تحلیلی جامعه‌شناختی از دلایل «استرس شهری» در تهران !

روزنامه ایران - دکتر شروین وکیلی: بتازگی گزارشی از سوی مؤسسه زیپ‌جت Zipjet بریتانیا در سال 2017 منتشر شده است که در آن میزان تنش در زندگی روزمره در ۱۵۰ شهر بزرگ جهان را اندازه‌گیری کرده است. بر مبنای این ارزیابی، در میان 10 شهر پراسترس دنیا 5 شهر از آنها (تهران، کابل، بغداد، دهلی نو و کراچی) به حوزه‌ «تمدن ایرانی» تعلق دارد و پایتخت کشور ایران کنونی ششمین شهر پراسترس دنیا محسوب می‌شود.

 

 

شاخص‌هایی که در این پژوهش برای چیدن شهرها بر محور پراسترس-کم‌استرس مورد استفاده قرار گرفته است، متغیرهایی مانند اوضاع اقتصادی خانوار، ترافیک شهری، امنیت، سرانه‌ فضای سبز، آلودگی هوا، کیفیت حمل‌ونقل عمومی و سلامت جسمی و روانی است که به کمک آن مفهوم «کیفیت زندگی» ارزیابی می‌شود. انتشار این خبر که «تهران» ششمین شهر پرتنش دنیا است! از سویی پرسش‌برانگیز است و از سوی دیگر جای تأمل دارد. براستی این شهر چه ویژگی‌هایی دارد که چنین جایگاهی را برایش به ارمغان آورده است؟

 

مهم‌ترین ویژگی تهران جمعیت عظیمی است که در آن گرد آمده‌اند. در شرایطی که پاریس حدود دو و نیم میلیون نفر و هنگ‌کنگ هفت میلیون نفر و نیویورک و لندن هر یک هشت و نیم میلیون نفر جمعیت دارند، تهران با نزدیک به 9 میلیون نفر در هسته‌ مرکزی شهر و شش میلیون نفر در شهرک‌های اقماری‌اش یکی از بزرگترین شهرهای کره‌ زمین است! در واقع تهران با 15 میلیون نفر جمعیت و نزدیک به 12 میلیون نفر باشنده در ساعت‌های روز، در کنار شهرهای عظیمی مانند ریودوژانیرو (۵/۱۶میلیون) و استانبول (۸/۱۴میلیون) و کمی فروپایه‌تر از پکن و دهلی‌نو (۵/۲۱ میلیون) قرار می‌گیرد. تهران در رتبه‌بندی جمعیت شهرهای جهان در جایگاه ۲۹ ایستاده و از این نظر یکی از بزرگترین تراکم‌ جمعیت‌ها بر کره‌ زمین است.

میل مبهم جامعه ایرانی به «غُرزدن» !

«غرزدن به مثابه اجتماعی» یا «نق زدن های اجتماعی» رفتاری است که به نظر می رسد به تدریج به یک عادت رفتاری در بین عموم ایرانی ها تبدیل شده است؛ نوعی گلایه کردن از همه چیز، پرسش کردن گلایه آمیز از همه چیز که فقط و مدام از سوی ما تکرار می شود، بدون این که برای آن به دنبال پاسخ، راه حل یا اقدامی باشیم.

 

هفته نامه کرگدن - افشین داورپناه: ظاهرا غرزدن به واکنش یا رفتاری تبدیل شده است که دیگر هدف و غایت آن طرح یک موضوع، مشکل یا مسئله نیست.

این روزها آدم های زیادی را دور و برم می بینم که از جایگاهی که در آن قرار گرفته اند، ناخُرسندند. آن ها فکر می کنند در جایگاهی که در پی آن بوده اند و شایستگی اش را داشته اند قرار نگرفته اند. این نوع نگاه را در بین آدم های گوناگون از گروه های مختلف می بینم؛ چه زن، چه مرد، چه آدم های دارای تحصیلات عالی، چه آدم های کم سواد، بی سواد و... گذشته از این موضوع که چقدر در این ادعا حق با آن هاست و این تصور چه مقدار واقعی و چقدر توهم است، باید پذیرفت که «نارضایتی مداوم» و برطرف نشدن نارضایتی، یکی از زمینه های شکل گیری و تداوم رفتاری است که می توانیم آن را «غرزدن» بنامیم؛ به ویژه زمانی که ساز و کارهای لازم و نتیجه بخش برای اعلام نارضایتی و رسیدن به رضایت فراهم نیست، حتی وقت که نارضایتی ها واقعی نیستند.

