آسیب های خاص، خود را بر شهرهای کشـور تحمیـل کـرده اسـت. مهـاجرت و حاشـیه نشینی به دلیل تاثیرات عدیده از آن دسته موضوعات اجتماعی است که هیچوقـت تـاریخ مصـرف کنکاش در باره آنها پایان نمی پذیرد.

دلایل انتخاب ذینفعان در مدیریت برنامه ریزی شهری

معمار شهر: قبل از شروع فرایند انتخاب ذینفعان، یک دعوت کننده ذینفع برای تعیین تعداد احتمالی شرکت کنندگان باید دلایل انتخاب خود را در نظر بگیرد.

صلاحیت قضایی بیش از یک موضوع

یک دلیل عمده شامل افراد یا سازمان هایی است که شامل صلاحیت رسیدگی به یک موضوع را دارند.

که شامل سازمان های با قدرت تصمیم گیری و همچنین شامل افرادی که دارای حق وتو دارند می باشد.

به طور مثال برای تصمیمات یک طرح فضای باز که شامل زمین های شهر، پارک های شهرستانها و جنگل های ایالتی است، باید نماینده هایی از هر حوزه قضایی حضور داشته باشد.

اطلاعات یا پایگاه دانش خاص

دلیل دیگر برای انتخاب ذینفع این است که اطلاعات یا دانش او منجر به درک جامع یک مسئله یا یک موضوع خواهد شد.

 گروهی از افراد با افراد متفاوت آموزش دیده، داده های مختلف و دیدگاههای مختلفی را می توانند داشته باشند

اگر هر موضوع را به صورت جداگانه در نظر بگیرید ایجاد یک تصویر بسیار کامل تر از یک موضوع را ارایه می دهد.

به طور مثال، اطلاعات در مورد سلامت حوزه آبخیر، ممکن است درمیان آژانس های مختلف دولتی ، دولت های محلی و صاحبان زمین گسترش یابد.

لیست بخش‌های ذینفعان بالقوه در برنامه ریزی شهری

معمار شهر: بخش‌های جامع

• افرادی که در مجاورت یک فعالیت پیشنهادی زندگی می‌کنند.
• ساکنین
• ساکنان محله
• صاحبان زمین
• اجاره دهندگان
• اقلیت ها
• کاربران (کاربران پارک، قایق‌رانان و غیره)
• صاحبان مشاغل محله

 

گرو‌های منافع

• اتاق بازرگانی
• گروه‌های محیطی
• گروه‌های نژادی یا قومی
• سازمان‌های صنعتی تشکل‌های مذهبی
• گروه‌های مدنی
• گروه‌های اجتماعی
• انجمن‌های همسایگی

تعاریف مختلف شهر

معمارشهر: بدلیل ماهیت مبهم و پیچیده شهر تاکنون تعاریف بسیار زیادی از این گستره مطرح شده است.

شهر: عبارتست از ترکیب عوامل طبیعی، اجتماعی و محیط های ساخته شده توسط انسان که در آن جمعیت متخصص ساکن است.

ده: عبارتست از واحدی جغرافیایی که مرکز تجمع انسانی با انواع گوناگون، برمبنای تولید محصولات کشاورزی است.

شهر: مکانی برای اسکان گروهی انسان‌ها و محل فعالیت آن‌ها، عام ترین تعریف شهر به شمار می رود.

در بسیاری از تعاریف شهر دو عامل عمده تجارت و خدمات را از ارکان اصلی شهرهای پیشرفته می دانند و جمعیت را نادیده می گیرند.

منظور از شهر، منطقه جغرافیایی است که دارای جمعیت مشخصی بوده و تراکم جمعیت در آن وجود داشته و افراد در آن به امور غیر کشاورزی اشتغال داشته باشند.

شهرها مکان‌های تمرکز یافته ای هستند که انواع فعالیت‌ها و مشاغل در آن‌ها به صورت مراکز اجتماعی و تجاری متمرکز شده‌اند تا نواحی اطراف از آن بهره مند شوند.

لوئیز ورث: شهر سکونتگاهی دائمی و نسبتا بزرگ است برای افرادی که از نظر اجتماعی ناهمگونند.

امیل دورکیم: شهر محل توسعه اطلاعات در یک منطقه اخلاقی است.

ژان رمی: شهر دارای نظم و انسجام فرهنگی همراه با نوآوری و پیشرفت است.

تعریف شهر از نظر مکتب شیکاگو: شهر همانند یک اندام زنده اجتماعی ، محل اسکان طبیعی انسان متمدن است.

تعریف شهر از نظر رابرت پارک: شهر ترکیبی است از عناصر مادی (مدنیت) و غیر مادی (اخلاقی) است که دومی مهم‌تر است.