 

 

«غرزدن» به مثابه تفریح و سرگرمی

گویی غرزدن به واکنش یا رفتاری تبدیل شده است که دیگر هدف و غایت آن طرح یک موضوع، مشکل یا مسئله نیست. انگار غرزدن، کارکردهای فرهنگی- اجتماعی دیگری هم پیدا کرده است که از قضا به مهم ترین کارکردن های آن تبدیل شده اند. شاید خنده دار- یا تاسف بار- باشد اگر یکی از کارکردهای آن را حتی «تفریح» یا «سرگرمی» قلمداد کنیم.

تهران شهری خشن و مردانه!

فاطمه راکعی که این روزها فعالیت خود را به عنوان مشاور امور بانوان شهردار تهران آغاز کرده، نخستین جلسه فراجناحی خود را با زنان فعال سیاسی در تمام طیف ها از اصلاح طلب گرفته تا اصولگرا برگزار کرد. جلسه ای که مشاور شهردار تهران در آن مطرح کرد که تهران شهری مردانه و خشن است که باید برای زیست بهتر زنان آماده شود.

 

فاطمه راکعی که این روزها فعالیت خود را به عنوان مشاور  امور بانوان شهردار تهران آغاز کرده، نخستین جلسه فراجناحی خود را با زنان فعال سیاسی در تمام طیف ها از اصلاح طلب گرفته تا اصولگرا برگزار کرد. جلسه ای که مشاور شهردار تهران در آن مطرح کرد که تهران شهری مردانه و خشن است که باید برای زیست بهتر زنان آماده شود.

 

به گزارش تیتر شهر؛  مشاور امور زنان قول داد تا از تمام توان خود برای بهبود وضعیت زندگی زنان پایتخت نشین استفاده کند چرا که وی اعتقاد دارد تهران چهره ای خشن برای زنان دارد که مدیریت جدید شهری در نظر دارد تا این چهره را تغییر دهد.

 

در این دیدار راکعی  در جمع کمیته زنان خانه احزاب برگزار شد بار دیگر به افزایش سهم زنان در اداره پایتخت تاکید کرد. به اعتقا وی به غیر از مشاور امور زنان مناطق 22گانه شهر تهران و مدیر امور بانوان مناطق شهرداری تهران در تلاش است تا سهم بیشتری از مجموعه مدیریت شهری تهران در سازمان ها و نهادهای تابعه شهرداری به بانوان واگذار کند.

 

مشاور امور زنان رفع خشونت از جامعه، تامین امنیت زنان، مهربان تر شدن چهر شهر برای زنان، ورزش و اوقات فراغت، مسائل زنان آسیب دیده و در معرض آسیب و رفع مشکلات دختران جوان را از جمله برنامه های خود در شهرداری تهران دانست و گفت: باید با حفظ منزلت و عزت‌نفس انسانی‌ به دنبال رفع مشکلات زنان در شهر باشیم. زنان متکدی در سطح شهر  و کودکان  کار از جمله مسایلی هستند که باید با نگاه انسانی به آن توجه کنیم.

 

 

به اعتقاد راکعی؛ تهرام شهری مردانه است و زن ها در فضای شهری هنوز موثر نیستند، باید شرایط امن برای زنان به وجود آورد و تغییر ساختاری در زمینه شهرسازی متناسب با ذائقه زنان شکل بگیرد. فضای شهر  باید به گونه‌ای باشد که  بانوان دارای فرزندان کوچک به راحتی با محیط ارتباط برقرار کند، باید برای زنان باردار، سالخورده و دختران جوان فضای مناسب در شهر دیده شود.
تغییر رنگ و مبلمان شهری  مساله دیگری است که مشاور امور بانوان شهردار تهران به آن اشاره کرد و یادآور شد که نام‌ها و سردیس‌هایی از زنان نام آور و تاریخ ساز ایرانی اعم از متقدم و معاصر باید در شهر دیده شود. له همین دلیل از زنان هنرمند و خلاق می خواهیم تا ایده ها و پیشنهادات خود را در این زمینه به مدیریت شهری تهران بدهند.

علل ظهور جوزدگی در جامعه و راهکارهای مقابله با آن !

روزنامه آسمان آبی: مقصود فراستخواه از جمله جامعه‌شناسانی است که نگرشی عمیق به مسائل و مشکلات روز جامعه و فرهنگ ایرانیان دارد و از دریچه تاریخ به ریشه‌ها می‌پردازد. او به دور از کلی‌گویی‌ها و نسخه‌پیچی‌های سرسری، اول سراغ علت‌ها می‌رود و با بررسی تک‌تک آن‌ها راهکار پیشنهاد می‌دهد.
 

 

اتفاقاتی در جامعه ایرانی رخ می‌دهند که به‌واسطه ظهور شبکه‌های مجازی بروز بیشتری پیدا کرده‌اند که در تعریف آن‌ها، صفت جوزدگی را به کار می‌بریم. از نمونه خرد آن می‌توان قضیه جو همدردی با مردم کشوری به‌دلیل حملات تروریستی یا تغییر عکس‌های پروفایل به فرد مشهوری که تازه فوت‌شده یا بچه‌ای که مورد تجاوز قرار گرفته، اشاره کرد و در قضایای کلان‌تر می‌توان به انتخابات و فعالیت‌های اجتماعی اشاره کرد که ندیده و نشناخته بر سر جوی که به‌راه‌افتاده پای صندوق‌ها می‌رویم و به کسانی که نمی‌شناسیم رأی می‌دهیم یا در جنبش‌ها و کنش‌هایی شرکت می‌کنیم که نه‌تنها هیچ باوری به آن‌ها نداریم، حتی خط‌قرمزهای آن‌ها را هم رعایت نمی‌کنیم؛ مثل حمایت از حیوانات، گیاه‌خواری و نمونه‌های دیگر.

 

سوال اصلی این است که آیا می‌توان این‌ها را نمونه جوزدگی تلقی کرد و آیا می‌توان گفت فلان جامعه یا فلان ملت، کلا جامعه و ملتی جوگیر هستند؟

اگر می‌خواهیم منطقی و علمی صحبت کنیم و نظر بدهیم، پس اول باید ببینیم طبق شواهد در یک جامعه جوزدگی وجود دارد یا نه و اگر طبق شواهد (که شما به بعضی از آن‌ها اشاره کردید) متوجه شدیم که هست، باید پی‌جویی کنیم که چرا هست. من جوزدگی یا هر نوع صفتی از این دست را خصلتی ذات‌باورانه برای جامعه x یا y نمی‌دانم. من هم با شما موافق هستم و قبول دارم این‌گونه‌ مسائل در جامعه کنونی ما مشاهده می‌شوند، اما این مسائل علت و ریشه‌هایی دارند که باید به‌شکل دقیق تبیین و بررسی شوند. رابطه‌هایی منطقی وجود دارند که ما به‌واسطه آن‌ها می‌توانیم به چرایی موضوع بپردازیم؛ مثل این‌که چرا جوزدگی در جامعه الف زیاد و در جامعه ب کم دیده می‌شود؟ چرا یک جامعه می‌تواند از عهده جوزدگی توده‌ها بهتر بربیاید و یک جامعه نمی‌تواند؟

از کارتن‌ خوابی تا کارخانه‌ داری !

روزنامه شهروند: این نوشتار ماجرای کارآفرینی است که از کارتن‌خوابی به کارخانه‌داری رسیده و ٩٠ درصد پرسنلش کارتن‌خواب‌ها و معتادان بهبود یافته هستند.
 «محمد ثقفی از کارتن‌خوابی به کارخانه‌داری رسید. جوان ٣٧ساله‌ای که از سال‌های نوجوانی گرفتار اعتیاد شده بود. یک روز تصمیم بزرگی گرفت و آن بازگشت دوباره به زندگی سالم بود. خودش به «شهروند» می‌گوید: بچه جنوب تهران است و بعد از ترک اعتیاد کارگاه کوچک برادرش را توسعه داد و توانست صاحب دو کارخانه شود. او حالا مالک یک برند بزرگ در زمینه تولید تشک و مبلمان است و کارخانه‌اش در چهاردانگه اسلامشهر را با ١٥٠نفر پرسنل می‌گرداند. نیروهایی که حدود ٩٠درصدشان زندگی مشابه خود او را داشته‌اند و کارتن‌خواب هستند.

 

 

اما ماجرای کارآفرینی مثل محمد در اقتصاد ایران کمتر تکرار می‌شود. گواهی عدم سوءپیشینه مانع بزرگی است که آسیب‌دیدگان اجتماعی بتوانند دوباره به چرخه زندگی و اقتصاد سالم برگردند. حالا حتی برای تأسیس یک مغازه هم این گواهینامه مورد نیاز است. موضوعی که به اعتقاد کارشناسان بازار کار باید مورد بازنگری قرار گیرد یا دولت مشوق‌ها و حمایت‌هایی را برای کارآفرینان قرار دهد تا آنها بتوانند از این افراد در محیط کاری‌شان بهره‌برداری کنند.

از کارتن‌خوابی تا کارخانه‌داری

محمد ثقفی که سال‌ها درگیر اعتیاد بود و روزهای سختی را در زندگی‌اش پشت سر گذاشته، حالا دو کارخانه بزرگ تشک و مبل‌سازی دارد. البته نکته‌ای که او را از خیلی کارفرماها متمایز می‌کند، این است که حدود ۹۰‌درصد از ۱۵۰ کارگری که در کارخانه او کار می‌کنند، قبلا معتاد و کارتن‌خواب بوده‌اند. اینها بعد از این‌ که ترک اعتیاد کرده‌اند، محمد ثقفی آنها را که گذشته‌ای مشابه خودش داشته‌اند، استخدام کرده است.
در کشور ما تعداد کارفرماهایی که کار مشابه محمد ثقفی انجام دهند، زیاد نیست و شاید ترجیح خیلی از کارفرماها این باشد که به جای استخدام کسی که قبلا اعتیاد داشته و حالا ترک اعتیاد کرده، کسانی را که چنین مسأله‌ای نداشته‌اند، استخدام کنند.

کشورها براساس کدام معیار به خوشبخت و کمتر خوشبخت تقسیم می‌شوند؟

هفته نامه جامعه پویا: برای کشورهایی که معیارهای نشاط و خوشبختی‌شان شاخص رفاه و میزان تولید ناخالص داخلی است، تلاش کشور بوتان برای اندازه‌گیری خوشبختی برحسب شاخص «خوشبختی ملی» یک عمل متهورانه محسوب می‌شود. کشورهای مختلف در منطقه اسکاندیناوی با سیستم سخاوتمندانه رفاه اجتماعی که آغوشش برای حمایت از تمامی اقشار باز است، به‌طور شگفت‌انگیزی «تقریبا» خوب کار می‌کنند.

 

اگر از ایسلندی‌ها بپرسید چرا کشورشان به‌صورت مرتب نمود‌های شادی را بازتعریف می‌کند، برخی از آنها قدرت‌گرفتن زنان در جامعه و برخی دیگر شلوغی استخرهای فراوان آب گرم این کشور در فصل بهار را دلیل این امر می‌دانند. ‌جواب هرچه‌ باشد، حقیقت مسلم این است که شادی در سطح اجتماع در این‌گونه جوامع تجربه نشده است. در‌واقع کشورهای حوزه اسکاندیناوی به‌خاطر رفاه مردم در سطح زندگی روزمره‌ به‌عنوان شادترین و خوشبخت‌ترین کشورهای دنیا معرفی می‌شوند.

برای به‌دست‌آوردن الگوی شادی در کشورها باید با لنزی مناسب، داده‌ها را جمع‌آوری و تحلیل کرد. سال‌هاست ‌اقتصاددان‌ها به دنبال این هستند کشف کنند چگونه می‌توان مردم یک کشور را حقیقتا خوشبخت کرد. پرسش نهایی که آنها به دنبال یافتن پاسخ آن هستند، این است: «چه کنیم تا حقیقتا شاد و خوشبخت شویم؟».

 

خوشبختی در جهان ناتساوی‌ها

سال 2012 سازمان ملل متحد بیستم ماه مارس را به‌عنوان «روز جهانی خوشبختی» نام‌گذاری کرد. هدف از این کار ایجاد ارتباط میان شادی و رفاه به‌عنوان هدف و آرمانی جهانی در زندگی انسان‌ها بوده ‌است. سیاست‌گذاری برای ایجاد خوشبختی مهم‌ترین هدفی بود که سازمان ملل متحد برای انتخاب چنین روزی در نظر گرفته بود.

انسان، تنهاترین تنهایان است!

هفته نامه کرگدن - روناک حسینی: گفتگو با احسان شریعتی درباره تنهایی، مفهوم غربت در میان جمع و رابطه اش با مفاهیمی چون آزادی و اضطراب و عشق و زندگی در دنیای مدرن.

هر جا می رویم تنهایی سایه وار به دنبال ما می آید. برای تنهایی معانی مختلفی می شمارند. گاه تنهاییم، از آن رو که از جمع جدا مانده ایم و گاه از تنهایی خودمان در مواجهه با جهان آگاه می شویم و در هر دو ترسی و اضطرابی نهفته است؛ اما تنهایی چیست و از کجا می آید؟ قرار است نجات مان دهد یا زندانی است که در آن گرفتار آمده ایم؟ احسان شریعتی، استاد فلسفه، برای ما از فلسفه تنهایی می گوید و به قول فلاسفه از اگزیستانسیال تنهایی و این که چه مزیتی دارد که به قول بودا و آن طور که دکتر شریعتی می گوید، به کردار کرگدن تنها سفر کنیم.

می گویند مدرنیته آدم ها را تنهاتر کرده است. این چه جور تنهایی است؟ تنهایی در ذات آدمی است یا چیزی است که تمدن به او تحمیل کرده است؟ ما در جهان با چه انواعی از تنهایی مواجهیم؟

- از دیدگاه فلسفی چند نوع تنهایی محل بحث است. یکی تنهایی به معنای انزوا یا انفراد است. هر قدر جوامع مدرن تر و صنعتی تر می شوند؛ گرایش به ایندویدوالیسم بیشتر می شود و از سوی دیگر، با توجه به تولید و توزیع صنعتی، شاهد رشد پدیده توده وار شدن هستیم. برای مثال آثار هنری را در نظر بگیرید. ولتر بنیامین می گوید در این دوره دیگر آن «هاله» ویژه و آن خودویژگی گرد یک اثر هنری از بین می رود، چون هر اثر هنری کپی و بازتولید صنعتی می شود.

 

 

 

اثر هنری به یک محصول و یک کالا تبدیل می شود. این رابطه با نوع سازماندهی توده وار جوامع هم پیش می آید؛ خطراتی نظیر توتالیتاریسم های جدید، فاشیسم و ...، الان هم جلوه های گوناگونی از پوپولیسم در آمریکا و اروپا. زمانه ای است که کمیت ها ارزش می شوند و توده هایی بی شکل و لمپن مانند افزایش پیدا می کنند که در طبقه های از پیش تعریف شده قرار نمی گیرند. به طور خلاصه جوامع گله وار به وجود می آیند.

 

آدم ها هم از طرف دیگر منزوی می شوند و به تعبیر هانا آرنت، این دیگر «با خود بودن» نیست؛ بلکه حالت انزوا است و به اصطلاح نوعی desolation به معنی خشکسالی و عدم امکان رویش و همچون تفرد است. یعنی آحاد از هم جدا می شوند و جامعه هم به آن معنا دیگر شخصیت سابق خود را ندارد و هر کسی به راه خودش می رود. این دو پدیده در جوامع مدرن با هم پیش می آیند و بنابراین نوعی تنهایی در جوامع مدرن صنعتی به وجود می آید که در گذشته نبوده است. در جوامع سنتی همبستگی های خانوادگی، قومی، قبیله ای، مذهبی و ملی قوی تر بوده است.

کلید سرمایه اجتماعی، در دستان نهادهای حکومتی

هفته نامه صدا - آرمین امیر*: کسانی که اندک نوشته های مرا خوانده باشند، از جمله نوشتار کوتاهم در مورد دروغگو بودن یا نبودن ایرانیان در همین هفته نامه می دانند موضع من عمدتا موضعی نهادی است.

 

یعنی در بررسی پدیده های اجتماعی نامطلوب، نهادها را مسئول تر می دانم تا مردم اما مگر گروهی از همین مردم نیستند که نهادها را اداره می کنند؟ پاسخ مثبت است ولی این پاسخ مثبت به معنای تقدّم افراد بر نهادها نیست. در واقع، اگرچه نهادها توسط مردم اداره می شوند اما نهادها دقیقا مساوی مردم نیستند، و مثل موم در دست مردمی که اداره شان می کنند هم نیستند.

تقدم نهادها بر فرد را بیش از همه، دورکیم با تعریف امر اجتماعی1 (یا واقعیت اجتماعی) و تعیین آن به عنوان موضوع مطالعه دانش تازه متولد شده جامعه شناسی تثبیت کرد. بر اساس تعریف او، امر اجتماعی همانا شیوه های عمل تثبیت شده یا در حال تثبیتی هستند که سه ویژگی داشته باشند: عام بودن، تحمیلی و الزام آور بودن و خصلت نوظهور داشتن. خصلت نوظهور یعنی خصلت هایی ورای خصلت های اجرای تشکیل دهنده آن امر اجتماعی.

 

نهادها را می توان یکی از مصداق های امر اجتماعی دانست. نهاد خانواده را در نظر بگیرید. خانواده یک شیوه عمل تثبیت شده است. ما می دانیم چگونه خانواده تشکیل دهیم و در چارچوب خانواده چه رفتارهایی بروز دهیم. نقش خود در خانواده را می دانیم و راه های برآورده کردن انتظارات نقشی هم برای مان چندان نا آشنا نیست. خانواده، شیوه عمل عامی است چون رخداد آن سال ها است با نرخ نسبتا ثابتی در جریان است.

پاساژگردی؛ حلِ معضل نبود امکانات تفریحی!

روزنامه فرهیختگان: مرکز خرید یا پاساژ مکانی است متشکل از حجره‌ها یا مغازه‌ها، که در طول دوران‌ مختلف نقش بازار را ایفا می‌کند. امروزه این مراکز خرید و پاساژ‌ها در ساختمان یا مجموعه‌ای از ساختمان‌ها قرار دارند که از فروشگاه‌های گوناگون و مختلفی شکل گرفته‌اند و توسط راهرویی به هم مرتبط هستند. از گذشته بازارها نقش قلب حیات تجاری شهرها را برعهده داشته‌اند و این نقش امروزه برعهده مراکز بزرگ خرید و پاساژ‌هاست.

 

 

 

 

اما حال سوای این وظایف که شاکله اصلی شکل‌گیری چنین مکان‌هایی است چیزی که بیش از رسالت اصلی آنها در جامعه امروزی به‌خصوص در کشور ایران و کلانشهر‌های آن جلب توجه می‌کند، پدیده‌ای موسوم به پاساژگردی است. پاساژگردی تعریف دقیقی ندارد و به‌طور کلی پدیده‌ای رسمی و جاافتاده در اجتماع نیست اما می‌توان از آن به‌عنوان پدیده‌ای که عده‌ای از مردم جهت گذران اوقات فراغت خود به آن روی می‌آورند، یاد کرد.

پاساژگردی؛ روبنایی با زیربنایی از سنت و تجدد

اگر اهل سفر هستید و به شهرستان‌های مختلف کشور زیاد سفر کرده‌اید، احتمالا به این نکته پی برده‌اید که تهران، در میان تمام شهرهای کشور، شهری متفاوت است. تهران نه‌تنها پایتخت سیاسی کشور است، بلکه به خودی خود، پایتخت نوع خاصی از سبک زندگی است. شهر تهران همواره از قبل انقلاب تاکنون، وامانده‌ای بین سنت و مدرنیته بوده است؛ سنتی دیرینه به‌عنوان بخشی از هویت مردم و تجددی که روزبه‌روز با بزک‌دوزک‌های گوناگون، وارد لایه‌های فرهنگ مردم می‌شود و این ماجرا بر‌می‌گردد به همان زمانی که تهران پایتخت شد، از همان زمان، هویت پایتخت بودن ایجاب می‌کرد که اتفاقات گوناگون سیاسی و فرهنگی، اولین بار در تهران بیفتد و از همین جهت، تهران همواره دروازه ورودی تجدد به ایران بوده است.

به مناسبت 7 آبان، کوروش؛ بهانه است یا اندوخته؟

روزنامه همدلی: اندیشه اسطوره‌ای از منطقی برخوردار است که با منطق فلسفی، دینی و حتی علمی متمایز است. با این وجود، به نظر می‌رسد روی‌آوری به شخصیت‌هایی که در دوران اسطوره‌ای می‌زیسته‌اند، الزاماً با همان منطق اسطوره‌ای نیست. امروزه شاهد پدیده‌ای نوین هستیم. این پدیده همانا شخصیت‌های باستانی است که راوی گزاره‌هایی با منطق امروزین هستند.

 

یعنی اسطوره‌های باستانی مظاهر تلاقی دو یا چند شیوه اندیشیدن شده‌اند. امروزه انسان‌ها با تاسی از اندیشه دینی و اندیشه علمی فاصله زیادی با اندیشه اسطوره‌ای پیدا کرده‌اند. حال سوال می‌شود چگونه شخصیت‌هایی که در دوران اسطوره‌ای زیسته و صد البته، افکار آن‌ها برآمده از همان منطق اسطوره‌ای است، چنین کاربرد نوینی در جوامع امروز را عهده‌دار می‌شوند؟

 

 

کوروش یکی از این شخصیت‌ها است. شخصیتی که بسیاری او را پایه‌گذار سلسله هخامنشیان در ایران دانسته و معتقدند اولین کسی است که برای مشروعیت و حکمرانی خود مبنایی حقوقی تبیین می‌کند. در این مطلب قرار نیست به تعریف و تمجید و یا نقد و رد کوروش پرداخته شود. در این‌جا قصد بر این است به مناسبت هفتم آبان که بنا بر روایتی، زادروز کوروش و بنا بر روایت دیگر، روز فتح بابل توسط وی است، نگاهی گذرا به استقبال نوین از این شخصیت تاریخی داشته باشیم. این استقبال بیش از هرچیز، در تجمع بسیاری از هم‌وطنان ما کنار مقبره وی در سال گذشته نمایان شد.

 

کوروش شخصیتی است که در دوران اسطوره می‌زیست و منطق فکری وی علی‌الاصول، برآمده از این شیوه اندیشیدن است. اما امروز ملاحظه می‌شود، بنا بر تعاملات سیاسی و اجتماعی جاری، جملاتی منسوب به وی در فضای مجازی منتشر می‌شود که اساساً مبتنی بر منطق دیگری است . گاهی این جملات برآمده از منطق دینی و گاهی منطق علمی است.

 

با این اوصاف، باید پرسید چنین کاربردی از شخصیت کوروش به چه دلیل و اهمیت آن تا کجا است؟ برای پاسخ به سوال فوق، چهار کار باید صورت گیرد: نخست؛ نشان داده شود که کوروش در دورانی می‌زیست که منطق فکری اسطوره‌ای بر روابط اجتماعی و سیاسی حاکم بود. دوم؛ به کاربرد کوروش در فضای زیستی امروز اشاره شود و سوم؛ معنای نهفته در این کاربرد واکاوی شود. چهارم؛ اهمیت امروزین کوروش در چیست؟